نصوص جلی امامت: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[متکلمان شیعه]]، [[نصوص امامت]] را به دو گونه جلی و خفی تقسیم کرده‌اند. [[نصّ]] جلیّ آن است که دلالت آن بر [[امامت]] روشن است و به [[استدلال]] و استناد به قراین و شواهد نیاز ندارد، و در نتیجه تأویل‌پذیر و مورد [[اختلاف]] نخواهد بود. [[بداهت]]، [[ضرورت]]، تأویلناپذیری، صراحت، [[بینیازی]] از استدلال و انضمام مقدمات و [[مورد اتفاق]] بودن، ویژگی‌هایی است که در سخنان متکلمان شیعه برای نصّ جلی بیان شده است. نصّ خفی با ویژگی‌های [[مخالف]] آنها شناخته شده است<ref>ر. ک: الشافی فی الامامة، ج۲، ص۶۷؛ تلخیص الشافی، ج۲، ص۴۵؛ المنقذ من التقلید، ج۱، ص۳۰۰؛ اللوامع الإلهیة ص۳۳۵ و ۳۳۷؛ انیس الموحدین، ص۲۰۵؛ گوهر مراد، ص۴۸۶.</ref>.

فرقه‌های [[شیعی]] بر اینکه [[امامت علی]] {{ع}} [[منصوص]] است اتفاق دارند، ولی در اینکه [[نص]] بر [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} جلیّ است یا خفیّ، متفق نیستند. از دیدگاه [[شیعه امامیه]] ([[اثناعشریه]]) امامت امیرالمؤمنین {{ع}} منصوص به نص جلیّ و خفیّ است، ولی فرقه‌های دیگر شیعی، امامت آن [[حضرت]] را منصوص به نصّ خفیّ می‌دانند<ref>گوهر مراد، ص۴۸۶.</ref>. در این میان [[شیعه]] [[زیدیه]]، امامت امیرالمؤمنین {{ع}} را منصوص به نصّ خفیّ می‌داند، ولی به وجود [[نص جلی بر امامت]] [[امام حسن]] و [[امام حسین]] {{عم}} [[معتقد]] است و آن را این [[حدیث]] [[پیامبر]] {{صل}} می‌داند که فرمود: {{متن حدیث|الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ إِمَامَانِ قَامَا أَوْ قَعَدَا}}، “حسن و [[حسین]] امام‌اند، خواه [[قیام]] کنند و خواه [[قعود]] کنند”.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۹۹.</ref>

== [[نصوص]] جلیّ در کتاب‌های [[کلامی]] ==

[[متکلمان امامیه]] در کتاب‌های کلامی خود نمونه‌هایی از [[نصوص جلی بر امامت]] امیرالمؤمنین {{ع}} را [[نقل]] کرده‌اند. در این میان، سه حدیث اول پیش‌تر مورد استناد واقع شده است:

# حدیث:{{متن حدیث|سَلِّمُوا عَلَى عَلِيٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ‌}}؛ “بر [[علی]] {{ع}} به‌عنوان [[امیرمؤمنان]] [[سلام]] بگویید”.

# حدیث: {{متن حدیث|هذا خلیفتی فیکم من بعدی فاسمعوا له و اطیعوا }}؛ “این (علی {{ع}}) [[جانشین]] من در بین شماست، [[سخن]] او را بشنوید و از او [[اطاعت]] کنید”.

# [[حدیث الدار]] که وقتی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از سوی [[خدای متعال]] [[مأموریت]] یافت که [[نبوت]] خود را به خویشاوندانش [[ابلاغ]] کند: {{متن قرآن|وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ}}<ref>«و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.</ref>، سه نوبت، آنان را به [[خانه]] [[ابوطالب]] [[دعوت]] و پس از [[پذیرایی]] از آنها مأموریت خویش را به آنان ابلاغ کرد، و فرمود: {{متن حدیث|ایکم یؤازرنی علی هذا الأمر حتی یکون أخی و وصیی و خلیفتی من بعدی}} «کدامیک از شما مرا [[یاری]] می‌کند تا [[برادر]]، [[وصی]] و جانشینم باشد”. آنان به [[پیامبر]] {{صل}} پاسخ ندادند، جز [[علی]] {{ع}} که در هر سه نوبت، [[وفاداری]] خود را به پیامبر [[اعلان]] کرد و پیامبر {{صل}} در نوبت سوم به او فرمود: {{متن حدیث|أَنْتَ أَخِي وَ وَزِيرِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي مِنْ بَعْدِي‌}}؛ “تو برادر، وصی و [[جانشین]] من هستی”<ref>ر. ک: الشافی فی الامامة، ج۲، ص۶۷؛ تلخیص الشافی، ج۲، ص۴۵؛ الیاقوت فی علم الکلام، ص۸۰؛ انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، ص۲۱۴؛ تقریب المعارف، ص۱۳۷-۱۳۵؛ قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۸۷؛ المنقذ من التقلید، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۰؛ کشف المراد، ص۴۹۷؛ اللوامع الالهیة، ص۳۳۵؛ ارشاد الطالبین، ص۳۳۹؛ المسلک فی اصولالدین، ص۲۲۱؛ گوهر مراد، ص۴۸۶.</ref>.

