موعظه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

از آنجا که عمده مباحث [[موعظه]] در مدخل [[تبلیغ]] آمده است؛ تنها به آیاتی که در آن این واژه آمده، اشاره شده و نتیجه‌گیری می‌شود:

#{{متن قرآن|...وَعِظْهُمْ وَقُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغًا}}<ref>«... و پندشان ده و به آنان سخنی رسا که در دلشان جایگیر شود، بگوی» سوره نساء، آیه ۶۳.</ref>.

#{{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى}}<ref>«بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید» سوره سبأ، آیه ۴۶.</ref>.

#{{متن قرآن|وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که به کسی که خداوند و خود تو بدو نعمت رسانده بودید گفتی که: همسرت را برای خویش نگه دار (و طلاق مده) و از خداوند پروا کن» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref>

در [[آیات]] فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

# [[موعظه]] و [[نصیحت]] به [[مردم]] با زبانی رسا [[وظیفه پیامبر]]: {{متن قرآن|...وَعِظْهُمْ وَقُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِيغًا}}؛

# [[موعظه]] [[پیامبر]] به زیدبن‌حارثه برای نگهداری همسرش و توصیه به [[تقوای الهی]]: {{متن قرآن|وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ}}<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۸۵۰.</ref>.

نصحیت در [[فرهنگ قرآن]] که بار [[تربیتی]] و اصلاحی و درجه‌ای بالاتر از نقد و [[انتقاد]] دارد و در آن معنای مشفقانه و خالصانه در آن نهفته و این کلمه با هیئت‌های مختلف فعلی و اسمی در [[قرآن]] ۱۲ بار به کار رفته است، و البته دو جنبه دارد، یکی نصحیت [[پیامبران]] به [[مؤمنین]] و دیگری نصحیت [[مؤمنین]] به [[پیامبران]]. مثل: {{متن قرآن|أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنَا لَكُمْ نَاصِحٌ أَمِينٌ}}<ref>«پیام‌های پروردگارم را به شما می‌رسانم و من برای شما خیرخواهی امینم» سوره اعراف، آیه ۶۸.</ref>. یا مثل نصحیت آن [[اسرائیلی]] به [[موسی]]: {{متن قرآن|وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى قَالَ يَا مُوسَى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ}}<ref>«و مردی از دورترین جای شهر شتابان آمد؛ گفت: ای موسی! سرکردگان (شهر) در کار تو همدل شده‌اند تا تو را بکشند پس (از شهر) بیرون رو که من از خیرخواهان توام» سوره قصص، آیه ۲۰.</ref> چنان‌که گاهی جنبه فریبکارانه آن در [[قرآن]] در [[حق]] [[شیطان]] [[نقل]] شده که مدعی نصحیت [[بنی‌آدم]] بود و بر این مطلب هم [[سوگند]] یاد کرد: {{متن قرآن|فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ... وَقَاسَمَهُمَا إِنِّي لَكُمَا لَمِنَ النَّاصِحِينَ}}<ref>«پس شیطان آن دو را به وسوسه افکند... و برای آن دو سوگند خورد که من از خیرخواهان شمایم» سوره اعراف، آیه ۲۰-۲۱.</ref>. اما درباره [[پیامبر اسلام]] یک بار به کار رفته و آن هم در جایی است که برای [[خدا]] و پیامبرش قصد و [[نیت]] [[خیرخواهی]] دارند: {{متن قرآن|نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ}}<ref>«چون خیرخواه خداوند و پیامبرش باشند گناهی نیست» سوره توبه، آیه ۹۱.</ref> یعنی شرکت نکردن آنان به خاطر عذر و [[مشکلات]] بوده و قصد فرار نداشته‌اند و [[خیرخواهی]] [[خدا]] و [[رسول]] می‌کنند. [[دل‌ها]] و نیاتشان از [[خیانت]] و [[غش]] دور بوده، و نخواسته‌اند در امر [[جهاد]] تقاعد و کارشکنی کنند. مثل [[توبه]] واقعی و نصوح که نوعی [[خلوص]] در [[نیت]] را می‌طلبد: {{متن قرآن|تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا}}<ref>«ای مؤمنان! به سوی خداوند توبه‌ای راستین کنید» سوره تحریم، آیه ۸.</ref> این معنا اندکی از معنای متعارف نصحیت به دور است.

#{{متن قرآن|لَيْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَى وَلَا عَلَى الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ مَا يُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«بر ناتوانان و بیماران و آنان که چیزی برای بخشیدن (به راه و راهیان جهاد) نمی‌یابند چون خیرخواه خداوند و پیامبرش باشند گناهی نیست؛ (آری) بر نیکوکاران ایرادی نیست و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره توبه، آیه ۹۱.</ref>.

'''نتیجه''': در [[آیه]] فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

# [[نصیحت]] و [[خیرخواهی]] در [[راه خدا]] و رضای [[پیامبر خدا]] موجب قرار گرفتن در زمره محسنان {{متن قرآن|مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيلٍ}}؛

== منابع ==