پرش به محتوا

طوعه در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۶: خط ۶:
}}
}}


'''[[طوعه]]''' بانویی با [[ایمان]] و دوست‌دار [[اهل بیت]] {{ع}} است که در لحظات تنهایی و [[سرگردانی]] [[مسلم بن عقیل]] در کوچه‌‌های [[کوفه]] به او آب داد و به [[خانه]] برد و پذیرایی کرد. نام طوعه در شمار [[یاران]] [[مسلم بن عقیل]] نماینده [[امام حسین]]{{ع}} ثبت و در [[تاریخ]] از او به [[نیکی]] و خوبی یاد شد، همان‌گونه که از فرزند و همسرش به بدی و [[زشتی]] یاد می‌شود.
'''[[طوعه]]''' بانویی با [[ایمان]] و دوست‌دار [[اهل بیت]] {{ع}} است که در لحظات تنهایی و [[سرگردانی]] [[مسلم بن عقیل]] در کوچه‌‌های [[کوفه]] به او آب داد و به [[خانه]] برد و پذیرایی کرد. نام طوعه در شمار [[یاران]] [[مسلم بن عقیل]] نماینده [[امام حسین]] {{ع}} ثبت و در [[تاریخ]] از او به [[نیکی]] و خوبی یاد شد، همان‌گونه که از فرزند و همسرش به بدی و [[زشتی]] یاد می‌شود.


==مقدمه==
== مقدمه ==
طوعه بانویی با [[ایمان]] و [[موالی]] [[اهل بیت]] {{ع}} که در لحظات [[تنهایی]] و [[سرگردانی]] [[مسلم بن عقیل]] در کوچه‌‌های [[کوفه]] به او آب داد و به [[خانه]] برد و [[پذیرایی]] کرد<ref>الکامل، ابن اثیر، ج۲، ص۵۴۱.</ref>. بدون آنکه از پیامدهای آن ترسی به [[دل]] راه دهد. او از [[مؤمنان]] و [[معتقدان]] [[واقعی]] به [[اهل بیت]] {{ع}} بود. برای اینکه از جایگاه و نقش وی در [[نهضت حسینی]] [[آگاه]] شویم، اشاره‌ای به آنچه [[مورخان]] و شرح حال نویسان در برخورد او با نماینده امام حسین {{ع}} آورده‌اند می‌شود:
طوعه بانویی با [[ایمان]] و [[موالی]] [[اهل بیت]] {{ع}} که در لحظات [[تنهایی]] و [[سرگردانی]] [[مسلم بن عقیل]] در کوچه‌‌های [[کوفه]] به او آب داد و به [[خانه]] برد و [[پذیرایی]] کرد<ref>الکامل، ابن اثیر، ج۲، ص۵۴۱.</ref>. بدون آنکه از پیامدهای آن ترسی به [[دل]] راه دهد. او از [[مؤمنان]] و [[معتقدان]] [[واقعی]] به [[اهل بیت]] {{ع}} بود. برای اینکه از جایگاه و نقش وی در [[نهضت حسینی]] [[آگاه]] شویم، اشاره‌ای به آنچه [[مورخان]] و شرح حال نویسان در برخورد او با نماینده امام حسین {{ع}} آورده‌اند می‌شود:


در شرح حال او، برخی طوعه را [[کنیز]] [[اشعث بن قیس]] دانسته‌اند که پس از [[آزادی]]، با مردی به نام [[اسید حضرمی]]<ref>او جزء لشکریان عمر سعد بود. گفته شده عبدالله مسلم را او به شهادت رسانده است (ابی مخنف، وقعة الطف، ص۱۲۷، پاورقی).</ref>[[ازدواج]] کرده است<ref>ابی مخنف، وقعة الطف، ۱۲۶ - ۱۲۷؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۲۷۷؛ دمع السجوم، ص۴۹.</ref>؛ [[بلال]]، ثمرۀ این [[ازدواج]] بود. بعضی نیز گفته‌اند وی خادمه [[بنی‌هاشم]] بود که در ایام [[خلافت امام علی]]{{ع}} در [[کوفه]] به آنان [[خدمت]] می‌کرد<ref>طبرسی، مع الرکب الحسینی من المدینه الی المدینه، ج۳، ص۱۴۳ به نقل از: مبعوث الحسین، ص۱۹۸.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۳۳-۳۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۹۶.</ref>
در شرح حال او، برخی طوعه را [[کنیز]] [[اشعث بن قیس]] دانسته‌اند که پس از [[آزادی]]، با مردی به نام [[اسید حضرمی]]<ref>او جزء لشکریان عمر سعد بود. گفته شده عبدالله مسلم را او به شهادت رسانده است (ابی مخنف، وقعة الطف، ص۱۲۷، پاورقی).</ref>[[ازدواج]] کرده است<ref>ابی مخنف، وقعة الطف، ۱۲۶ - ۱۲۷؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۲۷۷؛ دمع السجوم، ص۴۹.</ref>؛ [[بلال]]، ثمرۀ این [[ازدواج]] بود. بعضی نیز گفته‌اند وی خادمه [[بنی‌هاشم]] بود که در ایام [[خلافت امام علی]] {{ع}} در [[کوفه]] به آنان [[خدمت]] می‌کرد<ref>طبرسی، مع الرکب الحسینی من المدینه الی المدینه، ج۳، ص۱۴۳ به نقل از: مبعوث الحسین، ص۱۹۸.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۳۳-۳۷؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۹۶.</ref>


==پناه آوردن [[حضرت مسلم]] به خانه طوعه==
== پناه آوردن [[حضرت مسلم]] به خانه طوعه ==
با جوّ [[ارعاب]] و [[اختناق]] و موج خشونت‌آمیزی که [[ابن زیاد]] به راه انداخته بود، مردان و [[زنان]] از [[همراهی]] و هم‌گامی با مسلم کناره گرفتند، تا جایی که وی خود را در کوفه تنهای تنها دید و از طوعه کمک خواست. او نیز چون مسلم را [[شناخت]] به وی پناه داد و کمر به خدمت او بست.
با جوّ [[ارعاب]] و [[اختناق]] و موج خشونت‌آمیزی که [[ابن زیاد]] به راه انداخته بود، مردان و [[زنان]] از [[همراهی]] و هم‌گامی با مسلم کناره گرفتند، تا جایی که وی خود را در کوفه تنهای تنها دید و از طوعه کمک خواست. او نیز چون مسلم را [[شناخت]] به وی پناه داد و کمر به خدمت او بست.


