ضروری دین در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==لغت‌شناسی== | == لغت‌شناسی == | ||
ضروری: [[بدیهی]] / لازم؛ هر آنچه چاره‌ای از آن نیست([[اضطرار]]). | ضروری: [[بدیهی]] / لازم؛ هر آنچه چاره‌ای از آن نیست([[اضطرار]]). | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
مراد از ضروری دین آن بخش از [[آموزه‌های دینی]] ـ اعم از اصول و [[فروع]] ـ است که ثبوت آن در دین مسلم و بدیهی است و نیازی به [[استدلال]] ندارد و هر [[مسلمانی]] ـ اعم از [[خواص]] و [[عوام]] ـ آن را می‌داند، مانند [[معاد]]، [[وجوب]] [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]]. | مراد از ضروری دین آن بخش از [[آموزه‌های دینی]] ـ اعم از اصول و [[فروع]] ـ است که ثبوت آن در دین مسلم و بدیهی است و نیازی به [[استدلال]] ندارد و هر [[مسلمانی]] ـ اعم از [[خواص]] و [[عوام]] ـ آن را می‌داند، مانند [[معاد]]، [[وجوب]] [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]]. | ||
مراد از ضروری مذهب اصول و فروع بدیهی و مسلم [[شیعه دوازده امامی]] است، از قبیل [[امامت]] [[امامان معصوم]]{{عم}}، [[مشروعیت]] [[متعه]] ([[ازدواج موقت]]) و [[حرمت]] [[قیاس]]<ref>مصابیح الظلام، ج۱، ص:۵۳؛ نتائج الافکار، ص:۱۷۹.</ref>. از [[احکام]] آن در باب‌های [[طهارت]]، شهادات و حدود[[سخن]] گفته‌اند. | مراد از ضروری مذهب اصول و فروع بدیهی و مسلم [[شیعه دوازده امامی]] است، از قبیل [[امامت]] [[امامان معصوم]] {{عم}}، [[مشروعیت]] [[متعه]] ([[ازدواج موقت]]) و [[حرمت]] [[قیاس]]<ref>مصابیح الظلام، ج۱، ص:۵۳؛ نتائج الافکار، ص:۱۷۹.</ref>. از [[احکام]] آن در باب‌های [[طهارت]]، شهادات و حدود[[سخن]] گفته‌اند. | ||
==ضروری دین== | == ضروری دین == | ||
شکی در وجوب [[تصدیق]] و اعتراف به ضروری دین؛ اعم از اصول و فروع نیست. چنان که شکی در تحقق [[کفر]] با [[انکار]] ضروری دین فی الجمله نمی‌باشد؛ لکن [[اختلاف]] در این است که آیا انکار ضروری دین سببی مستقل برای تحقق کفر است، آن سان که انکار [[ربوبیت خدا]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}} چنین است، یا اینکه انکار ضروری سببی مستقل نیست، بلکه به جهت بازگشت آن به [[انکار رسالت]] [[رسول خدا]]{{صل}} و [[تکذیب]] آن [[حضرت]] موجب کفر می‌گردد؟ بنابر قول نخست، انکار ضروری مطلقاً موجب کفر است؛ انکار کننده عالم باشد یا [[جاهل]]. جاهل نیز قاصر باشد یا مقصّر، مگر آنکه احتمال برود انکار کننده به لحاظ تازه [[مسلمان]] بودن یا سکونت و نشو و نما در بلاد کفر، به ضروری بودن [[حکم]] جاهل بوده است، که در این صورت به گفته بسیاری، انکار ضروری موجب کفر نمی‌شود.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۲، ص:۳۹۱ ـ ۳۹۲؛ ذکری الشیعة، ج۲، ص:۴۰۷؛ المهذب البارع، ج۱، ص:۵۰۱؛ کشف اللثام، ج۱۰، ص:۵۶۷؛ مدارک الاحکام، ج۵، ص:۷؛ مصابیح الظلام، ج۴، ص:۵۲۶؛ جواهر الکلام، ج۶، ص:۴۸ ـ ۴۹.