ندای آسمانی (نشانه ظهور): تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

* از [[نشانه‌های حتمی ظهور]]، [[صیحه]] یا ندایی است که از [[آسمان]] شنیده می‌شود. این صدا به گونه‌ای است که همه [[مردم]] آن را می‌شنوند. در این [[صیحه]] گفته می‌شود که [[حق]] با [[علی]] و [[شیعیان]] اوست و با [[معرفی امام مهدی]] {{ع}} [[دستور]] به [[اطاعت]] از ایشان می‌دهد. بعد از این ندا، صدایی هم از [[زمین]] شنیده می‌شود که [[مردم]] را از [[اجابت]] [[دعوت]] [[حضرت]] بازمی‌دارد. این ندای دوم از [[شیطان]] است.  

=== چیستی صیحه ===

* از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] ندای آسمانی است که [[صیحه]] نام دارد. منظور از [[صیحه]]، صدایی است که در آستانۀ [[ظهور امام زمان]] {{ع}} طنین انداز شده و همۀ [[مردم]] آن را می‌شنوند. برای این [[صدای آسمانی]] غیر از تعبیر [[صیحه]]، از تعابیر دیگر همچون "نداء"، "صوت" و "فزع" اعلان"، "فزعه" و "هدّه" نیز استفاده شده است.<ref>ر. ک. [[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۳۴ ـ ۳۶؛ [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص ۱۹۸؛ [[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۱۹۷؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ص ۲۶۶، ۲۶۷؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۴-۲۸۷؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج۲، ص۵۸، ۵۹؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۴-۲۸۷؛ [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص ۱۹۸؛ [[زهرا خیراللهی|خیراللهی، زهرا]]؛ [[فخری سادات موسوی شکور|موسوی شکور، فخری سادات]]، [[علائم ظهور در آیات قرآن (مقاله)|علائم ظهور در آیات قرآن]]، ص ۲۳۵ـ ۲۳۷</ref> ممکن است اینها تعبیرهایی گوناگون از یک حادثه و یا دست‌کم، اَشکال گوناگون یک حادثه باشند. مراد از همه آنها، بلند شدن صدایی در [[آسمان]] است. ولی به اعتبار اینکه صدای [[عظیم]]، بیدارباشی است که همه را متوجه خود می‌کند و نیز موجب [[وحشت]] عمومی و ایجاد [[دلهره]] و [[اضطراب]] می‌گردد، به آن [[صیحه]]، فزعه، صوت و نداء که هریک بیانگر ویژگی از آن حادثه‌اند، اطلاق شده است. این احتمال هم وجود دارد که آنها سه حادثه جدای از هم باشند که در یک زمان رخ نمی‌دهند، بلکه ابتدا صدایی [[عظیم]] همه را متوجه خود می‌کند ([[صیحه]])، به دنبال آن صدایی هولناک، [[مردم]] را به [[وحشت]] می‌اندازد (فزعه) و آنگاه [[صدایی از آسمان]] شنیده می‌شود که [[مردم]] را به سوی [[مهدی]] {{ع}} فرا می‌خواند (نداء).<ref>ر. ک. [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج ۷، ص ۴۴۱ ـ ۴۴۴؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۴ ـ ۲۸۷</ref>