خط ۲۲: خط ۲۲:
سرانجام اوضاع به گونه‌ای شد که از آن جمعیت انبوه در [[نماز]] [[مغرب]]، تنها سی نفر باقی مانده بودند. مسلم از [[مسجد]] که بیرون آمد، همین تعداد اندک نیز از اطراف او پراکنده شدند. وی تنها در کوچه‌های کوفه راه می‌پیمود تا به درِ [[خانه]] زنی به نام [[طوعه]] رسید که [[منتظر]] فرزند خویش بود. وی از طوعه جرعه‌ای آب خواست. طوعه جام آبی برای آن جناب آورد. مسلم آب را نوشید و همان‌جا نشست. طوعه به خانه رفت و برگشته به مسلم گفت: مگر آب نیاشامیدی؟ برخیز و به خانه‌ات برو. مسلم جواب نداد. طوعه دوباره سخنان خود را تکرار کرد، اما باز هم پاسخی نشنید. آن گاه گفت: {{عربی|"سُبْحَانَ اَللَّه"}}، ای [[بنده]] [[خدا]] برخیز به سوی [[اهل]] خود برو!؛ چراکه بودن تو در این وقت شب بر در خانه من [[شایسته]] نیست و من نیز از بودنت در اینجا [[راضی]] نیستم. مسلم گفت: من در این [[شهر]] خانه و [[خویشی]] ندارم. آیا ممکن است به من [[احسان]] کرده مرا [[پناه]] دهی؟ شاید بتوانم پس از این، این کار شما را جبران کنم<ref>تاریخ طبری، ج۴، ص۲۷۸.</ref>.
سرانجام اوضاع به گونه‌ای شد که از آن جمعیت انبوه در [[نماز]] [[مغرب]]، تنها سی نفر باقی مانده بودند. مسلم از [[مسجد]] که بیرون آمد، همین تعداد اندک نیز از اطراف او پراکنده شدند. وی تنها در کوچه‌های کوفه راه می‌پیمود تا به درِ [[خانه]] زنی به نام [[طوعه]] رسید که [[منتظر]] فرزند خویش بود. وی از طوعه جرعه‌ای آب خواست. طوعه جام آبی برای آن جناب آورد. مسلم آب را نوشید و همان‌جا نشست. طوعه به خانه رفت و برگشته به مسلم گفت: مگر آب نیاشامیدی؟ برخیز و به خانه‌ات برو. مسلم جواب نداد. طوعه دوباره سخنان خود را تکرار کرد، اما باز هم پاسخی نشنید. آن گاه گفت: {{عربی|"سُبْحَانَ اَللَّه"}}، ای [[بنده]] [[خدا]] برخیز به سوی [[اهل]] خود برو!؛ چراکه بودن تو در این وقت شب بر در خانه من [[شایسته]] نیست و من نیز از بودنت در اینجا [[راضی]] نیستم. مسلم گفت: من در این [[شهر]] خانه و [[خویشی]] ندارم. آیا ممکن است به من [[احسان]] کرده مرا [[پناه]] دهی؟ شاید بتوانم پس از این، این کار شما را جبران کنم<ref>تاریخ طبری، ج۴، ص۲۷۸.</ref>.


طوعه وقتی فهمید او [[نماینده]] [[امام حسین]]{{ع}} است، او را در یکی از اتاق‌های [[منزل]] خود جای داد. [[غذا]] برای او آماده کرد، ولی وی غذا نخورد. آن [[زن]] هم‌چنان به [[خدمت]] مسلم مشغول بود که پسرش بلال آمد و دید که مادرش به آن اتاق رفت و آمد دارد. از مادرش سؤال کرد. او خواست قضیه را از پسرش پنهان دارد، ولی او با [[اصرار]] فراوان فهمید که مسلم در خانه آنهاست. [[مادر]] سوگندش داد که این [[راز]] را افشا نکند، اما وی به [[طمع]] جایزه [[ابن زیاد]] صبح زود این خبر را به او رساند<ref>تاریخ طبری، ج۴، ص۲۷۸.</ref>.
طوعه وقتی فهمید او [[نماینده]] [[امام حسین]] {{ع}} است، او را در یکی از اتاق‌های [[منزل]] خود جای داد. [[غذا]] برای او آماده کرد، ولی وی غذا نخورد. آن [[زن]] هم‌چنان به [[خدمت]] مسلم مشغول بود که پسرش بلال آمد و دید که مادرش به آن اتاق رفت و آمد دارد. از مادرش سؤال کرد. او خواست قضیه را از پسرش پنهان دارد، ولی او با [[اصرار]] فراوان فهمید که مسلم در خانه آنهاست. [[مادر]] سوگندش داد که این [[راز]] را افشا نکند، اما وی به [[طمع]] جایزه [[ابن زیاد]] صبح زود این خبر را به او رساند<ref>تاریخ طبری، ج۴، ص۲۷۸.</ref>.


