علم حضوری: تفاوت میان نسخهها
جز
وظیفهٔ شمارهٔ ۵، قسمت دوم
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۷: | خط ۷: | ||
'''علم حضوری'''، آن است که علم، نزد شخص بالفعل حاضر باشد. مراد از علم در این مقام، [[آگاهی]] از موضوعات [[خارجی]] جزئی است، نه آگاهی از موضوعات احکام کلی. حال این علم به وسیله [[وحی]] حاصل شود یا [[الهام]] و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و [[اوصیا]] آنها دارد. در مقابلِ علم حضوری و یا فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام یعنی [[امام]] به برخی موضوعات، [[علم]] ندارد؛ اما [[توان]] دریافت آنها را به شیوههای خاص خود دارد. نافعتر بودن علم حضوری برای [[امت]]؛ کاملتر بودن علم حضوری در [[رسالت]] و [[امامت]]؛ سزاوارتر بودن [[انتخاب]] [[افضل]] برای امام و ... از جمله ادله حضوری بودن علم معصوم است. | '''علم حضوری'''، آن است که علم، نزد شخص بالفعل حاضر باشد. مراد از علم در این مقام، [[آگاهی]] از موضوعات [[خارجی]] جزئی است، نه آگاهی از موضوعات احکام کلی. حال این علم به وسیله [[وحی]] حاصل شود یا [[الهام]] و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و [[اوصیا]] آنها دارد. در مقابلِ علم حضوری و یا فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام یعنی [[امام]] به برخی موضوعات، [[علم]] ندارد؛ اما [[توان]] دریافت آنها را به شیوههای خاص خود دارد. نافعتر بودن علم حضوری برای [[امت]]؛ کاملتر بودن علم حضوری در [[رسالت]] و [[امامت]]؛ سزاوارتر بودن [[انتخاب]] [[افضل]] برای امام و ... از جمله ادله حضوری بودن علم معصوم است. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
از علم حضوری با نامهای دیگری هم مانند: [[علم فعلی]]، [[علم دائمی]] و [[علم احاطی]] نیز یاد شده است. باید توجه داشت که برای علم حضوری دو اصطلاح وجود دارد: ۱ـ علم حضوری در برابر [[علم حصولی]] که در [[علم]] [[فلسفه]] و [[منطق]] بحث میشود. ۲ـ علم حضوری (علم فعلی) در برابر [[علم شأنی]] که در [[علم کلام]] بحث میشود و مدنظر بحث است<ref>ر.ک. [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱</ref>. | از علم حضوری با نامهای دیگری هم مانند: [[علم فعلی]]، [[علم دائمی]] و [[علم احاطی]] نیز یاد شده است. باید توجه داشت که برای علم حضوری دو اصطلاح وجود دارد: ۱ـ علم حضوری در برابر [[علم حصولی]] که در [[علم]] [[فلسفه]] و [[منطق]] بحث میشود. ۲ـ علم حضوری (علم فعلی) در برابر [[علم شأنی]] که در [[علم کلام]] بحث میشود و مدنظر بحث است<ref>ر. ک. [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱</ref>. | ||
==معناشناسی== | == معناشناسی == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟ (پرسش)|علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟]]'''{{پایان}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟ (پرسش)|علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟]]'''{{پایان}} | ||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | ||
مراد از حضوری و یا فعلی بودن [[علم امام]]، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیحتر اشیاء و [[حقایق]] در پیش [[امام]] حاضر هستند و امام به همۀ اشیا به حسب [[مقام]] [[نورانیت]] خود [[آگاه]] است. مراد از علم در این مقام، [[آگاهی]] از موضوعات [[خارجی]] جزئی محض است، نه آگاهی از موضوعات [[احکام کلی]]. به عبارتی دیگر مراد از علم حضوری [[انبیا]] و [[امامان]]{{عم}}، [[علم باطنی]] [[فطری]] [[لدنی]] [[موهوبی]] از جانب [[خداوند]] [[عالم]] است، با [[وحی]] معالواسطه یا بلاواسطه یا [[الهام]] و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و [[اوصیا]] آنها دارد. از این علم به علم احاطی یا دائمی نیز تعبیر شده است. در این صورت تفاوت علم امام با [[علم خداوند]] در این است که علم آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است. | مراد از حضوری و یا فعلی بودن [[علم امام]]، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیحتر اشیاء و [[حقایق]] در پیش [[امام]] حاضر هستند و امام به همۀ اشیا به حسب [[مقام]] [[نورانیت]] خود [[آگاه]] است. مراد از علم در این مقام، [[آگاهی]] از موضوعات [[خارجی]] جزئی محض است، نه آگاهی از موضوعات [[احکام کلی]]. به عبارتی دیگر مراد از علم حضوری [[انبیا]] و [[امامان]] {{عم}}، [[علم باطنی]] [[فطری]] [[لدنی]] [[موهوبی]] از جانب [[خداوند]] [[عالم]] است، با [[وحی]] معالواسطه یا بلاواسطه یا [[الهام]] و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و [[اوصیا]] آنها دارد. از این علم به علم احاطی یا دائمی نیز تعبیر شده است. در این صورت تفاوت علم امام با [[علم خداوند]] در این است که علم آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است. | ||
در مقابلِ علم حضوری و یا فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام بدین معناست که [[امام]] به برخی موضوعات، [[علم]] ندارد؛ اما [[توان]] دریافت آنها را به شیوههای خاص خود دارد. یعنی آنان هر وقت بخواهند و [[اراده]] کنند میدانند و [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] میکند و اگر نخواهند نمیدانند؟ | در مقابلِ علم حضوری و یا فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام بدین معناست که [[امام]] به برخی موضوعات، [[علم]] ندارد؛ اما [[توان]] دریافت آنها را به شیوههای خاص خود دارد. یعنی آنان هر وقت بخواهند و [[اراده]] کنند میدانند و [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] میکند و اگر نخواهند نمیدانند؟ | ||
بسیاری از [[اندیشمندان]] و محققین، از [[علم غیب]] فعلی و مطلق [[پیامبران]] و [[امامان]]{{عم}} [[جانبداری]] میکنند و بر این باورند که [[بندگان]] [[برگزیدۀ الهی]] همواره از همۀ امور مربوط به حال و گذشته و [[آینده]] آگاهند و چیزی از رویدادهای [[جهان]] بر آنان پوشیده نمیماند<ref>ر.ک: [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص۲۴۸؛ [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰۰ ـ ۱۹۱؛ [[علی کرباسیزاده|کرباسیزاده، علی]]، [[محمد جعفر رضایی|رضایی، محمد جعفر]]، [[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان]]، فصلنامه نقد و نظر، ش ۶۹، ص۱۳۲ و ۱۳۳.</ref>. | بسیاری از [[اندیشمندان]] و محققین، از [[علم غیب]] فعلی و مطلق [[پیامبران]] و [[امامان]] {{عم}} [[جانبداری]] میکنند و بر این باورند که [[بندگان]] [[برگزیدۀ الهی]] همواره از همۀ امور مربوط به حال و گذشته و [[آینده]] آگاهند و چیزی از رویدادهای [[جهان]] بر آنان پوشیده نمیماند<ref>ر. ک: [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص۲۴۸؛ [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص۱۹۰۰ ـ ۱۹۱؛ [[علی کرباسیزاده|کرباسیزاده، علی]]، [[محمد جعفر رضایی|رضایی، محمد جعفر]]، [[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان]]، فصلنامه نقد و نظر، ش ۶۹، ص۱۳۲ و ۱۳۳.</ref>. | ||
==دو دیدگاه دربارۀ [[علم امام]]== | == دو دیدگاه دربارۀ [[علم امام]] == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟ (پرسش)|آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟]]'''{{پایان}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟ (پرسش)|آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟]]'''{{پایان}} | ||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | ||