#{{متن حدیث|الم ترض أن تکون اخی و وصییّ و خلیفتی من بعدی}}<ref>کشف المراد، ص۴۹۸ و ۵۱۰.</ref>؛ “آیا [[خشنود]] نیستی که برادر، وصی و جانشین من پس از من باشی؟ ”

# [[عبداللّه بن سمره]] می‌گوید که به پیامبر {{صل}} گفتم: “ای [[رسول خدا]]، مرا به طریق [[نجات]] [[ارشاد]] کن”. پیامبر {{صل}} فرمود: “ای فرزند سمره! هرگاه [[اهواء]] و آرا، مختلف و پراکنده شد بر تو باد به [[رجوع]] به [[علی بن ابیطالب]] {{ع}}، زیرا او [[امام امت]] من و [[جانشین]] من بر آنان است”<ref>اللوامع الإلهیة، ص۳۳۶؛ المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۲.</ref>؛

# [[سلمان فارسی]] می‌گوید بر پیامبر {{صل}} وارد شدم دیدم [[حسین]] {{ع}} را بر دامن دارد و چشمان او را می‌بوسد و می‌گوید: “تو بزرگ و فرزند بزرگ هستی، تو امام و [[پدر]] [[امامان]] هستی، تو [[حجت]] و فرزند حجت و پدر نُه حجت هستی که نهمین آنان [[قائم]] آنان است”<ref>اللوامع الإلهیة، ص۳۳۶.</ref>.

# [[ابن عباس]] از پیامبر {{صل}} [[روایت]] کرده است که پروردگارم در [[معراج]] به من فرمود: ای [[محمد]]! چرا از میان [[آدمیان]]، فردی را به عنوان وزیر، برادر و وصی خود برنگزیده‌ای؟ ” گفتم: “چه کسی را برگزینم؟ ” [[خداوند]] فرمود: “ای محمد! [[علی بن ابی طالب]] را برای تو [[اختیار]] کردهام”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۱؛ کمال الدین، ص۲۵۰.</ref>. ۱۲. وقتی [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> نازل شد، [[جابر بن عبداللّه]] به پیامبر {{صل}} گفت: “ای رسول خدا! [[خدا]] و رسولش را شناخته‌ام، اما اولیالأمر- که خداوند، [[اطاعت]] از آنان را با اطاعت از تو همراه کرده است - چه کسانی‌اند؟ ” رسول خدا {{صل}} فرمود: “آنان [[جانشینان]] من هستند که اولین آنها علی بن ابی طالب {{ع}} است”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۲؛ کمال الدین، ص۲۵۳.</ref>.

# [[اصبغ بن نباته]] گفته است: [[امیر المؤمنین علی]] بن [[ابی‌طالب]] {{ع}} به‌سوی ما بیرون آمد، در حالی که دستش در دست فرزندش [[حسن]] بود، و می‌گفت که [[پیامبر]] {{صل}} به سوی [[مسلمانان]] بیرون آمد، در حالی که دست من در دست او بود و می‌گفت: “برترین [[خلق]] پس از من و سیّد آنان این برادرم است. او پیشوای هر [[مسلمان]] و [[امیر]] هر مؤمنی پس از من است. [سپس [[حضرت علی]] {{ع}} فرمود] [[آگاه]] باشید که من می‌گویم: [[برترین]] خلق پس از من و [[سید]] آنان این فرزندم است. او پیشوای هر مسلمان و مولای هر مؤمنی پس از من است”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۲-۲۲۳؛ کمال الدین، ص۲۵۹.</ref>؛

# [[سلمان فارسی]] گفته است که پیامبر {{صل}} به [[فاطمه]] {{س}} فرمود: “خداوند به سوی [[زمین]]، نظر خاصی کرد و پدرت را برگزید. سپس نظر خاص دیگری کرد و همسرت را برگزید. آنگاه به من [[وحی]] کرد که تو را به [[ازدواج]] او درآورم، و وی را ولی و [[وزیر]] برگزینم، و [[جانشین]] خود در امّتم قرار دهم: پس پدرت برترین [[پیامبران]]، و همسرت برترین اوصیاست و تو نخستین فردی از [[خویشان]] من هستی که به من ملحق خواهی شد”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۳؛ کمال الدین، ص۲۶۳.</ref>.

# [[زید بن ارقم]] می‌گوید شنیدم پیامبر {{صل}} به [[علی]] {{ع}} می‌فرمود: “تو [[امام]] و [[خلیفه]] پس از من هستی”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۴؛ کفایة الأثر، ص۱۱۰؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۱۹.</ref>.

# از [[زبیر]] سؤال شد درباره علی {{ع}} از پیامبر {{صل}} چه شنیده است، گفت: “شنیدم که می‌فرمود: علی {{ع}} با [[حق]] و حق با علی {{ع}} است، و او امام و خلیفه پس از من است. وی بر [[تأویل]] می‌جنگد، چنانکه من بر [[تنزیل]] [[جنگ]] کردم”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۵؛ کفایة الأثر، ص۱۱۴؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۲۶.</ref>.

# [[عمار بن یاسر]] می‌گوید در برخی از [[غزوات]] با پیامبر {{صل}} بودم و علی {{ع}} پرچمداران [[سپاه]] [[دشمن]] را کشته و جمع آنان را متفرق ساخته بود. نزد پیامبر {{صل}} آمدم و گفتم: “ای [[رسول خدا]]! بهدرستی که [[علی]] {{ع}} [[حق]] [[جهاد در راه خدا]] را ادا کرد”. [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: “زیرا او از من و من از اویم او [[وارث علم]] من، و قضاکننده [[دین]] من، و تحققبخش به [[وعده]] من، و [[جانشین]] من است. [[جنگ]] با او جنگ با من، و جنگ با من جنگ با خداست، و [[سازش]] با او سازش با من، و سازش با من سازش با خداست”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۵؛ کفایة الاثر، ص۱۲۰؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۳۰.</ref>.