به نقل [[ابن اعثم]] در [[الفتوح (کتاب)|الفتوح]] مسلم در سرای [[طوعه]] شد. طوعه چراغ روشن کرد و طعام آورد. او هیچ نخورد. در آن [[ساعت]] پسر آن [[زن]] نیز آمد و [[مادر]] را دید که به اتاقی رفت و آمد دارد و می‌گرید. پسر پرسید: این چه حالت است؟ مادر گفت: ای پسر! مسلم نزد ما آمده و [[پناه]] به ما آورده و اینک در [[خانه]] ماست. من به وی [[خدمت]] می‌کنم و از [[خدای تعالی]] [[طمع]] [[ثواب]] دارم. پسر پس از لحظه‌ای [[سکوت]] تهدیدهای [[ابن زیاد]] را برای مادرش باز گفت و یادآور شد که او گفته است: مسلم را در سرای هر کس بیابم دستور خواهم داد که [[خون]] [[اهل]] آن خانه بریزند و اموالشان را [[غارت]] کنند. مادر به تهدیدهای او اعتنایی نکرد. سپس گفت که عبیدالله گفته است: هر کس او را پیش من بیاورد ده هزار [[درهم]] به او خواهم داد. پسر گفت: مادر مگر می‌شود [[فرمان]] ابن زیاد را نشنید؟ به نقل [[طبری]]، طوعه [[احساس]] کرد ممکن است پسرش خبر مسلم را به عبیدالله بدهد؛ لذا او را [[سوگند]] داد که این [[راز]] را مخفی دارد. ولی او به طمع جایزه این خبر را به ابن زیاد رساند<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص۸۵۸.</ref>.
به نقل [[ابن اعثم]] در [[الفتوح (کتاب)|الفتوح]] مسلم در سرای [[طوعه]] شد. طوعه چراغ روشن کرد و طعام آورد. او هیچ نخورد. در آن [[ساعت]] پسر آن [[زن]] نیز آمد و [[مادر]] را دید که به اتاقی رفت و آمد دارد و می‌گرید. پسر پرسید: این چه حالت است؟ مادر گفت: ای پسر! مسلم نزد ما آمده و [[پناه]] به ما آورده و اینک در [[خانه]] ماست. من به وی [[خدمت]] می‌کنم و از [[خدای تعالی]] [[طمع]] [[ثواب]] دارم. پسر پس از لحظه‌ای [[سکوت]] تهدیدهای [[ابن زیاد]] را برای مادرش باز گفت و یادآور شد که او گفته است: مسلم را در سرای هر کس بیابم دستور خواهم داد که [[خون]] [[اهل]] آن خانه بریزند و اموالشان را [[غارت]] کنند. مادر به تهدیدهای او اعتنایی نکرد. سپس گفت که عبیدالله گفته است: هر کس او را پیش من بیاورد ده هزار [[درهم]] به او خواهم داد. پسر گفت: مادر مگر می‌شود [[فرمان]] ابن زیاد را نشنید؟ به نقل [[طبری]]، طوعه [[احساس]] کرد ممکن است پسرش خبر مسلم را به عبیدالله بدهد؛ لذا او را [[سوگند]] داد که این [[راز]] را مخفی دارد. ولی او به طمع جایزه این خبر را به ابن زیاد رساند<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص۸۵۸.</ref>.
خط ۳۲: خط ۳۲:
در [[کامل بهایی (کتاب)|کامل بهایی]] آمده است: چون صدای شیهه اسبان به گوش مسلم رسید، دعای خود را با [[عجله]] تمام کرد و [[سلاح]] پوشیده رو به [[طوعه]] کرد و گفت: ای طوعه! آنچه بر تو بود، انجام دادی و از [[شفاعت]] حضرت [[رسول]] {{صل}} نصیب یافتی. من دیشب در [[خواب]] عمویم [[امیرمؤمنان]] {{ع}} را دیدم که مرا فرمود: فردا پیش من خواهی بود<ref>بهایی، الکامل، ص۶۱۸؛ دمع السجوم، ص۵۰.</ref>.
در [[کامل بهایی (کتاب)|کامل بهایی]] آمده است: چون صدای شیهه اسبان به گوش مسلم رسید، دعای خود را با [[عجله]] تمام کرد و [[سلاح]] پوشیده رو به [[طوعه]] کرد و گفت: ای طوعه! آنچه بر تو بود، انجام دادی و از [[شفاعت]] حضرت [[رسول]] {{صل}} نصیب یافتی. من دیشب در [[خواب]] عمویم [[امیرمؤمنان]] {{ع}} را دیدم که مرا فرمود: فردا پیش من خواهی بود<ref>بهایی، الکامل، ص۶۱۸؛ دمع السجوم، ص۵۰.</ref>.