برخی از بزرگان بر پایۀ اصولی از [[قرآن]] و [[روایات]] [[اهل بیت]]{{عم}}، [[اعتقاد]] دارند اصل و فرع [[دین]] از راه [[وحی]] و [[شهود]] و علم حضوری به صورت قرآن و [[حدیث قدسی]] با واسطه یا بیواسطۀ [[فرشتگان]] به [[پیامبر]] و امام میرسد. البته امامان{{عم}} از پیامبر{{صل}} این [[معارف]] را از راه [[شهودی]]، با واسطۀ [[فرشته]] یا بدون واسطه آن مییابند و به [[مردم]] [[ابلاغ]] میکنند. امام به [[حقایق]] [[جهان هستی]] و حقایق امور و [[اسرار]] [[ملکوتی]] و آنچه مورد [[تصور]] و [[تعقل]] و [[حس]] درآید، در هرگونه شرایطی که وجود داشته باشند، به [[اذن خداوند]] واقف است، اعم از اینکه تحت [[حس]] قرار دارند و یا بیرون از دایرۀ حس هستند، مانند موجودات آسمانی و حوادث گذشته و وقایع [[آینده]]. | برخی از بزرگان بر پایۀ اصولی از [[قرآن]] و [[روایات]] [[اهل بیت]] {{عم}}، [[اعتقاد]] دارند اصل و فرع [[دین]] از راه [[وحی]] و [[شهود]] و علم حضوری به صورت قرآن و [[حدیث قدسی]] با واسطه یا بیواسطۀ [[فرشتگان]] به [[پیامبر]] و امام میرسد. البته امامان {{عم}} از پیامبر {{صل}} این [[معارف]] را از راه [[شهودی]]، با واسطۀ [[فرشته]] یا بدون واسطه آن مییابند و به [[مردم]] [[ابلاغ]] میکنند. امام به [[حقایق]] [[جهان هستی]] و حقایق امور و [[اسرار]] [[ملکوتی]] و آنچه مورد [[تصور]] و [[تعقل]] و [[حس]] درآید، در هرگونه شرایطی که وجود داشته باشند، به [[اذن خداوند]] واقف است، اعم از اینکه تحت [[حس]] قرار دارند و یا بیرون از دایرۀ حس هستند، مانند موجودات آسمانی و حوادث گذشته و وقایع [[آینده]]. | ||
در مقابل برخی دیگر از بزرگان، [[علم امام]] را حصولی (شأنی) میدانند، به [[دلیل]] آنکه میگویند: "[[علوم]] [[پیامبر]]{{صل}} به [[تعلیم]] خداست که به او آموخته و علوم [[امامان]]{{عم}} به تعلیم [[پیغمبر]] است به ایشان و این بیان با [[حضوری بودن علم]] ایشان منافات دارد بلکه از صریح [[اخبار]] چنین مستفاد میشود که [[علم]] ایشان حصولی (شأنی) است. علاوه بر اینکه اخبارِ صحیفههای مختومهای که برای هر یک از ایشان رسیده از جمله شواهد حصولی (شأنی) بودن علم ایشان است، همچنین اخبار صریحۀ صحیحه و معتبره [[دلالت]] دارند بر اینکه اگر بخواهند بدانند"<ref>ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسیهای اسلامی (کتاب)|بررسیهای اسلامی]]، ج ۱، ص۱۹۵؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۷ ـ ۱۵۰؛ [[سید محمد حسن میرجهانی طباطبائی|میرجهانی طباطبائی، سید محمد حسن]]، [[ولایت کلیه (کتاب)|ولایت کلیه]]، ص۱۷۷</ref>. | در مقابل برخی دیگر از بزرگان، [[علم امام]] را حصولی (شأنی) میدانند، به [[دلیل]] آنکه میگویند: "[[علوم]] [[پیامبر]] {{صل}} به [[تعلیم]] خداست که به او آموخته و علوم [[امامان]] {{عم}} به تعلیم [[پیغمبر]] است به ایشان و این بیان با [[حضوری بودن علم]] ایشان منافات دارد بلکه از صریح [[اخبار]] چنین مستفاد میشود که [[علم]] ایشان حصولی (شأنی) است. علاوه بر اینکه اخبارِ صحیفههای مختومهای که برای هر یک از ایشان رسیده از جمله شواهد حصولی (شأنی) بودن علم ایشان است، همچنین اخبار صریحۀ صحیحه و معتبره [[دلالت]] دارند بر اینکه اگر بخواهند بدانند"<ref>ر. ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسیهای اسلامی (کتاب)|بررسیهای اسلامی]]، ج ۱، ص۱۹۵؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۷ ـ ۱۵۰؛ [[سید محمد حسن میرجهانی طباطبائی|میرجهانی طباطبائی، سید محمد حسن]]، [[ولایت کلیه (کتاب)|ولایت کلیه]]، ص۱۷۷</ref>. | ||
