مصداق‌شناسی اولو الامر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* قریب به [[اتفاق]] [[مفسران شیعه]] بر این باورند که منظور از [[اولو الامر]] در [[آیه]] یاد شده، [[امامان]] {{عم}} می‌باشند، زیرا اوّلا [[اطاعت]] از آنان قرین [[اطاعت از خدا]] و [[رسول]] شده و ثانیاً هیچ‌گونه قید و شرطی برای [[اطاعت]] از آنان، ذکر نشده است و [[آیه]] به طور مطلق، [[مردم]] را به [[سر سپردن]] در برابر آنان [[فرمان]] داده است و این همه نشان آن است که [[اولو الامر]] باید از [[خطا]] و [[اشتباه]] مصون باشند تا از جانب [[خداوند]]، [[امر]] به [[اطاعت]] از [[اهل]] [[معصیت]] و [[گناه]] صورت نگیرد<ref>مجمع‌البیان، ج‌۳، ص‌۱۰۰؛ زبدة‌البیان، ص‌۶۸۷؛ المیزان، ج‌۴، ص‌۳۸۹ - ۳۹۱.</ref>. روایاتی که در ذیل این دو [[آیه]] [[اولو الامر]] را به [[امامان]] {{عم}} [[تفسیر]] و [[تأویل]] کرده بسیار فراوان است<ref>الکافی، ج۱، ص۱۸۷، ۲۷۶، ۲۸۶؛ ج۲، ص‌۴۱۵، ۵۱۳‌ـ‌۵۱۴‌؛ تفسیر عیاشی، ج‌۱، ص‌۲۴۷، ۲۵۱‌ـ‌۲۵۴، ۲۶۰؛ علل‌الشرایع، ج‌۱، ص‌۳۹۵.</ref><ref>[[محمد حجتیان|حجتیان، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص۶۶ -۶۹.</ref>.

* اوصافی که برای [[اولو الامر]] در این مجموعه [[روایات]] ذکر شده یا [[وظایف]] و اختیاراتی که بر عهده آنان گذاشته شده به جز [[امامان]] {{عم}} نمی‌تواند مصداق دیگری داشته باشد و هیچ‌یک از مصادیقی که از [[مفسران اهل سنت]] [[نقل]] شده صلاحیت احراز این [[مقام]] را ندارد. در [[روایات]] [[عامه]] نیز آمده که مقصود از [[اولو الامر]] [[اهل‌ بیت]] {{عم}}<ref>ینابیع الموده، ج‌۱، ص‌۷۴، ۱۳۴، ۱۴۴، ۳۴۱، ۳۵۰‌ـ‌۳۵۱؛ شواهد التنزیل، ج‌۱، ص‌۱۸۹، ۱۹۱.</ref>، گرچه این سخن در اقوال [[اهل‌ سنت]] دیده نمی‌شود<ref>[[محمد حجتیان|حجتیان، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص۶۶ -۶۹.</ref>.

* برخی از [[مفسران شیعه]] [[امامان]] {{عم}} را مصداق بارز و روشن [[اولو الامر]] می‌دانند و در [[عصر غیبت]] [[فقیهان]] جامع شرایط را نیز از مصادیق [[اولو الامر]] می‌شمارند<ref>الفرقان، ج‌۵‌، ص‌۱۴۴.</ref>. به نظر [[امام خمینی]] [[اولو الامر]] بنا بر [[مذهب]] [[حق]] در [[عصر حضور]]، [[ائمه]] {{عم}}؛ امّا نیاز به [[حاکم]] و [[والی]] چیزی نیست که محدود به زمان خاص باشد و [[لزوم]] [[تشکیل حکومت]] و [[ضرورت]] [[حاکم]]، همیشگی است، از این‌رو ایشان با [[استدلال]] به [[ادله]] فراوان و از جمله [[آیه]] ۵۹ [[سوره نساء]] [[فقیهان]] دارای شرایط لازم را در [[عصر غیبت]] به عنوان [[اولو الامر]] می‌شناسد<ref>کتاب‌البیع، ج‌۲، ص۶۲۰‌، ۶۲۲‌، ۶۳۹‌؛ ولایت فقیه، ص‌۳۱، ۸۹‌ـ‌۹۰.</ref><ref>[[محمد حجتیان|حجتیان، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص۶۶ -۶۹.</ref>.

* برخی دیگر از [[مفسران شیعه]] با همین نگاه وسیع به [[آیه]] گفته‌اند: اگر [[روایات]]، مصداق آن را فقط [[امامان]]{{عم]] شمرده است احتمال می‌رود این تعبیر، نوعی حصر اضافی باشد؛ یعنی در مقایسه با حکام جور و ستم پیشه‌ای که حکومت را به دست می‌گیرند امامان معصوم سزاوارند و به عبارت دیگر [[ائمه]] {{عم}} [[قدر]] متیقن از [[آیه]] هستند؛ ولی [[التزام]] به آن، [[حکم]] را از دیگران سلب نمی‌کند. البتّه [[اطاعت]] از این گونه افراد، محدود و [[مقید]] به عدم [[معصیت]] [[حق]] است<ref>دراسات فی ولایة الفقیه، ج‌۱، ص‌۶۴‌ـ‌۶۹‌.</ref><ref>[[محمد حجتیان|حجتیان، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص۶۶ -۶۹.</ref>.

* برخی از [[مفسران]] [[اهل سنت]] [[عصمت]] را شرط لازم برای [[اولو الامر]] دانسته‌اند، زیرا [[خداوند]] [[اطاعت]] از آنان را به طور قطعی و جزمی [[واجب]] کرده، پس باید این افراد از [[گناه]] و [[خطا]] [[معصوم]] باشند، گرچه گوینده این سخن در [[تعیین]] مصداق [[اولو الامر]] به [[خطا]] رفته، آن را عبارت از [[اهل حل و عقد]] شمرده و چنین پنداشته که [[شناخت]] [[امامان]] {{عم}} برای ما میسّر نیست<ref>التفسیر الکبیر، ج‌۱۰، ص‌۱۴۴.</ref>، حال آنکه با توجه به [[آیات]] و [[روایات]] فراوان در این زمینه، [[شناخت]] آنان دشوار نیست. شگفت‌تر آنکه گفته است: نمی‌توان مصداق [[اولو الامر]] را [[امام]] [[معصوم]] دانست، زیرا [[اولو الامر]] جمع است و هیچ‌گاه دو یا چند [[امام]] در یک زمان نبوده و اطلاق جمع بر مفرد خلاف ظاهر است<ref>التفسیر الکبیر، ج‌۱۰، ص‌۱۴۶.</ref>، در حالی که این اطلاق از قبیل انحلال یک [[حکم]] به [[احکام]] متعدد و به لحاظ زمان‌های گوناگون است<ref>المیزان، ج‌۴، ص‌۳۹۲؛ الفرقان، ج‌۵‌ـ‌۶‌، ص‌۱۴۰؛ تفسیر آیات الاحکام، ج‌۵‌، ص‌۱۰۱.</ref> و نظایر آن در [[آیات]] فراوانی از [[قرآن]] به چشم می‌خورد {{متن قرآن|فَلا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ}}<ref> پس، از دروغ‌انگاران پیروی مکن!؛ سوره قلم، آیه: ۸.</ref>، {{متن قرآن|وَلا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ}}<ref> و از فرمان گزافکاران پیروی نکنید؛ سوره شعراء، آیه:۱۵۱.</ref>، {{متن قرآن|فَلا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُم بِهِ جِهَادًا كَبِيرًا }}<ref> پس، از کافران فرمان نبر و به (حکم) آن (قرآن) با آنان به جهادی بزرگ برخیز؛ سوره فرقان، آیه: ۵۲.</ref>، {{متن قرآن|وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلا }}<ref> و می‌گویند: پروردگارا! ما از سرکردگان و بزرگانمان فرمان بردیم و آنان ما را از راه به در بردند؛ سوره احزاب، آیه:۶۷.</ref>، {{متن قرآن|حَافِظُواْ عَلَى الصَّلَوَاتِ وَالصَّلاةِ الْوُسْطَى وَقُومُواْ لِلَّهِ قَانِتِينَ }}<ref> بر نمازها به ویژه نماز میانه پایبند باشید و برای خداوند فروتنانه (به نماز و دعا) بایستید؛ سوره بقره، آیه:۲۳۸.</ref>. برخی دیگر که نخواسته‌اند ویژگی [[عصمت]] را بپذیرند شرط دیگری را افزوده و گفته‌اند: مراد از [[اولو الامر]]، [[فرمانروایان]] و حاکمانی هستند که در مسیر [[حق]] و [[مصلحت]] [[مسلمانان]] حرکت کنند و [[فرمان]] آنان با [[حق]] [[مخالف]] نباشد<ref>جامع البیان، مج‌۴، ج‌۵‌، ص‌۲۰۷؛ الکشاف، ج‌۱، ص‌۵۲۴‌؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۱، ص‌۵۳۰‌ـ‌۵۳۱‌.</ref>. روشن است که افزودن چنین شرطی خلاف ظاهر و اطلاق [[آیه شریفه]] است و اگر چنین قیدی لازم می‌بود آن هم در امری که اساس [[شریعت]] و [[دین]] است به‌طور [[قطع]] ذکر می‌شد، چنان‌که در [[آیه]] ۸ [[سوره عنکبوت]] که سخن از [[احسان به پدر و مادر]] و [[اطاعت]] از آنان به میان می‌آید آن را [[مقید]] می‌سازد<ref>المیزان، ج‌۴، ص‌۳۹۱؛ مواهب الرحمن، ج‌۸‌، ص‌۳۱۳.</ref>، بنابراین با دقت و [[تأمل]] در دو [[آیه]] مورد بحث "۵۹ و ۸۳ [[سوره نساء]]" چنین استفاده می‌شود که نه تنها ویژگی [[عصمت]] بلکه [[ایمان]]، [[آگاهی]] و [[علم]]، [[مدبریت]] و داشتن [[قدرت]] تشخیص، از جمله اموری است که [[اولو الامر]] باید واجد آنها باشند و هیچ‌یک از مصادیقی که برای [[اولو الامر]] ذکر شده جز [[امامان‌]]{{عم}} نمی‌توانند واجد همه این ویژگیها و حتی برخی از آنها باشند<ref>[[محمد حجتیان|حجتیان، محمد]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص۶۶ -۶۹.</ref>.