پرش به محتوا

فاطمه دختر امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام حسین | عنوان مدخل  = فاطمه دختر امام حسین| مداخل مرتبط = [[فاطمه دختر امام حسین در تاریخ اسلامی]] - [[فاطمه دختر امام حسین در معارف و سیره حسینی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام حسین | عنوان مدخل  = فاطمه دختر امام حسین| مداخل مرتبط = [[فاطمه دختر امام حسین در تاریخ اسلامی]] - [[فاطمه دختر امام حسین در معارف و سیره حسینی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{سوگواری امام حسین}}
{{سوگواری امام حسین}}
'''فاطمه دختر امام حسین{{ع}}'''، نام مادرش [[ام اسحاق]] بود. او از [[زنان]] با [[فضیلت]] و نمونه در [[روزگار]] خویش به شمار می‌آمد. ایشان با عموزاده‌اش، [[حسن مثنی]]، [[فرزند]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} [[ازدواج]] کرد. فاطمه همراه پدر و همسرش در [[کربلا]] حضور داشت و بعد از [[شهادت]] امام و یارانش به [[اسارت]] درآمد و با خواندن [[خطبه]] همراه عمه‌اش [[زینب کبری]]{{س}} در [[کوفه]] و [[شام]] به افشاگری علیه [[حکومت]] دست زد.
'''فاطمه دختر امام حسین {{ع}}'''، نام مادرش [[ام اسحاق]] بود. او از [[زنان]] با [[فضیلت]] و نمونه در [[روزگار]] خویش به شمار می‌آمد. ایشان با عموزاده‌اش، [[حسن مثنی]]، [[فرزند]] [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} [[ازدواج]] کرد. فاطمه همراه پدر و همسرش در [[کربلا]] حضور داشت و بعد از [[شهادت]] امام و یارانش به [[اسارت]] درآمد و با خواندن [[خطبه]] همراه عمه‌اش [[زینب کبری]] {{س}} در [[کوفه]] و [[شام]] به افشاگری علیه [[حکومت]] دست زد.


== مقدمه ==
== مقدمه ==
فاطمه بنت الحسین، مادرش [[ام اسحاق]] دختر [[طلحة بن عبیدالله]] (یا [[عبدالله تمیمی]]) بود<ref>الفصول المهمه، ج۲، ص۸۵۲؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵؛ الاغانی، ج۱۶، ص۱۴۲.</ref>. او از [[زنان]] با [[فضیلت]] و نمونه در [[روزگار]] خویش به شمار می‌آمد. ایشان بانویی با [[شرافت]] و [[دانش]] که [[اهل ذکر]] و [[شب زنده داری]] و [[عبادت]] بود و روز‌ها [[روزه]] می‌گرفت و از [[جمال]] ظاهر و [[باطن]] برخوردار و [[اهل]] [[روایت]] و [[نقل حدیث]] بود<ref>اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۸۸.</ref>.
فاطمه بنت الحسین، مادرش [[ام اسحاق]] دختر [[طلحة بن عبیدالله]] (یا [[عبدالله تمیمی]]) بود<ref>الفصول المهمه، ج۲، ص۸۵۲؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۵؛ الاغانی، ج۱۶، ص۱۴۲.</ref>. او از [[زنان]] با [[فضیلت]] و نمونه در [[روزگار]] خویش به شمار می‌آمد. ایشان بانویی با [[شرافت]] و [[دانش]] که [[اهل ذکر]] و [[شب زنده داری]] و [[عبادت]] بود و روز‌ها [[روزه]] می‌گرفت و از [[جمال]] ظاهر و [[باطن]] برخوردار و [[اهل]] [[روایت]] و [[نقل حدیث]] بود<ref>اعیان الشیعه، ج۸، ص۳۸۸.</ref>.


وی از پدرش [[امام حسین]]، [[فاطمه زهرا]]، [[دختر رسول خدا]]، [[ابن عباس]]، [[بلال موذن پیامبر]]، [[اسماء بنت عمیس]] و [[عایشه]] [[نقل حدیث]] کرده است. فاطمه با عموزاده‌اش، [[حسن مثنی]]، فرزند [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} [[ازدواج]] کرد<ref>{{متن حدیث|أَنَّ الْحَسَنَ بْنَ الْحَسَنِ خَطَبَ إِلَى عَمِّهِ الْحُسَيْنِ{{ع}} إِحْدَى ابْنَتَيْهِ فَقَالَ لَهُ الْحُسَيْنُ اخْتَرْ يَا بُنَيَّ أَحَبَّهُمَا إِلَيْكَ فَاسْتَحْيَا الْحَسَنُ وَ لَمْ يُحِرْ جَوَاباً فَقَالَ الْحُسَيْنُ{{ع}} فَإِنِّي قَدِ اخْتَرْتُ لَكَ ابْنَتِي فَاطِمَةَ وَ هِيَ أَكْثَرُهُمَا شَبَهاً بِأُمِّي‏ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}}}؛ الفصول المهمه، ج۲، ص۷۵۰؛ الارشاد، ج۲، ص۲۵؛ بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۶۷.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۲۴-۲۳۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۶۵؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۹۷.</ref>
وی از پدرش [[امام حسین]]، [[فاطمه زهرا]]، [[دختر رسول خدا]]، [[ابن عباس]]، [[بلال موذن پیامبر]]، [[اسماء بنت عمیس]] و [[عایشه]] [[نقل حدیث]] کرده است. فاطمه با عموزاده‌اش، [[حسن مثنی]]، فرزند [[امام حسن مجتبی]] {{ع}} [[ازدواج]] کرد<ref>{{متن حدیث|أَنَّ الْحَسَنَ بْنَ الْحَسَنِ خَطَبَ إِلَى عَمِّهِ الْحُسَيْنِ {{ع}} إِحْدَى ابْنَتَيْهِ فَقَالَ لَهُ الْحُسَيْنُ اخْتَرْ يَا بُنَيَّ أَحَبَّهُمَا إِلَيْكَ فَاسْتَحْيَا الْحَسَنُ وَ لَمْ يُحِرْ جَوَاباً فَقَالَ الْحُسَيْنُ {{ع}} فَإِنِّي قَدِ اخْتَرْتُ لَكَ ابْنَتِي فَاطِمَةَ وَ هِيَ أَكْثَرُهُمَا شَبَهاً بِأُمِّي‏ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}}}}؛ الفصول المهمه، ج۲، ص۷۵۰؛ الارشاد، ج۲، ص۲۵؛ بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۶۷.</ref>.<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۲۴-۲۳۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۶۵؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۹۷.</ref>


== فاطمه بنت الحسین در کربلا ==
== فاطمه بنت الحسین در کربلا ==
فاطمه به همراه پدر و همسرش به [[کربلا]] آمد و در همه [[مصائب اهل بیت]] شرکت داشت. بر اساس فرموده [[امام باقر]]{{ع}}، امام حسین{{ع}} در آستانه [[شهادت]] نوشتۀ پیچیده‌ای را به دخترش فاطمه داد و [[وصیت]] زبانی نیز به او کرد. سپس فرمود: دخترم این را به بزرگ‌ترین فرزندانم بده. چون در آن [[زمان امام زین العابدین]] [[بیمار]] بود، فاطمه بعدها آن نوشته را به او [[تسلیم]] کرد و پس از آن به ما رسید<ref>بصائرالدرجات، ص۱۶۳؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۵۰؛ نفس المهموم، ص۳۱۶.</ref>.
فاطمه به همراه پدر و همسرش به [[کربلا]] آمد و در همه [[مصائب اهل بیت]] شرکت داشت. بر اساس فرموده [[امام باقر]] {{ع}}، امام حسین {{ع}} در آستانه [[شهادت]] نوشتۀ پیچیده‌ای را به دخترش فاطمه داد و [[وصیت]] زبانی نیز به او کرد. سپس فرمود: دخترم این را به بزرگ‌ترین فرزندانم بده. چون در آن [[زمان امام زین العابدین]] [[بیمار]] بود، فاطمه بعدها آن نوشته را به او [[تسلیم]] کرد و پس از آن به ما رسید<ref>بصائرالدرجات، ص۱۶۳؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۵۰؛ نفس المهموم، ص۳۱۶.</ref>.


فاطمه دختر امام حسین{{ع}} هم‌گام با عمه‌اش [[زینب کبری]] و دیگر [[زنان]] [[هاشمی]] در بیان [[حادثه کربلا]] و افشای جنایت‌های [[بنی امیه]] حضوری فعال داشت و در [[کوفه]] پس از عمه‌اش خطبه‌ای مشروح ایراد کرد. محتوای [[خطبه]] او به گونه‌ای بود که فریاد [[گریه و زاری]] [[مردم]] را بلند کرد. تا جایی که گفتند: بس است ای دختر [[پاکان]]! قلب‌های ما را [[آتش]] زدی و دل‌های ما را کباب کردی. سپس آن بزرگوار ساکت شد<ref>الملهوف، ص۱۹۴؛ بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۱۰؛ تسلیه المجالس، ج۲، ص۳۵۵ - ۳۶۰.</ref>.
فاطمه دختر امام حسین {{ع}} هم‌گام با عمه‌اش [[زینب کبری]] و دیگر [[زنان]] [[هاشمی]] در بیان [[حادثه کربلا]] و افشای جنایت‌های [[بنی امیه]] حضوری فعال داشت و در [[کوفه]] پس از عمه‌اش خطبه‌ای مشروح ایراد کرد. محتوای [[خطبه]] او به گونه‌ای بود که فریاد [[گریه و زاری]] [[مردم]] را بلند کرد. تا جایی که گفتند: بس است ای دختر [[پاکان]]! قلب‌های ما را [[آتش]] زدی و دل‌های ما را کباب کردی. سپس آن بزرگوار ساکت شد<ref>الملهوف، ص۱۹۴؛ بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۱۰؛ تسلیه المجالس، ج۲، ص۳۵۵ - ۳۶۰.</ref>.


همچنین هنگامی که [[اسیران]] را وارد [[کاخ]] [[یزید]] کردند، فاطمه فریاد زد: «ای یزید، آیا دختران [[رسول خدا]] اسیران‌اند؟»<ref>{{متن حدیث|أبناتُ رسولِ اللهِ سبايا يا يزيد}}؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۵.</ref>؟
همچنین هنگامی که [[اسیران]] را وارد [[کاخ]] [[یزید]] کردند، فاطمه فریاد زد: «ای یزید، آیا دختران [[رسول خدا]] اسیران‌اند؟»<ref>{{متن حدیث|أبناتُ رسولِ اللهِ سبايا يا يزيد}}؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۵.</ref>؟
خط ۴۰: خط ۴۰:


درباره [[روایت]] فوق دو نکته در خور یادآوری است:
درباره [[روایت]] فوق دو نکته در خور یادآوری است:
#از سخنان یاد شده برمی آید که یزید به ظاهر ناگزیر شد از موضع پیشین خود برگردد و این از پی آمدهای تلاش‌هایی است که [[اهل بیت]] در [[شام]] انجام دادند، همان گونه که در فصل گذشته به آن اشاره کردیم.
# از سخنان یاد شده برمی آید که یزید به ظاهر ناگزیر شد از موضع پیشین خود برگردد و این از پی آمدهای تلاش‌هایی است که [[اهل بیت]] در [[شام]] انجام دادند، همان گونه که در فصل گذشته به آن اشاره کردیم.
#با گفتن جمله: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ مَا تَرَكَ لَنَا خرصٌ}}، ممکن است این سؤال به [[ذهن]] بیاید که دختر [[امام]] دغدغه [[اموال]] و دارایی خود و دیگر [[زنان]] را داشته است، ولی باید توجه داشت که آن بانو با این سخنان می‌خواسته عمق جنایاتی را که [[سپاه اموی]] انجام داده است، به تصویر بکشد، نه اینکه اسباب و اثاثیه و اموالی که از آنها به [[غارت]] برده‌اند، برای او دارای اهمیت باشد. افزون بر این، همان‌گونه که از برخی گزارش‌های دیگر بر می‌آید، در آنچه [[سپاهیان]] او به یغما برده بودند، برخی از یادگارهای [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}} وجود داشت که برای آنها از این جهت دارای اهمیت بود و سبب شد که [[دختر امام حسین]]{{ع}} از غارت آنها سخن بگوید.
# با گفتن جمله: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ مَا تَرَكَ لَنَا خرصٌ}}، ممکن است این سؤال به [[ذهن]] بیاید که دختر [[امام]] دغدغه [[اموال]] و دارایی خود و دیگر [[زنان]] را داشته است، ولی باید توجه داشت که آن بانو با این سخنان می‌خواسته عمق جنایاتی را که [[سپاه اموی]] انجام داده است، به تصویر بکشد، نه اینکه اسباب و اثاثیه و اموالی که از آنها به [[غارت]] برده‌اند، برای او دارای اهمیت باشد. افزون بر این، همان‌گونه که از برخی گزارش‌های دیگر بر می‌آید، در آنچه [[سپاهیان]] او به یغما برده بودند، برخی از یادگارهای [[حضرت فاطمه زهرا]] {{س}} وجود داشت که برای آنها از این جهت دارای اهمیت بود و سبب شد که [[دختر امام حسین]] {{ع}} از غارت آنها سخن بگوید.


[[مرزبانی]] نقل می‌کند که [[ابو الرمح]] بر فاطمه دختر امام حسین{{ع}} وارد شد و مرثیه‌ای درباره [[امام حسین]] به شرح زیر سرود:
[[مرزبانی]] نقل می‌کند که [[ابو الرمح]] بر فاطمه دختر امام حسین {{ع}} وارد شد و مرثیه‌ای درباره [[امام حسین]] به شرح زیر سرود:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|''أَجَالَتْ عَلَى عَيْنِي سَحَائِبُ عَبْرَةٍ''|2=''فَلَمْ تَصْحُ بَعْدُ الدَّمْعُ حَتَّى ارْمَعَلَّتِ''}}
{{ب|''أَجَالَتْ عَلَى عَيْنِي سَحَائِبُ عَبْرَةٍ''|2=''فَلَمْ تَصْحُ بَعْدُ الدَّمْعُ حَتَّى ارْمَعَلَّتِ''}}
خط ۵۰: خط ۵۰:
{{ب|''وَ إِنَّ قَتِيلَ الطَّفِّ مِنْ آلِ هَاشِمٍ''|2=''أَذَلَّ رِقَاباً مِنْ قُرَيْشٍ فَذَلَّتِ''}}
{{ب|''وَ إِنَّ قَتِيلَ الطَّفِّ مِنْ آلِ هَاشِمٍ''|2=''أَذَلَّ رِقَاباً مِنْ قُرَيْشٍ فَذَلَّتِ''}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
:ابرهای [[باران]] خیز برگستره دیدگانم سایه افکنده و جولان می‌دهد. بر [[خاندان]] گران مایه محمد{{صل}} میگرید و هر آنچه بر آن [[عدالت خواهان]] و آزادگان بگرید ناچیز و اندک است. آنان کسانی بودند که به هنگام [[ستم]] و [[بیداد]] [[رژیم]] [[اموی]] بر آنان، در برابر [[تجاوز]] [[دشمن]]، شجاعانه ایستادند و [[حق]] شمشیرهای خود را ادا کردند. بدون تردید [[شهادت]] [[شهیدان کربلا]] از [[فرزندان هاشم]] گردن‌ها و سرهای بسیاری از [[قریش]] را فرود آورد و گرد و غبار [[ذلت]] به چهره آنان نشست.
:ابرهای [[باران]] خیز برگستره دیدگانم سایه افکنده و جولان می‌دهد. بر [[خاندان]] گران مایه محمد {{صل}} میگرید و هر آنچه بر آن [[عدالت خواهان]] و آزادگان بگرید ناچیز و اندک است. آنان کسانی بودند که به هنگام [[ستم]] و [[بیداد]] [[رژیم]] [[اموی]] بر آنان، در برابر [[تجاوز]] [[دشمن]]، شجاعانه ایستادند و [[حق]] شمشیرهای خود را ادا کردند. بدون تردید [[شهادت]] [[شهیدان کربلا]] از [[فرزندان هاشم]] گردن‌ها و سرهای بسیاری از [[قریش]] را فرود آورد و گرد و غبار [[ذلت]] به چهره آنان نشست.


هنگامی که سروده [[غم]] انگیز او به این جا رسید، فاطمه دختر [[امام]] فرمود: ای ابو رمح! آیا چنین می‌گویی؟ عرض کرد: پس چگونه بگویم، [[خدا]] مرا فدای تو گرداند! فاطمه فرمود: بگو: {{عربی|"اذل رقاب المسلمین فذلت"}}. بی‌گمان [[شهادت]] [[شهید]] [[کربلا]] از [[دودمان]] [[هاشم]] است که کشته شدن او، نسل‌های [[مسلمان]] را به [[ذلت]] کشیده و آنان در برابر این حادثه بزرگ ذلت زده شدند،؛ چراکه هدف‌های اصلاح‌ طلبانه، عدالت‌خواهانه و بشردوستانه پیشوای [[آزادی]]، نه از آن یک [[خاندان]]، یک [[نسل]] و یک [[جامعه]] که جهانی و [[جاودانه]] بود و برای [[نجات]] و آزادی عصرها و نسل‌هاست.
هنگامی که سروده [[غم]] انگیز او به این جا رسید، فاطمه دختر [[امام]] فرمود: ای ابو رمح! آیا چنین می‌گویی؟ عرض کرد: پس چگونه بگویم، [[خدا]] مرا فدای تو گرداند! فاطمه فرمود: بگو: {{عربی|"اذل رقاب المسلمین فذلت"}}. بی‌گمان [[شهادت]] [[شهید]] [[کربلا]] از [[دودمان]] [[هاشم]] است که کشته شدن او، نسل‌های [[مسلمان]] را به [[ذلت]] کشیده و آنان در برابر این حادثه بزرگ ذلت زده شدند،؛ چراکه هدف‌های اصلاح‌ طلبانه، عدالت‌خواهانه و بشردوستانه پیشوای [[آزادی]]، نه از آن یک [[خاندان]]، یک [[نسل]] و یک [[جامعه]] که جهانی و [[جاودانه]] بود و برای [[نجات]] و آزادی عصرها و نسل‌هاست.
خط ۶۰: خط ۶۰:
[[اسماء بن خارجه]] از هواداران [[ابن زیاد]] که دایی او به شمار می‌آمد، وی را از بین [[اسیران]] جدا کرد و به مداوای وی پرداخت. سپس او را به [[مدینه]] روانه کرد<ref>الفصول المهمه، ج۲، ص۷۵۰؛ الارشاد، ج۲، ص۲۶.</ref>. اما فاطمه با کاروان اسیران به کوفه و [[شام]] رفت، آنگاه به مدینه بازگشت. ثمره این [[ازدواج]]، پنج فرزند به نام‌های فاطمه، عبدالله، ابراهیم، حسن و [[زینب]] بود.
[[اسماء بن خارجه]] از هواداران [[ابن زیاد]] که دایی او به شمار می‌آمد، وی را از بین [[اسیران]] جدا کرد و به مداوای وی پرداخت. سپس او را به [[مدینه]] روانه کرد<ref>الفصول المهمه، ج۲، ص۷۵۰؛ الارشاد، ج۲، ص۲۶.</ref>. اما فاطمه با کاروان اسیران به کوفه و [[شام]] رفت، آنگاه به مدینه بازگشت. ثمره این [[ازدواج]]، پنج فرزند به نام‌های فاطمه، عبدالله، ابراهیم، حسن و [[زینب]] بود.


[[سلسله]] قیام‌های [[علوی]] که بر [[ضد]] [[بنی امیه]] و [[بنی عباس]] انجام گرفته است همه [[رهبران]] آن از نسل فاطمه دختر امام حسین{{ع}} هستند. نخستین این [[قیام‌ها]] را محمد معروف به [[نفس زکیه]] که فرزند [[عبدالله بن حسن مثنی]] می‌باشد، انجام داده است<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۲۴-۲۳۲.</ref>.
[[سلسله]] قیام‌های [[علوی]] که بر [[ضد]] [[بنی امیه]] و [[بنی عباس]] انجام گرفته است همه [[رهبران]] آن از نسل فاطمه دختر امام حسین {{ع}} هستند. نخستین این [[قیام‌ها]] را محمد معروف به [[نفس زکیه]] که فرزند [[عبدالله بن حسن مثنی]] می‌باشد، انجام داده است<ref>[[محمد صادق مزینانی|مزینانی، محمد صادق]]، [[نقش زنان در حماسه عاشورا (کتاب)|نقش زنان در حماسه عاشورا]]، ص۲۲۴-۲۳۲.</ref>.


== وفات ==
== وفات ==
۱۱۸٬۲۸۱

ویرایش