</ref> | شکی در وجوب [[تصدیق]] و اعتراف به ضروری دین؛ اعم از اصول و فروع نیست. چنان که شکی در تحقق [[کفر]] با [[انکار]] ضروری دین فی الجمله نمی‌باشد؛ لکن [[اختلاف]] در این است که آیا انکار ضروری دین سببی مستقل برای تحقق کفر است، آن سان که انکار [[ربوبیت خدا]] و [[رسالت پیامبر]] {{صل}} چنین است، یا اینکه انکار ضروری سببی مستقل نیست، بلکه به جهت بازگشت آن به [[انکار رسالت]] [[رسول خدا]] {{صل}} و [[تکذیب]] آن [[حضرت]] موجب کفر می‌گردد؟ بنابر قول نخست، انکار ضروری مطلقاً موجب کفر است؛ انکار کننده عالم باشد یا [[جاهل]]. جاهل نیز قاصر باشد یا مقصّر، مگر آنکه احتمال برود انکار کننده به لحاظ تازه [[مسلمان]] بودن یا سکونت و نشو و نما در بلاد کفر، به ضروری بودن [[حکم]] جاهل بوده است، که در این صورت به گفته بسیاری، انکار ضروری موجب کفر نمی‌شود.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۲، ص:۳۹۱ ـ ۳۹۲؛ ذکری الشیعة، ج۲، ص:۴۰۷؛ المهذب البارع، ج۱، ص:۵۰۱؛ کشف اللثام، ج۱۰، ص:۵۶۷؛ مدارک الاحکام، ج۵، ص:۷؛ مصابیح الظلام، ج۴، ص:۵۲۶؛ جواهر الکلام، ج۶، ص:۴۸ ـ ۴۹.</ref> | ||
در مقابل، برخی [[انکار]] ضروری را سببی مستقل برای تحقق [[کفر]] ندانسته و گفته‌اند: در صورتی موجب کفر می‌شود که به انکار [[رسالت پیامبر]]{{صل}} و [[تکذیب]] او برگردد.<ref>مصباح الفقیه، ج۷، ص:۲۷۶ و ۲۸۴؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ فقه الشیعة، ج۳، ص:۱۱۱؛ نتائج الافکار، ص:۱۶۰.</ref> | در مقابل، برخی [[انکار]] ضروری را سببی مستقل برای تحقق [[کفر]] ندانسته و گفته‌اند: در صورتی موجب کفر می‌شود که به انکار [[رسالت پیامبر]] {{صل}} و [[تکذیب]] او برگردد.<ref>مصباح الفقیه، ج۷، ص:۲۷۶ و ۲۸۴؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ فقه الشیعة، ج۳، ص:۱۱۱؛ نتائج الافکار، ص:۱۶۰.</ref> | ||
برخی بین اصول و [[فروع دین]] تفصیل داده و انکار ضروری از [[اصول دین]] ـ همچون [[جسمانی]] بودن [[معاد]] ـ را مطلقا موجب کفر دانسته‌اند؛ اما در فروع دین بین [[جاهل قاصر و مقصر]] تفصیل داده و انکار ضروری از فروع دین را در صورت [[جهل]] از روی [[قصور]] موجب کفر ندانسته‌اند<ref>کتاب الطهارة (شیخ انصاری)، ج۵، ص:۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ مصباح الهدی، ج۱، ص:۳۹۱.</ref>.<ref>ر. ک. [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه ۱۴۴-۱۴۶.</ref> | برخی بین اصول و [[فروع دین]] تفصیل داده و انکار ضروری از [[اصول دین]] ـ همچون [[جسمانی]] بودن [[معاد]] ـ را مطلقا موجب کفر دانسته‌اند؛ اما در فروع دین بین [[جاهل قاصر و مقصر]] تفصیل داده و انکار ضروری از فروع دین را در صورت [[جهل]] از روی [[قصور]] موجب کفر ندانسته‌اند<ref>کتاب الطهارة (شیخ انصاری)، ج۵، ص:۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ مصباح الهدی، ج۱، ص:۳۹۱.</ref>.<ref>ر. ک. [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه ۱۴۴-۱۴۶.</ref> | ||
==ضروری [[مذهب]]== | == ضروری [[مذهب]] == | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||