=== ویژگی‌های [[صیحه]] ===

* وقوع [[صیحه]] به گونه‌ای خواهد بود که همۀ [[مردم]] را متوجه [[ظهور]] خواهد کرد. ندای آسمانی، صدایی است که از آسمان، توسط [[جبرئیل]] [[امین]] بلند می‌شود و در آن به معرفی [[حضرت مهدی]] {{ع}} و بیان نام و نسب و [[حقانیت]] او و پیروانش می‌پردازد و به زبانی رسا چنین اعلام می‌کند: «صبح نزدیک شد، بدانید که [[حق]] با مهدی‌{{ع}} و [[شیعیان]] اوست» و پس از آن، [[امام عصر]] {{ع}} [[ظهور]] می‌کند. با توجه به [[کینه]] توزی و دشمنی [[شیطان]] نسبت به [[فرزندان آدم]] و سعی در [[گمراه]] نمودن آنان، از طرف او نیز ندایی به گوش رسیده و باعث سردرگمی [[مردم]] می‌شود<ref> ر. ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ص ۲۶۶، ۲۶۷؛ غیبة نعمانی، ص ۲۶۴، ح ۲۹. : زراره می گوید به امام صادق {{ع}} عرض کردم: {{متن حدیث|"عجبت اصلحك الله و اني لا عجب من القائم كيف يقاتل مع ما يرون من العجائب من خسف البيداء بالجيش و من النداء الذي تكون من السماء؟ فقال: إن الشيطان لا يدعهم حتي ينادي كما نادي برسول الله (ص) يوم العقبة"}}؛ در شگفتم خداوند [[امر]] شما را اصلاح کند (یا شما را به سلامت دارد) و من در عجبم از قائم(ع) که چگونه با او جنگ می‌کنند با وجود آنچه از شگفتی‌ها می‌بینند از فرو بردن زمین سپاه را و آن صدا که از آسمان می‌باشد؟ پس حضرت فرمود: همانا شیطان آنا را رها نمی‌کند؟ تا جایی که ندا کند، همچنان که [مربوط] به رسول خدادر روز عقبه ندا کرد.</ref>؛ البته این صدا با ندای [[دعوت]] به سوی حضرت متفاوت بوده و اگر [[انسان]] به آن دو ندا توجه کرده و با هم مقایسه کند پی به صحّت و درستی ندای [[حق]] می‌برد، مانند اینکه ندای [[حق]] از طرف آسمان به گوش می‌رسد و ندای [[باطل]] و شیطانی، [[زمینی]] است، یعنی تفاوت آسمانی و [[زمینی]] بودن در نداها وجود دارد و این برای [[مردم]] قابل تشخیص است<ref>ر. ک. [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ص ۲۶۶، ۲۶۷؛ [[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۳۴ ـ ۳۶؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل ۱ (کتاب)|مصلح کل]]، ص۲۰۷؛ [[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|از امام مهدی بیشتر بدانیم]]، ص۸۱، ۸۲؛ [[آفتاب مهر (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۲، ص ۸۰ ـ ۸۲؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۴-۲۸۷</ref> و نیز مراجعه به [[راویان حدیث]] یکی دیگر از راه‌های تشخیص ندای [[حق]] از [[باطل]] است<ref>ر. ک: [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ص ۲۶۶، ۲۶۷؛ غیبة نعمانی، ص ۲۶۴، ح ۲۸: زاره می‌گوید: از امام صادق {{ع}} شنیدم که می‌فرمود: {{متن حدیث|"یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ أَنَّ فُلاَناً هُوَ اَلْأَمِیرُ وَ یُنَادِی مُنَادٍ أَنَّ عَلِیّاً وَ شِیعَتَهُ هُمُ اَلْفَائِزُونَ قُلْتُ فَمَنْ یُقَاتِلُ اَلْمَهْدِیَّ بَعْدَ هَذَا فَقَالَ إِنَّ اَلشَّیْطَانَ یُنَادِی أَنَّ فُلاَناً وَ شِیعَتَهُ هُمُ اَلْفَائِزُونَ لِرَجُلٍ مِنْ بَنِی أُمَیَّةَ قُلْتُ فَمَنْ یَعْرِفُ اَلصَّادِقَ مِنَ اَلْکَاذِبِ قَالَ یَعْرِفُهُ اَلَّذِینَ کَانُوا یَرْوُونَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ یَکُونُ قَبْلَ أَنْ یَکُونَ وَ یَعْلَمُونَ أَنَّهُمْ هُمُ اَلْمُحِقُّونَ اَلصَّادِقُونَ"}}؛ ندا کنندهای از آسمان ندا می‌کند که "فقط فلانی امیر است" و آواز دهندهای دیگر ندا می‌کند فقط علی {{ع}} و پیروان او پیروزند. گفتم: پس چه کسی پس از این با مهدی {{ع}} می‌جنگد؟ فرمود؟ شیطان آواز می‌دهد "همانا فلانی و پیروانش پیروزند". شعار به نفع مردی از بنی امیّه. عرض کردم: پس چه کسی می‌تواند راست را از دروغ باز شناسد؟ امام فرمودند: آن را می‌شناسد کسانی که احادیث ما را روایت می‌کنند و آن را بیان می‌کنند قبل از آن که واقع شود و می‌دانند که آنان دارای حقّند و صادق هستند».</ref>. ندای آسمانی در سال قبل از [[ظهور]] اتفاق می‌افتد، هنگامی‌ که [[شرایط ظهور]] [[منجی]] فراهم شود و [[خداوند]]، زمان را برای [[امر]] [[ظهور]] مناسب بداند به [[مردم]] این [[آگاهی]] را می‌دهد که [[خداوند]]، اجازه [[ظهور]] را صادر کرده است.<ref>ر. ک. [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[رخدادهای ظهور (کتاب)|رخدادهای ظهور]]، ص ۲۲ - ۲۴</ref> زمان این ندا در [[احادیث]]، گوناگون، ۲۳ ماه [[رمضان]]، [[ماه رجب]]، ماه [[محرم]] و روز [[عاشورا]]، گفته شده است. [[ویژگی]] این ندا آن است که هر کس در [[زمین]] است، آن را به زبان خود می‌شنود<ref>ر. ک. [[محمد باقری‌زاده اشعری|باقری‌زاده اشعری، محمد]]، [[از امام مهدی بیشتر بدانیم (کتاب)|از امام مهدی بیشتر بدانیم]]، ص۸۱ ـ ۸۲؛ [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص ۱۹۸.</ref> زیرا [[امام صادق]] {{ع}} فرمود<ref>کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج‌۲، ص۶۵۰: {{متن حدیث|"عَام یسْمَعُ‌ کلُ‌ قَوْمٍ‌ بِلِسَانِهِمْ"}}</ref>: «عمومی است و آن را هر قومی به زبان خود می‌شنود».<ref>ر. ک: [[محمد جواد فاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی، محمد جواد]]، [[گفتارهای مهدوی (کتاب)|گفتارهای مهدوی]]، ص ۱۹۸.</ref>

* باید توجه داشت وجود [[صیحه]] به معنی این نیست که الزاما همه شنوندگان به آن [[ایمان]] می‌آورند، بلکه ممکن است بسیاری هم به آن [[ایمان]] نیاورند، هرچند که آن ندا به گوششان می‌رسد و این در روزگار [[پیامبران]] گذشته نیز بسیار دیده شده است؛ آنها از حدود و چارچوب‌های [[قوانین]] [[طبیعت]] پا فراتر گذشته‌اند و معجزاتی داشته‌اند، اما نه تنها [[مردم]] به آنها [[ایمان]] نیاورده‌اند بلکه آنها را متهم به [[سحر]] و [[جادو]] کرده‌اند<ref>ر. ک: حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۰۷.</ref>.

=== روایات دربارۀ صیحه ===

* در مورد [[صیحه]] سه دسته [[روایت]] وجود دارد:

# روایاتی که به صورت اجمال وجود و حتمی بودن ندا را مطرح می کنند؛ [[ابوحمزه ثمالی]] می‌گوید به [[امام باقر]] {{ع}} عرض کردم:<ref>مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ص ۳۳۸: «قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ خُرُوجُ اَلسُّفْيَانِيِّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ قَالَ نَعَمْ وَ اَلنِّدَاءُ مِنَ اَلْمَحْتُومِ»</ref> "آیا [[خروج سفیانی]] حتمی است؟" فرمود: «آری، و ندا هم حتمی است.»<ref>ر. ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۸</ref> [[عمر]] بن حنظله [[نقل]] می‌‌کند: از [[امام صادق]] {{ع}} شنیدم که فرمود<ref>کافی، جلد ۸، صفحه ۳۱۰؛ الغیبه للطوسی، صفحه ۴۳۶.</ref>: «پنج علامت قبل از [[قیام قائم]] {{ع}} اتفاق می‌‌افتد: [[صیحه آسمانی]] و [[خروج سفیانی]] و فرو رفتن در [[زمین]]، [[قتل نفس زکیه]] و [[خروج یمانی]]... سپس می‌گوید من [[آیه]] {{متن قرآن|إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ}} را قرائت کردم و پرسیدم آیا مقصود از آن [[صیحه]] است؟ [[امام]] فرمود: اگر چنین شود گردن‌های [[دشمنان]] [[خدا]] خاضع شود».<ref>ر. ک: [[علی رضا امامی میبدی|امامی میبدی، علی رضا]]، [[آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی (کتاب)|آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی]]، ص ۱۹۷.</ref>

# روایاتی که از دو گونه ندا سخن می‌گوید: ندای [[حق]] و ندای [[باطل]] که یکی پس از دیگری روی خواهد داد؛ [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، صفحه؟ ؟؟: «يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ هُوَ اَلْإِمَامُ بِاسْمِهِ وَ يُنَادِي إِبْلِيسُ مِنَ اَلْأَرْضِ كَمَا نَادَى بِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لَيْلَةَ اَلْعَقَبَةِ»</ref> «ندا دهنده ای از آسمان ندا می‌دهد که [[فلان]] بن [[فلان]] [[امام]] است و اسمش را هم می‌آورد. [[ابلیس]] [[ملعون]] نیز از [[زمین]] ندا می‌کند، همان طور که در شب [[پیمان عقبه]]، به [[رسول خدا]] {{صل}} ندا کرد»<ref>ر. ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۸</ref>

# روایاتی که از ندای به نام [[قائم]] {{ع}} بدون پرداختن به ندای [[باطل]]، [[خبر]] می‌دهند؛ [[امام باقر]] {{ع}} فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۱۲۸: «وَ إِنَّ مِنْ عَلاَمَاتِ خُرُوجِهِ خُرُوجَ اَلسُّفْيَانِيِّ ... وَ مُنَادٍ يُنَادِي بِاسْمِهِ وَ اِسْمِ أَبِيهِ»</ref> «از [[نشانه‌های ظهور]]، [[خروج سفیانی]] و ... ندادهندهای است که به نام او ([[قائم]] {{ع}}) و پدرش ندا می‌دهد.»<ref>ر. ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ پس از ظهور (کتاب)|تاریخ پس از ظهور]]، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۸</ref>

# روایایی که از ندا به [[حقانیت]] [[امیرالمؤمنین]] ({{ع}}] و [[اهل بیت]] {{ع}} سخن می‌‌گوید: [[سیوطی]] از [[نعیم بن حماد]] [[روایت]] کرده است که [[امام علی بن ابی طالب]] {{ع}} فرمود<ref>سیوطی، جلال الدین، الحاوی للفتاوی؛ ج ۲، ص ۱۴۰: {{متن حدیث|"إِذَا نَادَی مُنَادٍ مِنَ اَلسَّمَاءِ أَنَّ اَلْحَقَّ فِی آلِ مُحَمَّدٍ فَعِنْدَ ذَلِکَ یَظْهَرُ اَلْمَهْدِیُّ عَلَی أَفْوَاهِ اَلنَّاسِ، وَ یُشْرَبُونَ حُبَّهُ، فَلاَ یَکُونُ لَهُمْ ذِکْرُ غَیْرِهِ"}}</ref>: هرگاه این ندا از [[آسمان]] برخاست که: "[[حق]] با [[آل محمد]] {{ع}} است" در آن هنگام نام [[مهدی]] بر سر زبان‌ها افتد، [[مردم]] از [[دوستی]] او سیراب شوند و جز او را یاد نکنند».<ref>ر. ک: صدر، سید محمد، تاریخ پس از ظهور، ص ۱۱۵ - ۱۱۸.</ref>

=== ندای آسمانی در ۲۳ رمضان ===

=== نشانه‌های پیش از ندای آسمانی ===

=== واکنش مردم درباره ندای آسمانی ===

=== [[محتوای ندای آسمانی]] ===

=== نتیجه‌گیری ===

* از مجموع [[روایات]] و مطالب به دست می‌آید:

# [[روایات]] حتمی‌ بودن اصل ندای آسمانی را می‌رسانند؛ ولی بیان کننده حتمی‌ بودن خصوصیات ندای آسمانی نیستند مانند زمان وقوع. یعنی اگر زمان ندا، [[شب جمعه]] و بیست و سوم ماه مبارک [[رمضان]] معرفی می‌شود این مطلب، حتمی‌ نیست و احتمال [[بداء]] در آن می‌رود بنابراین، می‌توان در هر روز و شب، [[منتظر]] [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} بود: {{متن حدیث|"تَوَقَّعُوا الْفَرَجَ‏ صَبَاحاً وَ مَسَاءً"}}<ref>طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، ص ۴۵۷، ح ۴۶۸</ref><ref>ر. ک. [[سید حسن زمانی|زمانی، سید حسن]]، [[نشانه‌های قیام حضرت مهدی (کتاب)|نشانه‌های قیام حضرت مهدی]]، ص ۳۶ ـ ۳۸</ref>.

# این صدا، از آسمان شنیده می‌‏شود؛ به گونه‏‌ای که همۀ [[مردم]] کره [[زمین]] آن را می‌‏شنوند و به خود می‌‏آیند.<ref>ر. ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۴۴۱ ـ ۴۴۳</ref>  

# محتوای این [[پیام آسمانی]]، [[دعوت]] به [[حق]] و [[حمایت]] از [[حضرت مهدی]] {{ع}} و [[بیعت]] با آن حضرت است.<ref>ر. ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۴۴۱ ـ ۴۴۳</ref>

# همزمان با شنیده شدن این صدا از آسمان یا کمی پس از آن، روی [[زمین]] نیز صدایی شنیده می‏‌شود. ندا دهنده آن، [[شیطان]] است که [[مردم]] را به [[گمراهی]] فرا می‌‏خواند و می‌‏کوشد با ایجاد [[تردید]] در [[مردم]]، آنان را از [[حمایت]] [[مهدی]] {{ع}} و اجابت [[دعوت آسمانی]]، بازدارد.<ref>ر. ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص ۴۴۱ ـ ۴۴۳؛ [[اسماعیل اسماعیلی|اسماعیلی، اسماعیل]]، [[بررسی نشانه‌های ظهور (مقاله)|بررسی نشانه‌های ظهور]]، [[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۴-۲۸۷</ref>

== ندای آسمانی در حدیث ==

* صدایی از آسمان که گاه از آن به «صیحه» تعبیر می‌شود، یکی دیگر از [[نشانه‌های ظهور امام مهدی|نشانه‌های مهم ظهور امام مهدی]] {{ع}} شمرده می‌شود. بنا بر برخی احادیث، این علامت نیز [[نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی|حتمی]] است. موضوع ندای آسمانی، به منابع [[شیعه]] اختصاص ندارد؛ بلکه در احادیث [[اهل سنت]] هم فراوان آمده است<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص ۴۴۱ - ۴۴۳.</ref>

=== احادیث [[ندای آسمانی]] ===

* فراوانیِ احادیث ندای آسمانی به اندازه‌ای است که برای نمونه در [[الغیبة ۱ (کتاب)|الغیبة]] [[محمد بن ابراهیم نعمانی|نعمانی]] از شصت و هشت حدیث باب علائم، سی حدیث، دربارۀ این نشانه سخن ‌می‌گوید. البته این فراوانی، غیر از احادیث دیگر باب‌ها و دیگر کتاب‌هاست. در برخی احادیث ندا، به آیۀ {{متن قرآن| إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً }}<ref>اگر بخواهیم از آسمان بر آنان نشانه ای فرو می‌فرستیم تا فروتنانه بدان گردن نهند؛ سوره شعراء، آیه ۴.</ref>، استدلال و گویا ندای آسمانی، مصداقی برای این آیه، شمرده شده است<ref>الغیبة نعمانی: ص۲۶۸ و ۲۷۱ باب ۱۴ ح۱۹ و ۳۳.</ref><ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص ۴۴۱ - ۴۴۳.</ref>

=== ندا و صیحه ===

* از مطالعۀ احادیث و مراجعه به کتب لغت استفاده می‌شود که سه واژهِ ندا، صیحه و صوت، مترادف‌اند یا دست کم در این موضوع، در یک معنا به کار رفته‌اند. ابن منظور، ندا را به صوت، و صوت را به ندا معنا کرده است<ref>لسان العرب: ج۱۵ ص۳۱۵ و ج۲ ص۵۷.</ref>. همچنین مصدر صیحه(صیاح) را "به‌صورت،" و صیحه را "عذاب" معنا کرده است <ref>لسان العرب: ج۲ ص۵۲۱.</ref>. به نظر می‌رسد که کاربرد متعدّد صیحه در [[قرآن]]، الزاماً به معنای عذاب نیست؛ بلکه مقصودِ حق تعالی، صدایی است که عذاب الهی را به دنبال دارد یا هشدار به عذاب است. راغب هم می‌گوید: صیحه به معنای صدای بلند است. شاید این که شیخ مفید در شمارش نشانه‌های ظهور، تنها به ندا اشاره کرده<ref>الإرشاد: ج۲ ص۳۶۹.</ref> و از صیحه و صوت، با وجود فراوانیِ آن دو در احادیث، سخن نگفته است، به همین جهت باشد که وی نیز هر سه را یک علامت می‌داند. بنا بر این، ندای آسمانی و صیحه و صوت که در احادیث آمده، یکی است<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص ۴۴۱ - ۴۴۳.</ref>.

=== آیا «صیحه» همان «فزعه» است؟ ===

* علامت دیگر ذکر شده، «فزعه» است که به معنای ترس و وحشت آمده است. آیا فزعه، علامت دیگری غیر از ندا و صیحه و یا همان علامت است؟ معنای لغوی فزعه با صیحه، متفاوت است؛ ولی می‌توان لازم آن معنا باشد؛ یعنی مراد از فزغه، ترس و وحشتی است که به سبب صیحۀ آسمانی پدید می‌آید، اگر چه دلیل مُتقنی بر یکی بودن این دو علامت وجود ندارد. آنچه باعث تصوّر ترادف آنها می‌شود، برداشت نادرست از صیحه است که به نظر می‌رسد منشأ این اشتباه، شباهتی است که از احادیث دربارۀ صیحه و فزعه استفاده می‌شود. برای مثال، در برخی نقل‌ها می‌خوانیم که: صدا در ماه رمضان خواهد بود<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۶۲ و ۲۶۷ و ۳۰۱.</ref>. از سویی، فزعه هم در ماه رمضان ذکر شده است<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۶۰ و ۲۶۲ باب ۱۴، ح۸ و ۱۱.</ref>. از این رو، صیحه و فزعه را یکی تصوّر کرده‌اند<ref>تاریخ الغیبة الکبری: ص۵۹۷، چشم به راه مهدی: ص۲۸۴.</ref>. ویژه که در حدیث، مادۀ فزع با صیحه، جمع شده است<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۶۷ باب ح۱۷ (به نقل از آن در بحار الأنوار: ج۵۲ ص۲۳۴).</ref>؛ ولی به نظر می‌رسد چنین نیست و فزعه، علامتی غیر از صیحه و ندا است. گذشته از تفاوت معنای آنها با یکدیگر، احادیث فزعه را در ماه رمضان می‌دانند، این که ندا یا صحیحه در ماه رمضان باشد، قطعی نیست و همۀ اخبار، این مطلب را نمی‌گویند. دلیل دیگر آن که در یک حدیث، ندا و فزعه به عنوان دو علامت در کنار هم ذکر شده است <ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۸۰ باب۱۴ ح۴۵ – ۴۶، الغیبة، نعمانی: ص۴۴۴، کمال الدین، ص۶۸۴.</ref> که نشان می‌دهد ندا با فزعه، تفاوت دارد<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص ۴۴۱ - ۴۴۳.</ref>.

=== این ندا از جانب کیست؟ ===

* ندایی که هنگام ظهور به گوش می‌رسد از دو ناحیه است: اوّل از جبرئیل که مردم را به [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} می‌خواند و دوم از شیطان که در مردم تردید ایجاد می‌کند. برخی از این احادیث می‌گویند که ندای [[جبرئیل]] از آسمان و ندای ابلیس از سوی زمین بلند می‌شود. از [[امام صادق]] {{ع}} پرسیده شد: چگونه مردم با دیدن عجایبی مانند [[خسف بیدا]] و [[ندای آسمانی]] باز هم با [[قائم]] مبارزه می‌کنند؟ [[امام]] فرمود: چون شیطان، آنان را رها نمی‌کند و او هم ندایی دارد<ref>کمال الدین: ص۵۷۹ (باب علائم، روایت هشتم).</ref>. این سخن [[امام]]، دلیل خوبی بر وجود دو فریاد از سوی دو قطب مخالف الهی و شیطانی است. در احادیث دیگری از [[امام]] پرسیده‌اند که: مردم می‌گویند دو ندا چگونه تشخیص داده می‌شود؟ که این پرسش نیز نشانگر ذهنیت عامۀ مردم دربارۀ تعدّد نداست؛ امّا حال باید دید که این دعوت چیست؟ و مضمون دو ندا چه خواهد بود؟ از احادیث بسیاری استفاده می‌شود که ندای جبرئیل به منظور معرفی [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} به مردم جهان است. مضمون برخی از احادیث این گونه است: منادی از آسمان، نام [[قائم]] {{ع}} را می‌گوید و اهل شرق و غرب آن را می‌شنوند... [[جبرئیل]] نام صاحب الأمر و نام پدرش را می‌گوید<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۷۳ باب ۴ ح۲۹.</ref>. در جای دیگری از [[امام]] پرسیده شد: ندای آسمانی چیست؟ فرمود: «ندا کننده‌ای است که به نام و نسب قائم ندا می‌دهد»<ref>الغیبة، نعمانی: ص۲۷۳ باب ۱۴ ح۶۴.</ref>. امّا روایات دیگری هست که مضمون ندای آسمانی را حقّانیت [[ولایت علی بن ابی طالب|ولایت امیرمؤمنان علی]] {{ع}} می‌داند و اینکه شیطان خواهد گفت: حق با [[عثمان]] یا مردی از [[بنی امیه]] است<ref>الغیبة، نعمانی: باب ۱۴ ح۱۵ و باب ۴ ح۲۹، کمال الدین: ص۶۷۸ باب علائم ح۴.</ref>. یا شیطان می‌گوید: فلانی مظلوم کشته شده است<ref>الإرشاد، ج۲ ص۳۷۱؛ الغیبة، طوسی: ص۴۳۵.</ref>. البته این دو گروه از احادیث، با هم تعارض و تنافی ندارند و قابل جمع هستند. یعنی ندا به نام [[امام مهدی]] {{ع}} و [[امام علی]] {{ع}}، فریاد و دعوت به حق است و می‌تواند با یکدیگر همراه شود. ندای مخالف نیز دعوت به باطل می‌کند و از حزب عثمانیه و سفیانی حمایت می‌کند<ref>[[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۷، ص ۴۴۱ - ۴۴۳.</ref>.

== ندای آسمانی در کلام اسلامی ==

=== واژه‌شناسی لغوی ===

* این نشانه، در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] با واژه‌هایی چند، بیان شده است؛ از جمله:  

# نداء: در لغت به معنای بلند کردن و آشکار ساختن صدا است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود<ref>راغب، المفردات، ماده ندا.</ref> این واژه در قرآن در موارد مختلفی به کار رفته است {{متن قرآن| وَإِذَا نَادَيْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَعْقِلُونَ }}<ref> و چون به نماز بانگ برآورید آن را به ریشخند و بازی می‌گیرند؛ این از آن روست که آنان گروهی هستند که خرد نمی‌ورزند؛ سوره مائده، آیه ۵</ref>. عموم روایات مربوط به ندای آسمانی، از این واژه بهره برده‌اند.

# صیحه: در لغت به معنای فریاد و صدای بلند بوده و در قرآن نیز به کار رفته است. اگر چه در روایات فراوانی صیحه در معنای «ندا» به کار رفته است؛ اما در بعضی، صیحه و ندا دو پدیده دانسته شده است

# صوت: در لغت به معنای صدای سخن است. این واژه در آیاتی از قرآن به کار رفته است {{متن قرآن| وَأَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ}}<ref> و بانگ آسمانی ستمگران را فرو گرفت و در خانه‌های خویش از پا درافتادند؛ سوره هود، آیه ۶۷.</ref> و اینجا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانۀ ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} همۀ مردم، آن را از آسمان می‌شنوند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۱۸.</ref>.

=== حتمی بودن ندای آسمانی ===

* [[کلینی]] با ذکر سند از [[عمر بن حنظله]] نقل کرده که گوید: از [[امام صادق]] {{ع}} شنیدم که فرمود:{{عربی|«خَمْسُ عَلَامَاتٍ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ الصَّيْحَة»}}<ref>پنج نشانه پیش از قیام قائم است؛ صیحه؛ الکافی، ج ۸، ص ۳۱۰، ح ۴۸۳.</ref>

* [[ابوبصیر]] می‌گوید: به [[امام صادق]] {{ع}} عرض کردم: فدایت شوم! خروج قائم چه زمانی است؟ آن حضرت فرمود:{{عربی|«إِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ لَا نُوَقِّتُ وَ قَدْ قَالَ مُحَمَّدٌ {{صل}}: كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ يَا بَا مُحَمَّدٍ إِنَّ قُدَّامَ هَذَا الْأَمْرِ خَمْسَ عَلَامَاتٍ أَوَّلُهُنَّ النِّدَاءُ فِي شَهْرِ رَمَضَان‏»}}<ref>ما خاندان هرگز وقتی را معیّن نمی‌کنیم؛ زیرا [[پیامبر خاتم|حضرت محمد]] {{صل}} فرموده است: وقت گذاران دروغ می‌گویند. ای ابا محمّد! همانا پیشاپیشِ این امر پنج نشانه است: نخستین آنها آوازی است در ماه رمضان؛ الغیبه للنعمانی، ص ۲۸۹، ح ۶.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۱۹.</ref>.

* [[شیخ صدوق]] با ذکر سند از [[عمر بن حنظله]] نقل کرده که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود:{{عربی|«قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْيَمَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ وَ الصَّيْحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَيْدَاء»}}<ref>پیش از قیام قائم، پنج نشانۀ حتمی خواهد بود: یمانی، سفیانی، صیحه، قتل نفس زکیه و خسف به بیداء؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۰، ح ۷.</ref>

* در این روایات به روشنی، به نشانه بودن ندای آسمانی تصریح شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۱۹.</ref>.

=== چگونگی و گسترۀ ندای آسمانی ===

* این ندا توسط [[جبرئیل]] بلند می‌شود و همۀ انسان‌ها با گویش‌های مختلف آن را می‌فهمند و همه به صورت یکنواخت آن را می‌شنوند. دربارۀ گسترۀ آن در روایاتی از [[امام باقر]] {{ع}} نقل شده است:{{عربی|«يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ {{ع}} فَيَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِب‏»}}<ref>ندا دهنده‌ای از آسمان به نام قائم ندا می‌دهد که هر کس در شرق و غرب است، آن را می‌شنوند؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۵۴.</ref>

* با توجه به این روایات و نیز رسالت فراگیر [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} برای همۀ مردم، به راحتی می‌توان مخاطبان این ندای آسمانی را همگان دانست و چنانچه به دیگر جانداران نیز اشاره شده، بدان جهت است که آنها نیز از این ظهور به طور تکوینی آگاه شده و از ظهور حجت الهی و رفع ستم بر انسان‌ها، شادمان می‌شوند.

* از عمومی بودن ندای آسمانی، می‌توان فهمید که هر کس به زبان خود آن را شنیده و می‌فهمد. در بعضی از روایات تصریح شده که هر کس به زبان خود آن را می‌شنود. در این باره [[زراره]] از [[امام صادق]] {{ع}} روایت می‌کند که:{{عربی|«يُنَادِي مُنَادٍ بِاسْمِ الْقَائِمِ {{ع}} قُلْتُ: خَاصٌّ أَوْ عَامٌّ قَالَ: عَامٌّ يَسْمَعُ كُلُّ قَوْمٍ بِلِسَانِهِمْ قُلْتُ: فَمَنْ يُخَالِفُ الْقَائِمَ {{ع}} وَ قَدْ نُودِيَ بِاسْمِهِ قَالَ: لا يَدَعُهُمْ إِبْلِيسُ حَتَّى يُنَادِيَ فِي آخِرِ اللَّيْلِ وَ يُشَكِّكَ النَّاس‏»}}<ref> ندا کننده‌ای قائم {{ع}} را به نام می‌خواند. گفتم: ندای خاص است یا ندای عامّ؟ فرمود: ندای عامّ است و هر ملّتی به زبان خود آن را می‌شنود. گفتم: پس چه کسی با او مخالفت می‌کند، در حالی که او را به نام می‌خوانند؟ فرمود: ابلیس آنان را رها نمی‌کند. و در آخر شب ندا می‌کند و مردم را به شک می‌اندازد!؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۶۵۱.</ref>

* بیشتر روایات، آسمان را به عنوان محل ندای آسمانی معرفی کرده‌اند. [[محمد بن علی حلبی]] از [[امام صادق]] {{ع}} نقل می‌کند:{{عربی|«... وَ النِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ مِنَ الْمَحْتُومِ قُلْتُ وَ كَيْفَ النِّدَاءُ قَالَ يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاء ...»}}<ref>... ندای آسمانی نیز از علامات حتمی است و خروج حضرت قائم نیز حتمی است؛ عرض کردم؛ ندای آسمانی چگونه است؟ فرمود: یک منادی در اول روز از آسمان ندا کند... ؛ الکافی، ج ۸، ص ۳۱۱.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۲۰.</ref>.

=== زمان ندای آسمانی ===

* یکی از بحث‌هایی که دربارۀ ندای آسمانی مطرح می‌شود، زمان آن است و از آنجا که روایات دربارۀ زمان ندای آسمانی به صورت گوناگون ذکر شده، بنابراین دیدگاه‌های متفاوتی پدید آمده است؛ این دیدگاه عبارت است از:

* '''الف. پیش از ظهور:''' آنچه مشهور است اینکه صیحه آسمانی، در ماه مبارک رمضان اتفاق خواهد افتاد. نعمانی با ذکر سند از ابوبصیر و از [[امام باقر]] {{ع}} نقل کرده که فرمود:{{عربی|«...الصَّيْحَةُ لَا تَكُونُ إِلَّا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ لِأَنَّ شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ وَ الصَّيْحَةُ فِيهِ هِيَ صَيْحَةُ جَبْرَئِيلَ {{ع}} إِلَى هَذَا الْخَلْقِ ثُمَّ قَالَ: يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ {{ع}} فَيَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِب‏ ...»}}<ref>...آن صیحه جز در ماه رمضان ماه خدا بر نخواهد خاست؛ همان آوای بس بلند جبرئیل {{ع}} بدین مردمان است، بعد فرمود: ندا کننده‌ای از آسمان به نام حضرت قائم {{ع}} ندا سر می‌دهد و هر که در مشرق و مغرب است، می‌شنود... ؛ الغیبه للنعمانی، ص ۲۵۴.</ref>. همۀ کسانی که این روایت و مانند آن را نقل کرده‌اند، زمان آن را پیش از ظهور دانسته‌اند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۲۱.</ref>.

* '''ب. هنگام ظهور:''' از بعضی از روایات استفاده می‌شود: ندای آسمانی هم زمان با ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} رخ خواهد داد. [[ابو بصیر]] از [[امام باقر]] {{ع}} نقل کرده که فرمود:{{عربی|«...فَلَا يَزَالُونَ بِتِلْكَ الْحَالِ حَتَّى يُنَادِيَ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ فَإِذَا نَادَى فَالنَّفِيرَ النَّفِيرَ فَوَ اللَّهِ لَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَيْهِ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ يُبَايِعُ النَّاسَ بِأَمْرٍ جَدِيدٍ وَ كِتَابٍ جَدِيدٍ وَ سُلْطَانٍ جَدِيدٍ مِنَ السَّمَاء...»}}<ref>... پس پیوسته بدان حال خواهند بود تا اینکه ندا کننده‌ای از آسمان، آواز برآورد و چون ندا برآمد: پس کوچ کنید! کوچ کنید؛ به خدا سوگند! گویی به او می‌نگرم که در میان رکن و مقام از مردم، به امری نوین و فرمانی جدید و نظامی تازه از آسمان بیعت گیرد؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۶۳، ح ۲۲.</ref>. [[شیخ صدوق]] از [[محمد بن مسلم]] از [[امام باقر]] {{ع}} نقل کرده است:{{عربی|«...وَ جَاءَتْ صَيْحَةٌ مِنَ السَّمَاءِ بِأَنَّ الْحَقَّ فِيهِ وَ فِي شِيعَتِهِ فَعِنْدَ ذَلِكَ خُرُوجُ قَائِمِنَا ...»}}<ref>...صیحه‌ای از آسمان بیاید و بگوید: حقّ با او و شیعیان اوست؛ در این هنگام است که قائم ما خروج می‌کند... ؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۳۰، ح ۱۶.</ref>. در این روایات نوعی هم‌زمانی بین ندای آسمانی و خروج حضرت به چشم می‌آید. مفید نیز در روایتی این هم زمانی را در روایتی از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} این گونه نقل کرده است: {{عربی|«إِذَا كَانَ عِنْدَ خُرُوجِ الْقَائِمِ يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَيُّهَا النَّاسُ قُطِعَ عَنْكُمْ مُدَّةُ الْجَبَّارِينَ وَ وُلِّيَ الْأَمْرَ خَيْرُ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ فَالْحَقُوا بِمَكَّة...»}}<ref>هنگامی که نزدیک خروج قائم شد، ندا دهنده‌ای از آسمان آواز می‌دهد: ای مردم! زمان ستم‌گران به سر رسیده و ولی امر بهترینِ امت محمد است؛ پس به مکه برسید؛ الاختصاص، ص ۲۰۸.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۲۲.</ref>.

* '''ج. پس از ظهور:''' یکی از نویسندگان با متفاوت دانستن ظهور با قیام، زمان نداهای آسمانی را پس از ظهور و پیش از قیام دانسته، می‌نویسد: «نداهای آسمانی از بدو ظهور تا هنگام قیام، بسیار است، از جمله سه ندا است در ماه رجب و از بعضی روایات استفاده می‌شود که رجب پیش از قیام است» <ref>محمد جواد خراسانی، مهدی منتظر {{ع}}، ص ۲۹۷.</ref> مضمون بعضی از روایات نیز به نوعی مؤید این احتمال است؛ برای مثال ندا را پس از ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} و برای هلاک ستمگران دانسته است. نعمانی در روایتی از [[حسن بن محبوب]] نقل کرده که: [[امام رضا]] {{ع}} به من فرمود:{{عربی|«... يُنَادِي أَلَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً عَلَى هَلَاكِ الظَّالِمِينَ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَأْتِي الْمُؤْمِنِينَ الْفَرَجُ...»}}<ref>ندا دهنده‌ای آواز می‌دهد: که خداوند به منظور برانداختن ستمگران، فلانی را برانگیخت. در این هنگام گشایشی برای مؤمنان دست می‌دهد و خداوند سینه‌های آنان را شفا می‌بخشد و عقده‌های دلشان بر طرف می‌گردد؛ الغیبة للنعمانی، ص ۱۸۰، ح ۲۸.</ref>. همچنین صدوق از [[امام رضا]] {{ع}} آورده است:{{عربی|«الرَّابِعُ مِنْ وُلْدِي ابْنُ سَيِّدَةِ الْإِمَاءِ ... وَ هُوَ الَّذِي يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ يَسْمَعُه‏ جَمِيعُ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالدُّعَاءِ إِلَيْهِ يَقُولُ أَلَا إِنَّ حُجَّةَ اللَّهِ قَدْ ظَهَرَ عِنْدَ بَيْتِ اللَّهِ فَاتَّبِعُوه‏......»}}<ref>چهارمین از فرزندان من، فرزند سرور کنیزان... و او کسی است که از آسمان ندا کننده‌ای او را به نام ندا می‌کند و به وی دعوت می‌نماید؛ به گونه‌ای که همه اهل زمین آن ندا را می‌شنوند. می‌گویند: آگاه باشید! همانا حجت الهی در خانه خداوند آشکار شده است، پس از او پیروی کنید؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۵.</ref>. از آنجا که مضمون ندای آسمانی، نوعی بیان ظهور و حقانیت [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} و نیز بیان تقابل بین جبهه کفر و ایمان است؛ بی تردید این رخداد پس از ظهور خواهد بود؛ چرا که هر آنچه گفته شده با پس از ظهور تناسب دارد تا پیش از ظهور<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۲۳.</ref>.

=== محتوای ندای آسمانی ===

* بیشترین شمار روایات در این زمینه، مربوط به احادیثی است که در آن محتوای ندای آسمانی، معرفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است. صدوق از [[امام رضا]] {{ع}} نقل کرده است:{{عربی|"وَ هُوَ الَّذِي يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ..."}}<ref>... و او کسی است که از آسمان ندا کننده‌ای او را به نام ندا می‌کند ... ؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۳۷۱، ح ۵.</ref>

* البته در برخی روایات نیز گفته شده محتوای ندای آسمانی حقانیت [[امام علی|علی]] {{ع}} و رستگاری شیعیان او است. [[محمد بن علی حلبی]] می‌گوید: شنیدم از [[امام صادق]] {{ع}} که فرمود:{{عربی|«يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَوَّلَ النَّهَارِ أَلَا إِنَّ عَلِيّاً وَ شِيعَتَهُ هُمُ الْفَائِزُون‏»}}<ref>منادی در اول روز از آسمان ندا می‌کند: بدانید علی و شیعیانش رستگارانند؛ الکافی، ج ۸، ص ۳۱۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۳، ص ۱۲۳.</ref>.

== پرسش مستقیم ==

# [[پرونده:000046.jpg|22px]] [[حبیب‌الله طاهری|طاهری؛ حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|'''سیمای آفتاب''']]

# [[پرونده:11155.jpg|22px]] [[زهرا خیراللهی|خیراللهی، زهرا]]؛ [[فخری سادات موسوی شکور|موسوی شکور، فخری سادات]]، [[علائم ظهور در آیات قرآن (مقاله)|'''علائم ظهور در آیات قرآن''']]