# [[اصبغ بن نباته]] گفته است: [[عمران بن حصین]] می‌گفت از [[پیامبر]] {{صل}} شنیدم که به [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} می‌فرمود: “تو وارث علم من، و [[امام]] و [[خلیفه]] پس از من هستی”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۵؛ کفایة الاثر، ص۱۳۲؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۳۰.</ref>.

# [[حذیفة بن یمان]] می‌گوید: به پیامبر {{صل}} گفتم: “چه کسی را جانشین خود قرار می‌دهی؟ ” پیامبر {{صل}} فرمود: “[[موسی بن عمران]]، چه کسی را جانشین خود ساخت؟ ” گفتم: “[[یوشع بن نون]]”. پیامبر {{صل}} فرمود: “وصی و جانشین من علی بن ابی طالب {{ع}} است که پیشوای [[نیکان]] و [[قاتل]] [[کافران]] است، و هر کس او را واگذارد، به [[خذلان]] [[خدا]] گرفتار خواهد شد”<ref>المسلک فی اصول الدین، ص۲۲۵؛ کفایة الاثر، ص۲۲۶؛ کفایة الاثر، ص۱۳۶؛ بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۳۱.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۰۰.</ref>

== [[نصوص جلی]] در [[منابع روایی]] ==

=== [[منابع روایی شیعه]] ===

# [[محدث]] [[کلینی]] در [[حدیثی]] [[مسند]] از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] کرده است که فرمود: وقتی [[ولایت علی]] {{ع}} نازل شد، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از [[اصحاب]] خود خواست که به علی {{ع}} به‌عنوان [[امیرمؤمنان]] [[سلام]] بگویند”<ref>الکافی، ج۱، ص۲۹۰، حدیث۶؛ اثبات الهداة، ج۴، ص۳، حدیث۵.</ref>.

# وی در [[حدیث]] دیگری از [[امام باقر]] {{ع}} [[روایت]] می‌کند که فرمود: “وقتی دوران [[نبوت]] [[رسول خدا]] {{صل}} به پایان رسید، [[خداوند]] به او [[وحی]] کرد که دوران [[پیامبری]] تو پایان یافته است. بنابراین [[میراث]] [[علم]] و [[آثار نبوت]] را به [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} بسپار، زیرا من میراث علم و نبوت را از [[ذریه]] تو [[قطع]] نخواهم کرد، همانگونه که در [[بیوت]] [[پیامبران پیشین]] این گونه بود”<ref>الکافی، ج۱، ص۲۹۳، حدیث۲؛ اثبات الهداة، ج۵، ص۳، حدیث۶.</ref>.

# وی در حدیث دیگری از امام باقر {{ع}} روایت کرده است که [[محمد بن حنفیه]] به [[امام]] [[زین العابدین]] {{ع}} گفت: “تو میدانی که رسول خدا، [[وصیت]] و [[امامت]] پس از خود را به [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و پس از او به [[حسن]] {{ع}} و پس از وی به [[حسین]] {{ع}} سپرد”<ref>الکافی، ج۱، ص۳۸۳؛ اثبات الهداة، ج۶، ص۳، حدیث۸.</ref>.

# او در حدیث دیگری از [[امام صادق]] {{ع}} روایت کرده است که خداوند در [[معراج]] به [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: “ای [[محمد]]! چه کسی پس از تو پیشوای امتت خواهد بود؟ [[پیامبر]] فرمود: [[خدا]] داناتر است. خداوند فرمود: علی بن ابی طالب {{ع}} امیرمؤمنان و [[سید]] [[مسلمانان]]، و پیشوای روسپیدان است”<ref>الکافی، ج۱، ص۴۴۳، حدیث۱۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۱۴-۱۵، حدیث۵۱.</ref>.

# وی در حدیث دیگری از امام باقر {{ع}} روایت کرده که پیامبر اکرم {{صل}} فرمود: “نخستین [[وصی]] [پیامبر] بر [[زمین]] هبةاللّه فرزند [[آدم]] {{ع}} بود، و هیچ پیامبری بدون وصی نبود، و علی بن ابی طالب {{ع}} هبةاللّه برای محمد {{صل}} است که [[وارث علم]] [[اوصیا]] و پیامبران پیشین است و بر پیشانی [[عرش]] [[ثبت]] شده است که [[علی]] {{ع}}، [[امیر مؤمنان]] است”<ref>الکافی، ج۱، ص۲۲۴، حدیث۲؛ اثبات الهداة، ج۲، ص۲۳، حدیث۸۳.</ref>.

# [[شیخ صدوق]] در [[حدیثی]] [[مسند]] از [[ابن عباس]] روایت کرده که شنیدم پیامبر {{صل}} به علی {{ع}} می‌فرمود: “ای علی! تو وصی من هستی. به امر پروردگارم تو را [[جانشین]] خود کردم، ای علی! تو پس از من مسائل مورد [[اختلاف]] امتم را برای آنان بیان می‌کنی، [[سخن]] تو سخن من، و امر تو امر من، و [[اطاعت]] از تو اطاعت از من، و اطاعت از من اطاعت از خداست، و [[معصیت]] تو معصیت من، و معصیت من [[معصیت خداوند]] بزرگ است”<ref>من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۷۹، حدیث۵۴۰۵؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۲۵-۲۶.</ref>.

# [[شیخ صدوق]] در [[حدیثی]] [[مسند]] از بریدہ اسلمی [[روایت]] می‌کند که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: “علی {{ع}} [[امام]] هر مؤمنی پس از من است”<ref>عیون الاخبار الرضا، ج۲، ص۲۵۴، حدیث۲۶.</ref>.

# شیخ صدوق در حدیثی مسند از پیامبر اکرم {{صل}} روایت کرده که فرمود: “ای [[مردم]]! [[علی]] [[خلیفه خدا]] و [[خلیفه]] من بر شما پس از من است. او [[امیر مؤمنان]] و [[بهترین]] [[اوصیا]] است. هر کس با او [[نزاع]] کند، با من نزاع کرده، و هر کس به او [[ظلم]] کند، به من ظلم کرده است”<ref>عیون الاخبار الرضا، ج۱، ص۶۳، حدیث۲۱۹.</ref>.

# شیخ صدوق در حدیثی مسند از [[امام حسین]] {{ع}} روایت می‌کند که [[بریده]] به من گفت: “پیامبر {{صل}} به ما [[دستور]] داد که به پدرت به‌عنوان [[امیرمؤمنان]] [[سلام]] بگوییم”<ref>عیون الاخبار الرضا، ج۱، ص۷۳، حدیث۳۱۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۳، حدیث۱۲۴.</ref>.

# شیخ صدوق به طور مسند از [[ابوسعید خدری]] روایت کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “هر کس من ولی او هستم، علی {{ع}} ولی اوست، و هر کس من امام او هستم، علی {{ع}} امام اوست، و هر کس من [[نذیر]] او هستم، علی {{ع}} نذیر اوست، و هر کس من [[هادی]] او هستم، علی {{ع}} هادی اوست، و هر کس من وسیله او به سوی [[خدا]] هستم، علی {{ع}} وسیله او به سوی خداست و خدا میان او و دشمنش [[داوری]] می‌کند”<ref>معانی الأخبار، ج۱، ص۶۳، حدیث۱۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۷، حدیث۱۴۳.</ref>.

# شیخ صدوق به طور مسند از ابوسعید خدری از [[رسول اکرم]] {{صل}} درباره معنای [[آیه]] {{متن قرآن|وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ}}<ref>«و آنان را باز دارید، که آنان بازخواست خواهند شد» سوره صافات، آیه ۲۴.</ref> پرسید. پیامبر {{صل}} فرمود: “از [[ولایت علی]] {{ع}} سؤال خواهد شد، زیرا [[خداوند]] آنان را [[آگاه]] کرده بود که او [[جانشین پیامبر]] {{صل}} است”<ref>معانی الأخبار، ص۶۷، حدیث۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۸، حدیث۱۴۵.</ref>.

# [[شیخ صدوق]] به طور [[مسند]] از [[ابن عباس]] [[روایت]] می‌کند که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “خداوند یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر دارد. من [[برترین]] آنان هستم و هر [[پیامبری]] وصیّی دارد که به [[امر خداوند]] او را [[وصی]] خود قرار داده است، و [[وصیّ]] من [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، برترین آنان است”<ref>من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۸۰، حدیث۵۴۰۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۲۶، حدیث۹۵.</ref>.

# شیخ صدوق در [[حدیثی]] مسند از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} روایت می‌کند که فرمود: روزی [[پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره [[ماه رمضان]] [[سخنرانی]] کرد و از [[شهادت]] من در آن خبر داد و فرمود: “خداوند من و تو را آفرید، مرا برای [[نبوت]] برگزید و تو را برای [[امامت]]. هر کس، امامت تو را منکر شود، نبوت مرا منکر شده است، [[امر و نهی]] تو، [[امر]] [[نهی]] من است. تو [[حجت خدا]] بر [[خلق]] او، و [[امین]] بر سِرّ او، و [[خلیفه خدا]] بر [[بندگان]] اویی”<ref>عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۲۸۶، حدیث۵؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۲۹، حدیث۱۰۶.</ref>.

# شیخ صدوق به طور مسند از [[عبایة بن ربعی]] [[نقل]] می‌کند که فردی از ابن عباس درباره علی بن ابی طالب {{ع}} پرسید. ابن عباس گفت: “از مردی پرسیدی که پس از پیامبر {{صل}} کسی [[برتر]] از او نیست. وی [[برادر]] [[دینی]] و [[پسر عموی پیامبر]]، وصی و [[جانشین]] او بر [[امت]] وی است”<ref>معانی الأخبار، ص۶۵، حدیث۱؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۳۶، حدیث۱۳۷.</ref>. ۱۵. وی به طور مسند از [[امام صادق]] {{ع}} روایت کرده است که پیامبر {{صل}} به امسلمه فرمود: “ای امسلمه! بشنو و [[شاهد]] باش که این علی بن ابی طالب {{ع}} برادر من در [[دنیا]] و حامل لوای [[حمد]] در [[قیامت]]، وصی و جانشین من، [[سید]] [[مسلمانان]]، [[امام]] [[پرهیزگاران]]، پیشوای روسپیدان و [[قاتل]] [[ناکثین]]، [[قاسطین]] و [[مارقین]] است”<ref>معانی الأخبار، ص۲۰۴، حدیث۱؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۱، حدیث۱۵۷.</ref>.

# همو به طور مسند از ابن عباس روایت می‌کند که [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: “علی بن [[ابی طالب]] {{ع}} [[امام امت]] من و [[جانشین]] من است و [[قائم]] [[منتظر]] [[مهدی]] {{ع}} از [[فرزندان]] اوست”<ref>کمال الدین، ص۲۲۸، حدیث۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۴، حدیث۱۶۵.</ref>.

