فیض در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

«[[فیض]]» در [[کلام الهی]]، به معنای ریزش فراوان آب و یا امری دیگر است؛ خواه مادی باشد یا [[معنوی]] و [[دنیوی]] باشد یا [[اخروی]]. البته این کاربرد در [[آیات]] مختلف، همراه با ظرافت‌ها و تفاوت‌هایی است که ذیلاً به آن اشاره می‌شود<ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو. ۱۳۷۲ ه. ش)، ج۳، ص۳۶۰.</ref>:

# سیلان امری مادی؛ مانند: {{متن قرآن|وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ}}<ref>«و هر گاه آنچه را بر پیامبر فرو فرستاده شده است بشنوند، با شناختی که از حق یافته‌اند چشمانشان را می‌بینی که از اشک لبریز می‌شود؛ می‌گویند: پروردگارا! ما ایمان آورده‌ایم ما را با گروه گواهان بنگار!» سوره مائده، آیه ۸۳.</ref>. {{متن قرآن|تَفِيضُ}} در [[آیه]]، اشاره به شدت [[گریه]] آنها دارد که پس از شنیدن [[آیات الهی]]، نه تنها منقلب می‌شوند و چشمانشان اشک‌آلود می‌گردد، بلکه مملو از [[اشک]] شده و بر گونه‌هایشان جاری می‌شود.

# حرکت جمعی [[انسان‌ها]] به صورت سیل‌آسا و هماهنگ؛ مانند: {{متن قرآن|لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ}}<ref>«بر شما گناهی نیست که (در ایام حج) بخششی از پروردگار خود بخواهید پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید و او را همان‌گونه که رهنمودتان داده است فرا یاد آورید و بی‌گمان پیش از آن از گمراهان بودید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>. {{متن قرآن|أَفَضْتُمْ}} در این آیه، به حرکت جمعی و هماهنگ [[حجاج]] بعد از [[غروب]] [[آفتاب]] [[روز]] نهم ذی‌الحجة به سوی [[مشعرالحرام]] برای وقوف در آن اشاره دارد.

# سیلان نعمت‌های اخروی؛ چنان که [[جهنمیان]] در [[عذاب]] و حرارت [[آتش جهنم]] از [[بهشتیان]] درخواست آب می‌نمایند؛ مانند: {{متن قرآن|وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ}}<ref>«و دمسازان آتش بهشتیان را ندا می‌کنند که از آب یا از آنچه خداوند روزی شما کرده است بر ما (نیز) فرو ریزید! می‌گویند: خداوند هر دو را بر کافران حرام کرده است» سوره اعراف، آیه ۵۰.</ref>. استفاده از واژه {{متن قرآن|أَفِيضُوا}} در این [[آیه]]، اشاره به وفور و [[پری]] [[نعمت‌های بهشتی]] بر اهلش دارد؛ که [[جهنمیان]] از [[بهشتیان]] درخواست ریزش آن را می‌نمایند.

# فرو رفتن کامل در امری؛ چنان که وقتی آب با [[شتاب]] از بالا بر چیزی فرود می‌آید و در آن [[نفوذ]] می‌کند، به آن «فیضان الماء» گفته می‌شود؛ مانند: {{متن قرآن|وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و اگر بخشش و بخشایش خداوند در این جهان و در جهان واپسین بر شما نمی‌بود برای آنچه که در آن به سخن در آمدید عذابی سترگ به شما می‌رسید» سوره نور، آیه ۱۴.</ref>. [[خداوند]] در این [[آیه شریفه]]، خطاب به سخن‌چینان درباره [[مؤمنین]] می‌فرماید: «اگر [[فضل]] و [[رحمت الهی]] بر شما نبود، قطعاً [[عذاب الهی]] به واسطه بهتان‌هایی که در آن فرو می‌روید و [[خوض]] می‌کنید، شما را در بر می‌گرفت».<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۳]] ص ۱۳۱.</ref>