==[[دلایل]] علم حضوری [[امام]]== | == [[دلایل]] علم حضوری [[امام]] == | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)|دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟]]'''{{پایان}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''[[دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)|دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟]]'''{{پایان}} | ||
|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پسزمینه=#F۸FBF۹| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | ||
چندین دلیل بر [[حضوری بودن علم امام]]{{ع}} بیان شده است که به برخی از آنها اشاره میشود: | چندین دلیل بر [[حضوری بودن علم امام]] {{ع}} بیان شده است که به برخی از آنها اشاره میشود: | ||
#امام به حسب [[مقام]] نورانیتی که دارد [[کاملترین انسان]] [[زمان]] خود و [[مظهر تام]] [[اسماء و صفات]] خدایی است و بالفعل به همه چیز [[عالم]] و به هر واقعۀ شخصی آشناست و به حسب وجود عنصریِ خود به هر طرف توجه کند، [[حقایق]] برای وی روشن میشود. | # امام به حسب [[مقام]] نورانیتی که دارد [[کاملترین انسان]] [[زمان]] خود و [[مظهر تام]] [[اسماء و صفات]] خدایی است و بالفعل به همه چیز [[عالم]] و به هر واقعۀ شخصی آشناست و به حسب وجود عنصریِ خود به هر طرف توجه کند، [[حقایق]] برای وی روشن میشود. | ||
#نافعتر بودن علم حضوری برای [[امت]]: [[جانشین پیامبر]] باید کسی باشد که صفات ایشان را داشته باشد. [[امام]] باید [[علم]] سرشار و جوشیدۀ از [[علم الهی]] داشته باشد تا بتواند [[مردم]] را از [[انحراف]] نگه دارد. متصف بودن به علم حضوری برای امام لازم است تا اگر کسی سؤالی داشت بتواند به آن [[پاسخ]] دهد. | # نافعتر بودن علم حضوری برای [[امت]]: [[جانشین پیامبر]] باید کسی باشد که صفات ایشان را داشته باشد. [[امام]] باید [[علم]] سرشار و جوشیدۀ از [[علم الهی]] داشته باشد تا بتواند [[مردم]] را از [[انحراف]] نگه دارد. متصف بودن به علم حضوری برای امام لازم است تا اگر کسی سؤالی داشت بتواند به آن [[پاسخ]] دهد. | ||
#کاملتر بودن علم حضوری در [[رسالت]] و [[امامت]]: این کاملتر بودن زمانی است که [[معصوم]] متصف به علم حضوری باشد نه مشروط؛ زیرا [[علم مشروط]] به [[اراده]] گرچه [[کمال]] و [[فضیلت]] است امّا بالاترین کمال و فضیلت نیست. | # کاملتر بودن علم حضوری در [[رسالت]] و [[امامت]]: این کاملتر بودن زمانی است که [[معصوم]] متصف به علم حضوری باشد نه مشروط؛ زیرا [[علم مشروط]] به [[اراده]] گرچه [[کمال]] و [[فضیلت]] است امّا بالاترین کمال و فضیلت نیست. | ||
#سزاوارتر بودن [[انتخاب]] [[افضل]] برای امام: [[انسانها]] دنبال انتخاب [[برترین]] فضلیتها هستند و شکی نیست که علم حضوری [[برتر]] از [[علم ارادی]] است و چون انتخاب علم حضوری با خود [[رسول]] یا امام است، چرا آن را انتخاب نکند و کاملتر را برنگزیند. | # سزاوارتر بودن [[انتخاب]] [[افضل]] برای امام: [[انسانها]] دنبال انتخاب [[برترین]] فضلیتها هستند و شکی نیست که علم حضوری [[برتر]] از [[علم ارادی]] است و چون انتخاب علم حضوری با خود [[رسول]] یا امام است، چرا آن را انتخاب نکند و کاملتر را برنگزیند. | ||
#دورتر بودن علم حضوری از [[نافرمانی]] مردم: اگر مردم بدانند که امام، [[نهان]] و آشکار آنان و گناهانی که مرتکب میشوند و طاعاتی که انجام میدهند را میداند و چون میداند به آنان گزارش میدهد و هنگام انجام [[گناه]] آنان را منع و [[نهی]] میکند و گاهِ [[طاعات]] تشویقشان مینماید، این موجب میگردد مردم از [[مصیبت]] دورتر و به طاعات نزدیکتر شوند. | # دورتر بودن علم حضوری از [[نافرمانی]] مردم: اگر مردم بدانند که امام، [[نهان]] و آشکار آنان و گناهانی که مرتکب میشوند و طاعاتی که انجام میدهند را میداند و چون میداند به آنان گزارش میدهد و هنگام انجام [[گناه]] آنان را منع و [[نهی]] میکند و گاهِ [[طاعات]] تشویقشان مینماید، این موجب میگردد مردم از [[مصیبت]] دورتر و به طاعات نزدیکتر شوند. | ||
#اصلِ در علم، فعلی بودن است و [[آیات]] و روایاتی که علم را برای [[اهل بیت]]{{عم}} [[اثبات]] میکنند مطلق هستند و قید ارادی بودن را ندارند، همچنین روایاتی داریم که حضوری و فعلی بودن علم ایشان را اثبات میکند، مانند: [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «[[دنیا]] برای امام [[تمثل]] پیدا میکند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست». یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد<ref>[[شیخ مفید|مفید، محمد بن محمد]]، اختصاص، ص۲۱۷</ref> و [[دلایل]] دیگر. البته برخی از این دلایل مورد مناقشه قرار گرفته که در جای خود به آن اشاره شده است. | # اصلِ در علم، فعلی بودن است و [[آیات]] و روایاتی که علم را برای [[اهل بیت]] {{عم}} [[اثبات]] میکنند مطلق هستند و قید ارادی بودن را ندارند، همچنین روایاتی داریم که حضوری و فعلی بودن علم ایشان را اثبات میکند، مانند: [[امام صادق]] {{ع}} فرمودند: «[[دنیا]] برای امام [[تمثل]] پیدا میکند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست». یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد<ref>[[شیخ مفید|مفید، محمد بن محمد]]، اختصاص، ص۲۱۷</ref> و [[دلایل]] دیگر. البته برخی از این دلایل مورد مناقشه قرار گرفته که در جای خود به آن اشاره شده است. | ||
'''خلاصۀ [[سخن]] آنکه'''، حتی اگر از [[امامان]]{{عم}} بیانات و شواهدی بر حضوری بودن علمشان به دست ما نرسیده بود، [[دلالت]] [[عقل]] بر آن [[کافی]] و واضح بود<ref>ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسیهای اسلامی (کتاب)|بررسیهای اسلامی]]، ج ۱، ص۱۹۵؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۷ ـ ۱۵۰؛ [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]، ص۱۰۸ـ ۱۱۳؛ [[گلافشان پارسانسب|پارسانسب، گلافشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایاننامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۴ ـ ۴۶؛ [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸.</ref>. | '''خلاصۀ [[سخن]] آنکه'''، حتی اگر از [[امامان]] {{عم}} بیانات و شواهدی بر حضوری بودن علمشان به دست ما نرسیده بود، [[دلالت]] [[عقل]] بر آن [[کافی]] و واضح بود<ref>ر. ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسیهای اسلامی (کتاب)|بررسیهای اسلامی]]، ج ۱، ص۱۹۵؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۷ ـ ۱۵۰؛ [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]، ص۱۰۸ـ ۱۱۳؛ [[گلافشان پارسانسب|پارسانسب، گلافشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایاننامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۴ ـ ۴۶؛ [[حسن مهدیفر|مهدیفر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن (پایاننامه)|علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن]]، ص۲۱۸.</ref>. | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == | ||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
* [[حضوری یا حصولی بودن به عنوان یکی از ویژگیهای علوم اهل بیت به چه معناست؟ (پرسش)]] | * [[حضوری یا حصولی بودن به عنوان یکی از ویژگیهای علوم اهل بیت به چه معناست؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش وابسته}} | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == |