ماهیت قیام حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

== ماهیت قیام حسینی {{ع}}<ref>این مقاله متن سخنرانی استاد شهید مرتضی مطهری است که از جلد دوم کتاب حماسه حسینی آن استاد شهید اقتباس شده است.</ref>==

یکی از مسائل در مورد [[نهضت امام حسین]] {{ع}} این است که ماهیت این [[نهضت]] چه بوده است؟ چون [[نهضت‌ها]] هم مانند پدیده‌های طبیعی، ماهیت‌های مختلف دارند. اشیاء و پدیده‌های طبیعی، از معدنی‌ها گرفته تا گیاهان و انواع حیوانات، هر کدام ماهیتی طبیعی و وضع بالخصوصی دارند. نهضت‎ها و قیام‎های [[اجتماعی]] هم این‌چنین‌اند.

یکی از مسائل که در مورد نهضت امام حسین {{ع}} مطرح است این است که آیا این [[قیام]] و نهضت از نوع یک انفجار بود؟ از نوع یک عمل ناآگاهانه و حساب شده بود؟ نظیر این که به دیگی حرارت بدهند، آبی که در آن است تبدیل به بخار شود، منافذ هم بسته باشد، سرانجام منفجر خواهد شد.

== انقلاب انفجاری یا آگاهانه ==

آیا جریان [[امام حسین]] {{ع}} یک انقلاب انفجاری و یک انفجار بود؟ یک کار ناآگاهانه بود؟ آیا به این صورت بود که در اثر فشارهای خیلی زیاد که از [[زمان معاویه]] و بلکه قبل از آن بر [[مردم]] و [[خاندان امام]] آورده بودند، دوره [[یزید]] که رسید، دیگر اصلاً حوصله امام حسین {{ع}} سرآمده و گفت هر چه بادا باد، هر چه می‌خواهد بشود؟! العیاذ باللّه. گفته‌های خود امام حسین {{ع}} که نه تنها از آغاز این [[نهضت]]، بلکه بعد از [[مرگ معاویه]] شروع می‌شود - نامه‌هایی که میان او و [[معاویه]] مبادله شده است، سخنرانی‌هایی که در مواقع مختلف ایراد کرده است، از جمله آن [[سخنرانی]] معروفی که در [[منی]] [[صحابه]] [[پیغمبر]] را جمع کرد، و حدیثش در «تحف العقول» هست و خیلی مفصل است و [[خطابه]] بسیار غرایی است نشان می‌دهد که این نهضت در کمال آگاهی بوده، انقلاب است نه انفجار! انقلاب هست ولی [[انقلاب اسلامی]] نه انفجار.

از جمله خصوصیات امام حسین {{ع}} این است که در مورد فرد فرد اصحابش اجازه نمی‌دهد که [[قیام]] او حالت انفجاری داشته باشد. چرا [[امام حسین]] در هر فرصتی می‌خواهد اصحابش را به بهانه‌ای مرخص بکند؟ مرتب به آنها می‌گوید: [[آگاه]] باشید که اینجا آب و نانی نیست، قضیه خطر دارد. حتی در [[شب عاشورا]] با زبان خاصی با آنها صحبت می‌کند:

چرا؟ [[رهبری]] که می‌خواهد از [[ناراحتی]] و [[نارضایتی]] [[مردم]] استفاده کند که چنین حرفی نمی‌زند. همه‌اش از [[تکلیف شرعی]] می‌گوید. البته تکلیف شرعی هم بود و امام حسین {{ع}} از گفتن آن نیز [[غفلت]] نکرد اما می‌خواست آن تکلیف شرعی را در نهایت [[آزادی]] و [[آگاهی]] انجام بدهند.

اما [[امام حسین]] {{ع}} با [[اصحاب]] خودش [[ضد]] روش [[طارق بن زیاد]] عمل کرد. نگفت: دشمن اینجاست، از این طرف بروید شما را از بین می‌برد، از آن طرف هم بروید شما را نابود می‌کند. بنابراین دیگر راهی نیست غیر از اینکه روغن چراغ ریخته را باید [[نذر]] امامزاده کرد!

پس در درجه اول باید بدانیم که [[انقلاب]] امام حسین {{ع}} انقلاب آگاهانه است، هم از ناحیه خودش و هم از ناحیه [[اهل بیت]] و یارانش، انفجار نیست.<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[ماهیت قیام حسینی (مقاله)|مقاله «ماهیت قیام حسینی»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۲ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۲]] ص ۱۷.</ref>

== [[نهضت]] چندماهیتی ==

انقلاب آگاهانه می‌تواند ماهیت‌های مختلف داشته باشد. اتفاقاً در قضایای امام حسین {{ع}}، عوامل زیادی مؤثر است که این عوامل سبب شده است که [[نهضت امام حسین]] یک نهضت چندماهیتی باشد نه تک‌ماهیتی.

[[پدیده اجتماعی]] می‌تواند چند ماهیتی باشد. اتفاقاً [[قیام امام حسین]] {{ع}} از آن پدیده‌های چند ماهینی است، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است. مثلاً یک [[نهضت]] می‌تواند ماهیت عکس‌العملی داشته باشد، یعنی صرفاً عکس‌العمل باشد؛ می‌تواند ماهیت آغازگری داشته باشد.

اگر یک نهضت ماهیت عکس‌العملی داشته باشد، می‌تواند یک عکس‌العمل منفی باشد در مقابل یک جریان، و می‌تواند یک عکس‌العمل مثبت باشد در مقابل جریان دیگر. همه اینها در [[نهضت امام حسین]] {{ع}} وجود دارد. این است که این نهضت یک نهضت چند ماهیتی شده است. چطور؟<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[ماهیت قیام حسینی (مقاله)|مقاله «ماهیت قیام حسینی»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۲ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۲]] ص ۲۱.</ref>

== عامل درخواست [[بیعت]] ==

یکی از عواملی که به یک اعتبار (از نظر زمانی) اولین عامل است، عامل تقاضای بیعت است: [[امام حسین]] {{ع}} در [[مدینه]] است، [[معاویه]] قبل از مردنش - می‌خواهد [[جانشینی]] [[یزید]] را برای خود مسلّم بکند - می‌آید در مدینه و می‌خواهد از [[امام]] بیعت بگیرد. آنجا موفق نمی‌شود.

بعد از مردنش یزید می‌خواهد بیعت بگیرد. [[بیعت کردن]] یعنی امضاء کردن و صحه گذاشتن نه تنها روی [[خلافت]] شخص یزید بلکه همچنین روی سنتی که معاویه پایه‌گذاری کرده است که [[خلیفه]] پیشین، خلیفه بعدی را تعیین کند! نه اینکه خلیفه پیشین برود بعد [[مردم]] [[جانشین]] او را تعیین بکنند، یا اگر [[شیعه]] بودند به نصّی که از طرف [[پیغمبر اکرم]] {{صل}} رسیده است عمل بکنند، نه، یک امری که نه شیعه می‌گوید و نه [[سنی]]: خلیفه‌ای، [[خلیفه]] دیگر را، پسر خودش را به عنوان ولی [[عهد]] [[مسلمین]] تعیین بکند.

در اینجا آنها از [[امام حسین]] {{ع}} بیعت می‌خواهند، یعنی از ناحیه آنها یک تقاضا ابراز شده است؛ امام حسین {{ع}} عکس‌العمل نشان می‌دهد، عکس‌العمل منفی؛ بیعت می‌خواهید؟ نمی‌کنم!

در اینجا عمل امام حسین {{ع}} عمل منفی است، از سنخ تقواست، از سنخ این است که هر [[انسانی]] در [[جامعه]] خودش مواجه می‌شود با تقاضاهایی که به شکل‌های مختلف، به صورت [[شهوت]]، به صورت [[مقام]]، به صورت [[ترس]] و [[ارعاب]] از او می‌شود و باید در مقابل آنها بگوید: نه، یعنی [[تقوا]].

آنها می‌گویند: بیعت، امام حسین {{ع}} می‌گوید: نه، [[تهدید]] می‌کنند، می‌گوید: حاضرم کشته بشوم ولی حاضر نیستم بیعت بکنم!

== عامل [[دعوت]] [[کوفه]] ==

معاویه از [[دنیا]] می‌رود. مردم کوفه‌ای که در بیست سال قبل از این حادثه، لااقل پنج سال [[علی]] {{ع}} در این [[شهر]] [[زندگی]] کرده است و هنوز آثار [[تعلیم و تربیت]] علی به کلی از میان نرفته است (البته خیلی [[تصفیه]] شده‌اند، بسیاری از سران، بزرگان و مردان اینها: [[حجر بن عدی‌]]ها، [[عمرو بن حمق خزاعی]]، [[رشید بن هجری‌]]ها و [[میثم]] تمار]]ها را از میان برده‌اند برای اینکه این [[شهر]] را از [[اندیشه]] و [[فکر]] [[علی]]، از [[احساسات]] به نفع علی خالی بکنند؛ ولی باز هنوز اثر این تعلیمات هست).

تا [[معاویه]] می‌میرد، به خود می‌آیند، دور همدیگر جمع می‌شوند که اکنون از [[فرصت]] باید استفاده کرد، نباید گذاشت که فرصت به پسرش [[یزید]] برسد، ما [[حسین بن علی]] {{ع}} داریم، [[امام]] بر [[حق]] ما حسین بن علی {{ع}} است، ما الان باید آماده باشیم و او را [[دعوت]] کنیم که به [[کوفه]] بیاید و او را کمک بدهیم و لااقل قطبی در اینجا در ابتدا به وجود آوریم، بعد هم [[خلافت]] را [[خلافت اسلامی]] بکنیم.

[[مردم]] این شهر از [[امام حسین]] {{ع}} دعوت می‌کنند، نه یک نفر، نه دو نفر، نه هزار نفر، نه پنج‌هزار نفر و نه ده‌هزار نفر بلکه حدود هجده‌هزار [[نامه]] می‌رسد که بعضی از [[نامه‌ها]] را چند نفر و بعضی دیگر را شاید صد نفر [[امضا]] کرده بودند که در مجموع شاید حدود صدهزار نفر به او نامه نوشته‌اند.

اینجا [[وظیفه]] چیست؟ در آنجا وظیفه «نه» گفتن بود از نظر [[بیعت]]، امام حسین {{ع}} فقط باید بگوید: نه، و خودش را [[پاک]] نگه دارد و نیالاید. ولهذا اگر امام حسین {{ع}} پیشنهاد [[ابن عباس]] را عمل می‎کرد و می‌رفت در کوهستان‌های [[یمن]] [[زندگی]] می‎کرد که [[لشکریان]] [[یزید]] به او دست نمی‌یافتند، از عهده وظیفه اولش برآمده بود؛ چون بیعت می‌خواستند و او نمی‌خواست بیعت بکند!

از نظر تقاضای بیعت و از نظر [[احساس]] تقوا در امام حسین {{ع}} و از نظر اینکه باید پاسخ منفی بدهد، با رفتن در کوهستان‌های یمن که ابن عباس و دیگران پیشنهاد می‌کردند، وظیفه‌اش را انجام داده بود. اما اینجا مسئله، مسئله دعوت است؛ یک وظیفه جدید است؛ [[مسلمان‌ها]] حدود هجده هزار [[نامه]] با حدود صد هزار امضاء داده‌اند. اینجا [[اتمام حجت]] شده است.

امام حسین {{ع}} از اول حرکتش معلوم بود که [[مردم کوفه]] را آماده نمی‌بیند، [[مردم]] [[سست‌عنصر]] و مرعوب‌شده‌ای می‌داند. در عین حال جواب [[تاریخ]] را چه بدهد؟ قطعاً اگر امام حسین {{ع}} به مردم کوفه اعتنا نمی‌کرد، همین ما که امروز اینجا نشسته‌ایم، می‌گفتیم چرا امام حسین {{ع}} جواب مثبت نداد.

«[[ابوسلمه خلال]]» که به او می‌گفتند [[وزیر]] [[آل محمد]] در دوره [[بنی العباس]]، وقتی که میانه‌اش با خلیفهی [[عباسی]] بهم خورد و طولی هم نکشید که کشته شد، فوراً دو تا نامه نوشت، یکی به امام [[جعفر صادق]] {{ع}} و یکی به [[عبدالله محض]] و هر دو را در آن واحد دعوت کرد، گفت من و ابومسلم که تا حالا برای این‎ها کار می‌کردیم، از این [[ساعت]] می‌خواهیم برای شما کار بکنیم، بیایید با ما [[همکاری]] کنید، ما این‎ها را از بین می‌بریم.

اولاً وقتی برای دو نفر [[نامه]] می‌نویسد، علامت این است که [[خلوص]] ندارد. ثانیاً بعد از اینکه رابطه‌اش با [[خلیفه عباسی]] به هم خورده، چنین نامه‌ای نوشته است. نامه که رسید به [[امام]] [[جعفر صادق]] {{ع}} [[امام نامه]] را خواند، بعد در جلو چشم حامل نامه آن را جلوی [[آتش]] گرفت و سوزاند. آن شخص پرسید جواب نامه چیست؟ فرمود: جواب نامه همین است. هنوز او برنگشته بود که [[ابوسلمه]] را کشتند.

هنوز می‌بینیم خیلی افراد سؤال می‌کنند که چرا امام جعفر صادق {{ع}} به [[دعوت]] [[ابوسلمه خلّال]] جواب مثبت نداد و جواب منفی داد؟ در صورتی که [[ابوسلمه خلال]] اولاً یک نفر بود، ثانیاً [[خلوص نیت]] نداشت، و ثالثاً هنگامی نامه نوشت که کار از کار گذشته بود و خلیفه عباسی هم فهمیده بود که این دیگر با او [[صداقت]] ندارد و لهذا چند [[روز]] بعد او را کشت.

اگر هجده‌هزار نامه [[مردم کوفه]] رفته بود به [[مدینه]] و [[مکه]] (و بخصوص به مکه) نزد [[امام حسین]] {{ع}} و ایشان جواب مثبت نمی‌داد، [[تاریخ]]، امام حسین را ملامت می‌کرد که اگر رفته بود، ریشه [[یزید]] و یزیدی‌ها کنده شده و از بین رفته بود.

[[کوفه]] اردوگاه [[مسلمین]] با آن [[مردم]] [[شجاع]]، کوفه‌ای که پنج سال [[علی]] {{ع}} در آن [[زندگی]] کرده است و هنوز تعلیمات علی و یتیم‌هایی که علی بزرگ کرده و بیوه‌هایی که علی از آن‎ها [[سرپرستی]] کرده است زنده هستند و هنوز صدای علی در گوش مردم این [[شهر]] است، امام حسین {{ع}} [[جبن]] به [[خرج]] داد و ترسید که به آنجا نرفت! اگر می‌رفت در دنیای [[اسلام]] [[انقلاب]] می‌شد.

اینست که اینجا [[تکلیف]] این گونه ایجاب می‌کند همین که آن‎ها می‌گویند ما آماده‌ایم، امام می‌گوید من آماده هستم. از این نظر [[وظیفه امام]] [[حسین]] {{ع}} چیست؟

مردم کوفه مرا دعوت کرده‌اند، می‌روم به کوفه. مردم کوفه بیعتشان را با مسلم نقض کردند، من برمی‎گردم می‎روم سر جای خودم، می‌روم [[مدینه]] یا جای دیگر تا آنجا هر کاری بخواهند بکنند. یعنی از نظر این عامل که یک عکس‌العمل مثبت در مقابل یک [[دعوت]] است، [[وظیفه امام]] [[حسین]] {{ع}}، دادن جواب مثبت است تا وقتی که دعوت‌کنندگان ثابتند. وقتی که آن‎ها جا زدند، دیگر [[امام حسین]] {{ع}} وظیفه‌ای از آن نظر ندارد و نداشت.

از این دو عامل کدامیک بر دیگری تقدم داشت؟ آیا اول امام حسین {{ع}} از [[بیعت]] [[امتناع]] کرد و چون از بیعت امتناع کرد [[مردم کوفه]] از او دعوت کردند یا لااقل زماناً چنین بود یعنی بعد از آنکه بیش از یک ماه از امتناع از بیعت گذشته بود دعوت مردم کوفه رسید؟

یا قضیه برعکس بود؟ اول مردم کوفه از او دعوت کردند، امام حسین {{ع}} دید خوب حالا که دعوت کرده‌اند او هم باید جواب مثبت بدهد. [[بدیهی]] است مردی که کاندیدا می‌شود برای کاری به این بزرگی، دیگر برای او [[بیعت کردن]] معنی ندارد. بیعت نکرد برای اینکه به تقاضای مردم کوفه جواب مثبت داده بود! از این دو تا کدام است؟

به حسب [[تاریخ]] مسلّماً اولی، چرا؟ برای اینکه همان [[روز]] اولی که [[معاویه]] مرد، از امام حسین {{ع}} تقاضای بیعت شد؛ بلکه معاویه قبل از اینکه بمیرد، آمد به مدینه و می‎خواست با هر لِم و کلکی هست، در [[زمان]] [[حیات]] خودش از امام حسین {{ع}} و دو سه نفر دیگر بیعت بگیرد که آن‎ها به هیچ شکل زیر این بار نرفتند. مسئله تقاضای بیعت و امتناع از آن، تقدم زمانی دارد.

خود [[یزید]] هم وقتی معاویه مرد، همراه این خبر که به وسیله یک پیک سبک [[سیر]] و تندرو فرستاد که در ظرف چند روز با آن شترهای جمّاز خودش را به مدینه رساند، نامه‎ای فرستاد و همان کسی که خبر [[مرگ معاویه]] را به [[والی مدینه]] داد، آن [[نامه]] را هم به او نشان داد که: {{عربی|خُذ الْحُسَيْنَ بِالْبَيْعَةِ أَخْذاً شَدِيداً}}، از [[حسین بن علی]] {{ع}} و این دو سه نفر دیگر، به شدت، هر طور که هست [[بیعت]] بگیر. هنوز شاید [[کوفه]] خبر نشده بود که [[معاویه]] مرده است!

به علاوه [[تاریخ]] این‌طور می‌گوید که از [[امام حسین]] {{ع}} تقاضای بیعت کردند، امام حسین {{ع}} [[امتناع]] کرد، حاضر نشد، دو سه [[روز]] به همین منوال گذشت، مرتب می‌آمدند، گاهی با زبان نرم و گاهی با [[خشونت]]، تا [[حضرت]] اساساً [[مدینه]] را رها کرد.

در بیست و هفتم [[رجب]] امام حسین {{ع}} از مدینه حرکت کرد و در سوم [[شعبان]] به [[مکه]] رسید. [[دعوت]] [[مردم کوفه]] در پانزدهم [[رمضان]] به امام حسین {{ع}} رسید، یعنی بعد از آنکه یک ماه و نیم از تقاضای [[بیت]] و امتناع [[امام]] گذشته بود، و بعد از اینکه بیش از [[چهل]] روز بود که امام اساساً در مکه اقامت کرده بود.

== عامل [[امر به معروف و نهی از منکر]] ==

عامل سوم که این را هم مثل دو عامل دیگر، تاریخ بیان می‌کند، عامل امر به معروف و نهی از منکر بود که از روز اولی که امام حسین {{ع}} از مدینه حرکت کرد، با این [[شعار]] حرکت کرد.

در عامل اول، [[امام حسین]] {{ع}} مدافع است. به او می‌گویند: [[بیعت]] کن، می‌گوید: نمی‌کنم، از خودش [[دفاع]] می‌کند. در عامل دوم، امام حسین {{ع}} متعاون است؛ او را به [[همکاری]] دعوت کرده‌اند، جواب مثبت داده است. در عامل سوم امام حسین {{ع}} مهاجم است. در اینجا او [[هجوم]] کرده به [[حکومت]] وقت! به حسب این عامل، امام حسین {{ع}} یک مرد انقلابی است، یک [[ثائر]] است، می‌خواهد [[انقلاب]] بکند.

هر یک از این عوامل، یک نوع [[تکلیف]] و وظیفه برای امام حسین {{ع}} ایجاب می‌کرد. اینکه می‌گویم این [[نهضت]] چند ماهیتی است، برای این است. از نظر عامل بیعت، امام حسین {{ع}} وظیفه‌ای ندارد جز زیر بار بیعت نرفتن. اگر به پیشنهاد [[ابن عباس]] هم عمل می‌کرد و در دامنه کوه‌ها می‌رفت، به این وظیفه‌اش عمل کرده بود.

از نظر انجام این وظیفه، امام حسین {{ع}} تکلیفش این نبود که یک نفر دیگر را هم با خودش به همکاری دعوت کند. از من بیعت خواسته‌اند، من نمی‌کنم، خواسته‌اند دامن [[شرافت]] مرا [[آلوده]] کنند، من نمی‌کنم. از نظر عامل دعوت مردم کوفه، وظیفه‌اش این است که به آنها پاسخ مثبت بدهد؛ چراکه [[اتمام حجت]] شده است.

[[علی]] {{ع}} در [[خطبه شقشقیه]] می‌فرماید: {{متن حدیث|لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِيَامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا يُقِرُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا وَ لَسَقَيْتُ آخِرَهَا بِكَأْسِ أَوَّلِهَا}}<ref>نهج البلاغه، خطبه سوم.</ref>.

[[امام حسین]] {{ع}} هم اینجور است. اصلاً [[امام]] که امام است، الگوست، پیشواست! ما از عمل امام می‌توانیم بفهمیم که وظایف را چگونه باید تشخیص داد و چگونه باید عمل کرد.

از نظر عامل [[دعوت]] [[مردم کوفه]]، امام حسین {{ع}} [[وظیفه]] دارد به سوی [[کوفه]] بیاید تا زمانی که آنها سر قولشان هستند. از آن ساعتی که آنها جا زدند، زیر قولشان زدند و [[شکست]] خوردند و رفتند، دیگر امام حسین {{ع}} از این نظر وظیفه‌ای ندارد.

وقتی مسئله به دست گرفتن زمام [[حکومت]] از ناحیه آن‎ها منتفی می‌شود، امام حسین {{ع}} هم دیگر وظیفه‌ای ندارد. ولی کار امام حسین {{ع}} که منحصر به این نبوده است.

از نظر عامل [[امر به معروف و نهی از منکر]] که از این نظر [[امام حسین]] {{ع}} دیگر مدافع نیست، متعاون نیست، بلکه یک مهاجم است، یک [[ثائر]] و یک انقلابی است چطور؟ نه، از آن نظر حسابش سر جای خودش است.

و الّا اگر عامل اساسی این می‌بود، آن وقتی که به [[امام]] خبر رسید که زمینه [[کوفه]] دیگر منتفی شد، امام می‌بایست دست از آن حرف‎های دیگرش هم برمی‌داشت و می‌گفت بسیار خوب، حالا که اینطور شد، پس ما بیعت می‌کنیم؛ دیگر سخن از امر به معروف و نهی از منکر هم نمی‌زنیم. اتفاقاً قضیه بر عکس است. داغ‌ترین [[خطبه‌های امام]] [[حسین]] {{ع}}، شورانگیزترین و پرهیجان‌ترین [[سخنان امام حسین]] {{ع}} بعد از [[شکست]] کوفه است.

اینجاست که نشان می‌دهد امام حسین {{ع}} تا چه اندازه روی عامل امر به معروف و نهی از منکر تکیه دارد و اوست که [[هجوم]] آورده به این [[دولت]] و [[حکومت فاسد]]. از نظر این عامل، امام حسین {{ع}} مهاجم به حکومت فاسد وقت است، ثائر است، انقلابی است.

بین راه دارد می‌آید، چشمش می‌افتد به دو نفر که از طرف [[کوفه]] می‌آیند، می‌ایستد تا با آنها صحبت کند. آنها می‌فهمند که [[امام حسین]] {{ع}} است، راهشان را کج می‌کنند. [[امام]] هم می‌فهمد که آنها دلشان نمی‌خواهد حرفی بزنند، راه خودش را ادامه می‌دهد.

بعد یکی از اصحابش که پشت سر آمده بود، آن دو را دید و با آنها صحبت کرد. آن‎ها قضایای ناراحت‎کننده کوفه را از [[شهادت]] مسلم و [[هانی]] برای او نقل کردند، گفتند: والله ما [[خجالت]] کشیدیم این خبر را به امام حسین {{ع}} بدهیم.

== منطق شهید ==

[[امام حسین]] {{ع}} [[پیام]] خونین خودش را روی صفحه لرزان هوا ثبت کرد، ولی چون توأم با [[خون]] و رنگ قرمز بود، در [[دل‌ها]] حک شد. امروز شما میلیون‌ها افراد از [[عرب]] و [[عجم]] را می‌بینید که [[پیام امام حسین]] {{ع}} را می‌دانند: {{متن حدیث|إِنِّي لَا أَرَى الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً وَ الْحَيَاةَ مَعَ الظَّالِمِينَ إِلَّا بَرَماً}}.

امام حسین {{ع}} که مهاجم است و منطقش، [[منطق]] شهید؛ آن روزی که پیامش را در صحرای [[کربلا]] ثبت می‌کرد، نه کاغذی بود، نه قلمی؛ همین صفحه لرزان هوا بود. ولی همین پیامش روی صفحه لرزان هوا، چرا باقی ماند؟ چون فوراً منتقل شد. روی صفحه دل‌ها؛ روی صفحه دل‌ها آنچنان حک شد که دیگر محو شدنی نیست.

هر سال که [[محرم]] می‌آید می‌بینیم امام حسین {{ع}} از نو طلوع می‌کند، از نو زنده می‌شود، باز می‌گوید: {{متن حدیث|خُطَّ الْمَوْتُ عَلَى وُلْدِ آدَمَ مَخَطَّ الْقِلَادَةِ عَلَى جِيدِ الْفَتَاةِ، وَ مَا أَوْلَهَنِي إِلَى أَسْلَافِي اشْتِيَاقَ يَعْقُوبَ إِلَى يُوسُفَ}}<ref>مقتل خوارزمی، ج۲، ص۵.</ref>، باز می‌بینیم پیام امام حسین {{ع}} است: {{متن حدیث|أَلَا وَ إِنَّ الدَّعِيَّ ابْنَ الدَّعِيِّ قَدْ رَكَزَ بَيْنَ اثْنَتَيْنِ بَيْنَ السَّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَيْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّةُ يَأْبَى اللَّهُ ذَلِكَ لَنَا وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ حُجُورٌ طَابَتْ وَ طَهُرَتْ}}.

== [[پیام]] [[شهید]] ==

{{متن حدیث|أَنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي {{صل}} أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي‌}}.

در این [[منطق]] یعنی منطق [[هجوم]]، منطق شهید، مسنطق توسعه و گسترش دادن [[انقلاب]]، [[امام حسین]] {{ع}} کارهایی کرده است که جز با این منطق با منطق دیگری قابل توجیه نیست. چطور؟

[[امام حسین]] {{ع}} می‌خواست در این منطق که منطق [[هجوم]] و منطق شھید و منطق [[انقلاب]] است، دامنه این قضیه گسترش پیدا کند. این که خاندانش را هم آورد، برای همین بود، چون قسمتی از پیامش را خاندانش باید برسانند. خود امام حسین {{ع}} [[کوشش]] می‌کرد حالا که قضیه به اینجا کشیده شده است، هر چه که می‌شود داغ‌تر بشود، برای این که بذری بکارد که برای همیشه در [[دنیا]] ثمر و میوه بدهد، چه مناظری، چه صحنه‌هایی در [[کربلا]] به وجود آمد که واقعاً عجیب و حیرت‎انگیز است!<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[ماهیت قیام حسینی (مقاله)|مقاله «ماهیت قیام حسینی»]] [[فرهنگ عاشورایی ج۲ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۲]] ص ۴۱.</ref>

== ارزیابی عوامل [[قیام]] ==

ولی از آن بیشتر، عامل تقاضای [[بیعت]] و [[امتناع]] [[حسین بن علی]] {{ع}} و حاضر به کشته شدن و [[بیعت نکردن]] ارزش دارد. عامل سوم که عامل [[امر به معروف و نهی از منکر]] است، از این هم ارزش بیشتری دارد.

جمله‌ای دارد «[[صعصعة بن صوحان عبدی]]» از [[اصحاب امیرالمؤمنین]] {{ع}} که بسیار زیباست. جناب [[صعصعه]] از [[اصحاب خاص امیرالمؤمنین]] است، از آن تربیت‌شده‌های حسابی [[علی]]، مرد [[خطیب]] و سخن‌وری هم هست. «[[جاحظ]]» که از ادبای درجه اول [[عرب]] است می‌گوید: «صعصعه مرد خطیبی بود و [[بهترین]] دلیل بر خطیب بودن او این است که [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} گاهی به وی می‌گفت: بلند شو چند کلمه [[سخنرانی]] کن». صعصعه همان کسی است که روی [[قبر علی]] {{ع}} آن سخنرانی بسیار عالی پرسوز را کرده است.

این شخص یک تبریک [[خلافت]] گفته به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در چند جمله که بسیار جالب است. وقتی که امیرالمؤمنین {{ع}} [[خلیفه]] شد، افراد می‌آمدند برای تبریک گفتن؛ یک تبریک هم جناب صعصعه گفته، ایستاد و خطاب به امیرالمؤمنین {{ع}} گفت:

== [[ارزش نهضت حسینی]] ==

عنصر [[امر به معروف و نهی از منکر]] [[ارزش]] داد به [[نهضت حسینی]]، اما [[حسین]] هم به امر به معروف و نهی از منکر ارزش داد. امر به معروف و نهی از منکر نهضت حسینی را بالا برد، ولی حسین {{ع}} این اصل را به نحوی [[اجرا]] کرد که [[شأن]] این اصل بالا رفت، یک تاج [[افتخار]] به سر اصل امر به معروف و نهی از منکر نهاد.

خیلی‌ها می‌گویند امر به معروف و نهی از منکر می‌کنیم. حسین هم اول مثل دیگران فقط یک کلمه حرف زد، گفت: {{متن حدیث|أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ {{ع}}}}.

در مورد [[حسین بن علی]] {{ع}} به [[حق]] می‌شود گفت که به اصل [[امر به معروف و نهی از منکر]] [[ارزش]] و اعتبار داد، [[آبرو]] داد به این اصلی که آبروی [[مسلمین]] است. این که می‌گویم این اصل آبروی مسلمین است و به مسلمین ارزش می‌دهد، از خودم نمی‌گویم، عین تعبیر [[قرآن]] است:

صریح‌تر، آن اشعاری است که در بین راه وقتی که به طرف [[کربلا]] می‌آمد می‌خواند که احتمالاً از خود ایشان است و احتمالاً هم از امیرالمؤمنین علی {{ع}} است: {{متن حدیث|فَإِنْ تَكُنِ الدُّنْيَا تُعَدُّ نَفِيسَةً / فَدَارُ ثَوَابِ اللَّهِ أَعْلَى وَ أَنْبَلُ}}