بدین ترتیب نام طوعه در شمار [[یاران]] [[مسلم بن عقیل]] [[نماینده]] [[امام حسین]]{{ع}} ثبت و در [[تاریخ]] از او به [[نیکی]] و خوبی یاد شد، همان‌گونه که از فرزند و همسرش به [[بدی]] و [[زشتی]] یاد می‌شود.
بدین ترتیب نام طوعه در شمار [[یاران]] [[مسلم بن عقیل]] [[نماینده]] [[امام حسین]] {{ع}} ثبت و در [[تاریخ]] از او به [[نیکی]] و خوبی یاد شد، همان‌گونه که از فرزند و همسرش به [[بدی]] و [[زشتی]] یاد می‌شود.


متأسفانه درباره این بانوی [[شجاع]] مطالب زیادی در [[منابع تاریخی]] موجود نیست. در عین حال، با دقت و [[تأمل]] در همین واقعه [[تاریخی]] چند نکته مهم استفاده می‌شود که بر [[شجاعت]] و [[ایمان]] و [[مقام]] این بانوی بزرگوار دلالت دارد:
متأسفانه درباره این بانوی [[شجاع]] مطالب زیادی در [[منابع تاریخی]] موجود نیست. در عین حال، با دقت و [[تأمل]] در همین واقعه [[تاریخی]] چند نکته مهم استفاده می‌شود که بر [[شجاعت]] و [[ایمان]] و [[مقام]] این بانوی بزرگوار دلالت دارد:
#در آن موقعیتی که بیشتر مردان و [[زنان]] از گوشه و کنار فرار کردند که با مسلم برخورد نکنند و به [[اتهام]] [[همکاری]] با وی گرفتار و کشته نشوند، این بانو بدون هیچ ترسی به او [[پناه]] داد و به [[تکلیف شرعی]] خود عمل و [[افتخار]] بزرگی را برای زنان در تاریخ کسب کرد؛
# در آن موقعیتی که بیشتر مردان و [[زنان]] از گوشه و کنار فرار کردند که با مسلم برخورد نکنند و به [[اتهام]] [[همکاری]] با وی گرفتار و کشته نشوند، این بانو بدون هیچ ترسی به او [[پناه]] داد و به [[تکلیف شرعی]] خود عمل و [[افتخار]] بزرگی را برای زنان در تاریخ کسب کرد؛
#این عمل خدایی او از سوی مسلم [[تأیید]] شد و [[وعده]] [[شفاعت]] از سوی [[پیامبر اسلام]] {{صل}} به وی داده شد؛
# این عمل خدایی او از سوی مسلم [[تأیید]] شد و [[وعده]] [[شفاعت]] از سوی [[پیامبر اسلام]] {{صل}} به وی داده شد؛
#این سخن طوعه که گفت: «مگر آب نخوردی... برخیز و به [[خانه]] خود برو و من [[راضی]] نیستم که تو بر در خانه من بمانی» دلیل روشنی بر [[عفت]] و [[معرفت]] این بانو به [[حلال و حرام]] و [[پرهیز]] از مواضع [[تهمت]] است<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۳۳-۳۷؛ [[ملیحه خادری|خادری، ملیحه]]، [[زنان در نهضت عاشورا (مقاله)|مقاله «زنان در نهضت عاشورا»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۹ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۹]] ص ۲۶.</ref>.
# این سخن طوعه که گفت: «مگر آب نخوردی... برخیز و به [[خانه]] خود برو و من [[راضی]] نیستم که تو بر در خانه من بمانی» دلیل روشنی بر [[عفت]] و [[معرفت]] این بانو به [[حلال و حرام]] و [[پرهیز]] از مواضع [[تهمت]] است<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۳۳-۳۷؛ [[ملیحه خادری|خادری، ملیحه]]، [[زنان در نهضت عاشورا (مقاله)|مقاله «زنان در نهضت عاشورا»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۹ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۹]] ص ۲۶.</ref>.


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش