فتنه در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فتنه''' عبارت از چیزی است که موجب اختلال همراه با [[اضطراب]] شود و هر چه این دو را داشته باشد فتنه نامیده می‌شود. این واژه در [[آیات]] مختلف در مصداق‌های بسیاری به کار رفته است مانند: [[آزمون]] و [[آزمایش]]، [[سختی]] و [[بلا]]، [[شرک]] و [[بت‌پرستی]]، [[ظلم]] و [[تعدی]] و... .

[[فتنه]] در اصل به معنای وارد کردن طلا در [[آتش]] برای ظاهر شدن [[خالص]] آن از ناخالص‌اش است<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۹۲.</ref>. اصل واحد در آن هم چیزی است که موجب اختلال همراه با [[اضطراب]] شود و هر چه این دو را داشته باشد فتنه نامیده می‌شود<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۹، ص۲۳.</ref>.  

این واژه در [[آیات]] مختلف در مصداق‌های بسیار وسیعی به کار رفته است. [[آزمون]] و [[آزمایش]]، [[سختی]] و [[بلا]]، [[شرک]] و [[بت‌پرستی]]، [[ظلم]] و [[تعدی]]، [[تفرقه]] و [[اختلاف]]، [[مکر]] و [[فریب]]، [[قتل]] و [[فساد]]، سلطه‌یابی [[ظالمان]]، [[هرج و مرج]]، ایجاد اختلال در [[نظم]] عادی امور و... بخشی از مصداق‌های فتنه و [[فتنه‌انگیزی]] است که در آیات مختلف بدان اشاره شده است<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۲۳؛ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۷، ص۲۶.</ref>.  

[[تفسیر نمونه]] در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و از فتنه‌ای پروا کنید که (چون درگیرد) تنها به کسانی از شما که ستم کردند نمی‌رسد (بلکه دامنگیر همه می‌شود) و بدانید که به راستی خداوند سخت کیفر است» سوره انفال، آیه ۲۵.</ref> می‌نویسد: فتنه در اینجا به معنای [[بلاها]] و [[مصائب]] [[اجتماعی]] است که دامن همه را می‌گیرد و به اصطلاح خشک و تر را می‌سوزاند و در [[حقیقت]]، خاصیت حوادث اجتماعی چنین است، هنگامی که [[جامعه]] در ادای [[رسالت]] خود کوتاهی کند و بر اثر آن قانون‌شکنی‌ها و هرج‌و‌مرج‌ها و [[ناامنی‌ها]] و مانند آن به بار آید، [[نیکان]] و بدان در آتش آن می‌سوزند. مفهوم آن این است که افراد جامعه نه تنها موظف‌اند [[وظایف]] خود را انجام دهند، بلکه موظف‌اند دیگران را هم به [[انجام وظیفه]] وادارند، زیرا اختلاف و پراکندگی و ناهماهنگی در مسائل اجتماعی موجب [[شکست]] برنامه‌ها خواهد شد و [[دود]] آن در چشم همه می‌رود. نیکان جامعه [[وظیفه]] دارند که در برابر بدان [[سکوت]] نکنند، اگر سکوت [[اختیار]] کنند در [[سرنوشت]] آنها نزد [[خداوند]] سهیم و [[شریک]] خواهند بود<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۷، ص۱۳۰.</ref>. [[علامه طباطبایی]] نیز در [[تفسیر آیه]] فوق می‌نویسد: گو اینکه [[فتنه]] مختص به یک دسته است؛ یعنی مختص به [[ستمکاران]] و لیکن اثر [[سوء]] آن دامن‌گیر همه شده و بر اثر [[اختلاف]]، همه دچار [[ذلت]] و [[مسکنت]] و هر [[بلا]] و تلخ‌کامی دیگری می‌شوند و همه در پیشگاه [[خدای تعالی]] [[مسئول]] می‌گردند<ref>سیدمحمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۶۴.</ref>. تردیدی نیست که [[فتنه‌انگیزی]] [[فرصت‌طلبان]]، زمینه بروز [[دشمنی]]، اختلاف و [[تفرقه]] را فراهم ساخته و ظرفیت‌های بالقوه اختلاف و [[تقابل]] را فعلیت می‌بخشد<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۵۵.</ref>.

# [[وعده]] [[عذاب]] به [[فتنه‌انگیزان]]: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِيقِ}}<ref>«به یقین آنان که مردان و زنان مؤمن را آزار دادند سپس توبه نکردند، عذاب دوزخ و عذاب آتش سوزان دارند» سوره بروج، آیه ۱۰.</ref>.

# فتنه‌انگیزی؛ بدتر از [[قتل]]: {{متن قرآن|الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ...}}<ref>«و (بدانید که) آشوب (شرک) از کشتار بدتر است» سوره بقره، آیه ۱۹۱.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۵۵.</ref>