# همو در [[حدیثی]] [[مسند]] از [[ابن عباس]] [[روایت]] کرده است که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “علی [[سید]] [[اوصیاء]] و [[وصی]] سید [[انبیا]] است؛ [[علی]] {{ع}}، [[امیرمؤمنان]] و پیشوای روسپیدان و [[امام]] [[مسلمانان]] است. [[خداوند]]، [[ایمان]] کسی را جز به [[ولایت]] و [[اطاعت]] او نمی‌پذیرد”<ref>الامالی، ص۶۱، حدیث۲۰؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۵۳، حدیث۲۱۵.</ref>.

# همو به طور مسند از [[سلمان فارسی]] روایت می‌کند که گفت: “از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} پرسیدیم [[وصیّ]] تو چه کسی است؟ زیرا خداوند هیچ [[پیامبری]] را [[مبعوث]] نکرد مگر اینکه فردی از امتش وصیّ او بود”. پیامبر فرمود: “آیا میدانی وصیّ [[موسی]] چه کسی بود؟ ” گفتم: “یوشع بن نون”. فرمود: “می‌دانی چرا او را وصیّ خود قرار داد؟ ” گفتم: “خدا و پیامبرش داناترند”. فرمود: “چون او [[داناترین]] امتش بود و وصیّ من داناترین امتم [[علی بن ابیطالب]] {{ع}} است”<ref>الامالی، ص۶۳، حدیث۲۵؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۵۳- ۵۴، حدیث۲۱۷.</ref>.

# ایشان در حدیثی مسند از [[امیر المؤمنین]] {{ع}} روایت کرده است که فرمود: مردی نزد من آمد و گفت: “ای [[ابوالحسن]]! تو ادعا می‌کنی که امیر المؤمنین {{ع}} هستی. چه کسی تو را امیر المؤمنین قرار داده است؟ ” گفتم: “خدای بزرگ، مرا [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} قرار داده است”. آن مرد نزد پیامبر {{صل}} رفت و گفت: “ای [[رسول خدا]]! آیا علی در اینکه می‌گوید [[خدا]] او را امیر المؤمنین {{ع}} قرار داده است، راست می‌گوید؟ ” پیامبر از سخن وی به [[خشم]] آمد و فرمود: “علی {{ع}} به [[ولایت الهی]] که از بالای [[عرش]] خود برای او مقرر کرده، [[امیر مؤمنان]] است، و خداوند، [[فرشتگان]] را [[گواه]] گرفته که علی [[خلیفه]] و [[حجت خدا]] و امام مسلمانان است. اطاعت از او مقرون به [[اطاعت از خدا]]، و [[نافرمانی]] او مقرون به نافرمانی خداست. هر کس [[امامت]] او را [[انکار]] کند، [[نبوت]] مرا انکار کرده است”<ref>الامالی، ص۱۵۶، حدیث۱۵۰؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۵۹، حدیث۰۲۴۹</ref>.

# وی در [[حدیثی]] [[مسند]] از [[رسول اکرم]] {{صل}} [[روایت]] می‌کند که فرمود: “علی بن [[ابی طالب]] {{ع}} [[سید]] [[مردم]] پس از من، پیشوای روسپیدان و [[امام]] [[اهل]] [[زمین]] است”<ref>الامالی، ص۲۵۰، حدیث۲۷۶؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۵۹- ۶۰، حدیث۲۵۲.</ref>.

# [[شیخ صدوق]] در حدیثی مسند از [[حذیفة بن أسید غفاری]] روایت کرده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: “ای [[حذیفه]] بهدرستی که [[حجت خدا]] بر تو پس از من، [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} است. ای حذیفه از [[علی]] جدا نشو و با او [[مخالفت]] مکن. ای حذیفه! علی از من است و من از علی هستم. هر کس او را به [[خشم]] آورد، مرا به خشم آورده و هر کس او را [[راضی]] کند مرا راضی کرده است”<ref>الامالی، ص۲۵۶، حدیث۲۸۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۰- ۶۱، حدیث۰۲۵۵</ref>. او در [[حدیث]] دیگری از [[امام حسین]] {{ع}} روایت می‌کند که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “علی بن ابی طالب {{ع}} [[خلیفه خدا]] و [[خلیفه]] من، و حجت خدا و [[حجت]] من، باب [[خدا]] و باب من، صفیّ خدا و صفیّ من، [[حبیب خدا]] و [[حبیب]] من، [[خلیل]] خدا و خلیل من است سخن او، [[سخن]] من، [[فرمان]] وی فرمان من، [[دوست]] او، دوست من، [[دشمن]] وی، دشمن من است، او بزرگ [[اوصیا]] و [[برترین]] [[امت]] من است”<ref>الامالی، ص۲۷۱، حدیث۲۹۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۱، حدیث۰۲۵۶</ref>.

# وی در حدیث دیگری از [[امامان اهل بیت]] {{عم}} روایت کرده است که روزی پیامبر {{صل}} به [[اصحاب]] خود فرمود: “ای [[یاران]] من! [[خدای بزرگ]] شما را به [[ولایت]] علی بن ابی طالب {{ع}} و [[پیروی]] از او فرمان می‌دهد. او ولی و [[رهبر]] شما پس از من است، با او مخالفت نکیند که [[کافر]] می‌شوید و از وی جدا نشوید که [[گمراه]] می‌شوید. خدای بزرگ علی {{ع}} را معیار [[ایمان]] و [[نفاق]] قرار داده است. هر کس او را دوست بدارد [[مؤمن]]، وهر کس او را دشمن بدارد [[منافق]] است. خدای بزرگ، علی {{ع}} را [[وصی]] من و نشانه [[هدایت]] پس از من قرار داده است”<ref>الامالی، ص۳۵۹، حدیث۴۴۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۲، حدیث۰۲۵۹</ref>.

# او در [[حدیث]] دیگری از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[روایت]] می‌کند که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: “ای [[علی]]! تو [[برادر]] [[منی]] و من برادر تو هستم. من برای [[نبوت]] [[برگزیده]] شده‌ام و تو برای [[امامت]]، من صاحب [[تنزیل]] هستم و تو صاحب تأویلی. من و تو دو [[پدر]] این [[امت]] هستیم، تو [[وصی]] و [[جانشین]] و [[وزیر]] من هستی”<ref>الامالی، ص۴۱۱، حدیث۵۳۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۳، حدیث۲۶۴.</ref>.

# وی در حدیث دیگری از عبداللّه بن ابی اوفی روایت می‌کند که پیامبر {{صل}} به علی {{ع}} فرمود: “تو برادر، وصی و [[وارث]] من هستی”<ref>الامالی، ص۵۶۴، حدیث۷۶۳؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۴، حدیث۲۷۳.</ref>.

# وی در حدیث دیگری از عبداللّه بن [[عباس]] روایت کرده است که پیامبر {{صل}} به علی {{ع}} فرمود: “ای علی! تو جانشین من بر امتم در [[زمان]] [[حیات]] من و پس از درگذشت من هستی. نسبت تو به من مانند نسبت [[شیث]] به [[آدم]]، و نسبت سام به [[نوح]]، و [[اسماعیل]] به [[ابراهیم]]، و [[یوشع]] به [[موسی]]، و [[شمعون]] به [[عیسی]] است. ای علی! تو وصی و وارث من، [[امیر مؤمنان]]، [[امام]] [[مسلمانان]]، پیشوای روسپیدان و سالار پرهیزگارانی”<ref>الامالی، ص۴۵۰، حدیث۶۰۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۶، حدیث۲۷۳.</ref>.

# او در حدیث دیگری از [[ابن عباس]] روایت می‌کند که پیامبر {{صل}} شنید برخی از [[قریش]] این مطلب را [[انکار]] می‌کنند که او علی را امیر مؤمنان نامیده است؛ پس بر [[منبر]] رفت و فرمود: “ای [[مردم]]! [[خداوند]] مرا به [[پیامبری]] برانگیخت و به من [[دستور]] داد که علی را [[امیر]] شما قرار دهم؛ [[آگاه]] باشید که هر کس من پیامبر او هستم، علی امیر اوست. خداوند او را [[امیر المؤمنین]] {{ع}} نامیده و کسی را قبل از او به این نام ننامیده است. آنچه را که درباره علی می‌بایست [[ابلاغ]] کنم، ابلاغ کردم. پس هر کس مرا [[اطاعت]] کند، [[خدا]] را اطاعت کرده، و هر کس مرا [[نافرمانی]] کند، خدا را نافرمانی کرده است”<ref>الامالی، ص۴۹۲، حدیث۶۶۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۶۳، حدیث۲۷۷.</ref>.

# وی در [[حدیث]] دیگری از [[ابوذر]] [[روایت]] کرده است که روزی در [[مسجد قبا]] در محضر [[پیامبر اکرم]] {{صل}} بودیم؛ [[حضرت]] فرمود: “مردی از این در وارد می‌شود که او [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و [[پیشوای مسلمانان]] است. در این هنگام [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} وارد شد. [[پیامبر]] {{صل}} به او اشاره کرد و فرمود: “این، [[امام]] شما پس از من است. [[اطاعت]] از او اطاعت از من، و [[نافرمانی]] از او نافرمانی از من است، و نافرمانی از من نافرمانی از خداست”<ref>الامالی، ص۶۳۴، حدیث۸۵۰؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۳، حدیث۲۹۱.</ref>.

# او در حدیث دیگری از [[عبداللّه بن عمر]] روایت می‌کند که پیامبر {{صل}} به [[علی]] {{ع}} فرمود: “تو [[برادر]] و [[وزیر]] و [[جانشین]] من در میان خاندانم هستی”<ref>التوحید، ص۳۱۱، حدیث۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۸۳، حدیث۳۳۳.</ref>.

# [[شیخ طوسی]] در [[حدیثی]] [[مسند]] از امیرالمؤمنین {{ع}} روایت کرده است که پیامبر {{صل}} فرمود: “تو [[وصیّ]] من در انجام وعدههایم و [[امام امت]] من و قیامکننده به [[قسط]] در میان [[پیروان]] من هستی”<ref>الامالی، ص۱۹۴، حدیث۳۲۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۱۰۰، حدیث۳۹۰.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۰۴-۱۱۱.</ref>

=== [[منابع روایی اهل سنت]] ===

برخی از [[نصوص جلی]] [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} در [[منابع روایی]] اهل سنت نیز [[نقل]] شده است. در اینجا چند نمونه را بازگو می‌کنیم:

# پیامبر اکرم {{صل}} به امسلمه فرمود: “این [علی] [[امیر المؤمنین]] {{ع}} و [[سید المسلمین]] و ظرف [[علم]] و [[وصی]] من و بابی است که از آن به سوی من [[راه]] یافته می‌شود، او برادر من در [[دنیا]] و [[آخرت]] است”<ref>المحاسن و المساوی، بیهقی، ص۴۴- ۴۵؛ المناقب، خوارزمی، ص۸۶، حدیث ۷۷؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۳۳۲، حدیث۲۵، باب۶۱ و ص۱۵۰، حدیث۱۱۳، باب۳۰؛ کنزالعمال، متقی هندی، ج۱۱، ص۶۰۷، حدیث۳۲۹۳۶.</ref>.

# پیامبر اکرم {{صل}} به علی {{ع}} فرمود: “ای علی! تو [[سید]] [[مسلمانان]] و پیشوای [[پرهیزگاران]]، و پیشتاز روسپیدان و سالار [[دین]] هستی”<ref>المناقب، خوارزمی، ص۲۱۰ و ۲۳۳- ۲۳۴؛ المناقب، ابنالمغازلی، ص۶۵- ۶۶.</ref>.

# پیامبر {{صل}} به [[انس]] فرمود: “نخستین فردی که از این در بر تو وارد می‌شود [[امیر المؤمنین]] {{ع}} و [[سید المسلمین]] و پیشتاز روسپیدان و [[خاتم اوصیا]] است”<ref>المناقب، خوارزمی، ص۴۲.</ref>.

# [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرموده است: “جانشین و اوصیای من و [[حجت‌های خدا]] بر [[خلق]] پس از من [[دوازده]] نفرند، که اولین آنان برادرم و آخرین آنان فرزندم است”. به [[پیامبر]] گفته شد: “برادرت کیست؟ ” فرمود: “علی بن ابی طالب”. گفته شد: “فرزندت کیست؟ ” گفت: “مهدی است که [[زمین]] را پر از [[قسط و عدل]] خواهد کرد، همانگونه که پر از [[جور]] و [[ظلم]] شده است”<ref>فرائد السمطین، سمط دوم، ج۲، ص۳۱۲، حدیث۵۶۲.</ref>.

# یکی از [[نصوص جلی]] [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} در منابع اهل سنت “حدیث الدار” است که در فصل بعدی به [[تبیین]] آن خواهیم پرداخت<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۱۱.</ref>

== نصّ جلیّ و پدیده اختلاف ==

در دو فصل پیشین [[نصوص جلی]] بر [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} که در [[منابع شیعه]] و [[اهل‌سنت]] آمده است را [[نقل]] و [[تبیین]] کردیم. برخی که نتوانسته‌اند بر این [[نصوص]] خدشه‌ای وارد کنند از زاویه دیگری آن را مورد نقد قرار داده و گفته‌اند: اگر بر [[امامت علی]] {{ع}} [[نص]] جلیّ وجود می‌داشت می‌بایست به‌صورت [[متواتر]] نقل شود، در حالی‌که [[نص جلی]] متواتر در دست نیست، زیرا اگر چنین نصی در دست بود، میان [[امت اسلامی]] در این‌باره اختلافی رخ نمی‌داد، همان‌گونه که درباره نمازهای پنج‌گانه، [[روزه]] [[ماه رمضان]]، [[زکات]]، [[حج]] و دیگر عبادت‌های [[اسلامی]] که به‌صورت متواتر نقل شده است، اختلافی وجود ندارد.

همچنین اگر [[خلافت]] و امامت علی {{ع}} [[منصوص]] بود، می‌بایست همانند انتصاب‌هایی که در [[عصر پیامبر]] {{صل}} و از سوی آن [[حضرت]] در مواقع خاصی انجام گرفته است، نقل شده و [[مورد اتفاق]] همگان باشد، مانند [[انتصاب]] [[زید بن حارثه]] به [[فرماندهی سپاه]] در [[جنگ موته]]، و انتصاب [[اسامة بن زید]] پس از ماجرای [[تبوک]]، و موارد دیگر که همگی مورد قبول همه [[مسلمانان]] است، ولی [[امامت]] و [[خلافت حضرت علی]] {{ع}} مورد [[اختلاف]] است و اکثر مسلمانان به [[نصب]] وی به امامت از سوی [[رسول اکرم]] {{صل}} نیز [[معتقد]] نیستند<ref>تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ص۴۴۲-۴۴۳؛ اصول الدین بغدادی، ص۱۴۸؛ المغنی فی ابواب التوحید والعدل، ج۲۰، جزء اول، ص۱۱۴.</ref>.

# می‌توان به اشکال یاد شده پاسخ نقضی داد و گفت: اگر امامت علی {{ع}} منصوص نبود می‌بایست [[علم]] به منصوص نبودن آن [[قطعی]] و همگانی باشد، و در این‌باره میان مسلمانان اختلافی وجود نداشته باشد، چنان‌که علم به منصوص نبودن امامت [[ابوهریره]] و [[مغیرة بن شعبه]] قطعی و همگانی است، و مانند علم به اینکه روزه در ماه‌های دیگری غیر از ماه رمضان [[واجب]] نیست، و مکان دیگری غیر از [[کعبه]]، [[قبله مسلمانان]] نیست، و [[نماز]] یومیه دیگری غیر از نمازهای پنج گانه واجب نیست، و نظایر آنها، در حالی‌که درباره منصوص نبودن [[امامت علی]] {{ع}} چنین [[علم]] [[قطعی]] و همگانی وجود ندارد، و فرق و [[مذاهب شیعی]] که بخش عظیمی از [[مسلمانان]] را تشکیل می‌دهند، به [[منصوص بودن امامت]] او [[اعتقاد]] دارند<ref>الشافی فی الإمامة، ج۲، ص۹۰-۹۱.</ref>.

# مقایسه مسئله [[خلافت]] و [[امامت]] با [[فرایض]] و وقایع یادشده مع الفارق است، زیرا درباره امامت، انگیزه‌های بسیاری بر [[کتمان]] [[نص]] و عدم [[نقل]] آن وجود داشته، که درباره فرایض و وقایع یادشده وجود ندارد. بدون [[شک]]، نقل [[نصوص]] [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} با [[انگیزه]] کسانی که در پی این بودند که پس از [[رسول خدا]] {{صل}} زمام [[رهبری امت اسلامی]] را در دست بگیرند، منافات داشت، خواه انگیزه آنان را [[الهی]] و خیرخواهانه [[تفسیر]] کنیم یا [[نفسانی]] و خودخواهانه، اما نقل فرایض، [[احکام]] [[عبادی]] و وقایع [[تاریخی]] با انگیزه خلافت و امامت [[ناسازگاری]] نداشت تا بر کتمان و عدم نقل آن [[اقدام]] شود.

# اگر از منظر تاریخی به این مسئله بنگریم این [[واقعیت]] را خواهیم یافت که عده‌ای از مسلمانان در نخستین ساعات پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[سقیفه بنی‌ساعده]] گرد آمدند و پس از مجادله‌هایی که میان آنان رخ داد [[ابوبکر]] را به‌عنوان [[خلیفه پیامبر]] برگزیدند، و با نقشه‌ها و تلاش‌هایی، از دیگران نیز [[بیعت]] گرفتند و با [[مخالفان]] به شدت تمام برخورد کردند و تا آنجا پیش رفتند که [[خانه]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و [[فاطمه زهرا]] {{س}} را -که جمعی از مخالفان در آن تحصن کرده بودند- محاصره و [[تهدید]] کردند که در صورت [[امتناع]] از [[بیعت با ابوبکر]] آن را [[آتش]] خواهند زد<ref>الإمامة و السیاسة، ج۱، ص۱۹؛ تاریخ طبری، ج۳، ص۱۹۸؛ حوادث سال یازدهم هجری، شرح ابن ابی‌الحدید، ج۲، ص۵؛ مسند فاطمة، جلال‌الدین سیوطی، ص۷۵، حدیث۳۲؛ نیز ر. ک: الحجّة الغراء علی شهادة الزهراء، تألیف آیت اللّه جعفر سبحانی.</ref>. روشن است که نقل [[نصوص امامت علی]] {{ع}} با چنین اقدامی [[سازگاری]] نداشت، با وجود چنین انگیزه‌های جدی بر عدم نقل [[نصوص امامت]] چگونه می‌توان آن را با نقل نصوص مربوط به [[نماز]]، [[روزه]]، [[زکات]]، [[حج]] و گزارش‌های [[تاریخی]] مربوط به [[جنگ‌ها]] و حوادث دیگر مقایسه کرد<ref>ر. ک: الشافی فی الامامة، ج۲، ص۸۱.</ref>؟!

'''اشکال: فرضیه [[کتمان]] [[نصوص امامت]] و [[رفتار صحابه]]''': لازمه فرضیه کتمان و عدم [[نقل]] [[نصوص امامت علی]] {{ع}} به [[دلیل]] [[ناسازگاری]] آن با خواست مدعیان [[خلافت]] و [[رهبری امت اسلامی]] پس از [[پیامبر]] {{صل}} این است که بسیاری از [[صحابه پیامبر]] {{صل}} را به [[ضعف ایمان]] و [[بی‌اعتنایی]] به دستورهای پیامبر {{صل}} متهم کنیم، در حالی‌که عملکرد آنان در دوران [[رسالت]]، گویای این [[واقعیت]] است که آنان در [[پیروی]] از [[دستورات]] [[رسول خدا]] {{صل}} کوتاهی نمی‌کردند، بلکه تا پای [[جان]] از او [[اطاعت]] می‌کردند، بنابراین، [[رفتار]] صحابه پیامبر {{صل}} در دوران رسالت، خود [[گواه]] روشنی بر [[نادرستی]] فرضیه [[منصوص بودن]] [[امامت امیرالمؤمنین]] {{ع}} است<ref>المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج‌۲۰، جزء اول، ص۱۱۹- ۱۲۰؛ شرح المقاصد، ج۵، ص۲۶۱.</ref>.

[[امام]] [[شرف الدین عاملی]] در این‌باره [[تحقیق]] و تحلیل دقیق و روشن‌گری دارد<ref>شایان ذکر است که پیش از وی، ابوجعفر یحیی بن محمد بن زید، از علمای زیدیه این تحقیق را به‌طور اجمال بیان کرده است. ر. ک: شرح ابن ابی الحدید، ج۱۲، ص۶۵-۷۱.</ref> که خلاصه آن را می‌آوریم:

[[سیره]] برخی از [[صحابه]]، بیانگر این [[حقیقت]] است که آنان در برابر آن دسته از [[نصوص دینی]] که مربوط به [[شئون]] [[اخروی]] [[انسان]] است، روش تعبّد را برمی‌گزیدند و از [[اجتهاد]] و [[اعمال]] [[رأی]] در برابر آنها [[پرهیز]] می‌کردند؛ مانند اینکه باید در [[ماه رمضان]] روزه گرفت و در [[نماز]] به جانب [[کعبه]] ایستاد و نظایر آن، ولی در برابر آن دسته از [[نصوص]] [[شرعی]] که ناظر به [[امور سیاسی]] است، مانند [[نصب]] و [[عزل]] [[امیران]] و [[تدبیر]] [[قواعد]] [[حکومت]] و [[اداره شئون مملکت]] و [[تجهیز]] [[سپاه]] برای [[جنگ]] با [[دشمن]]، [[شیوه]] تعبّد را به‌کار نمی‌گرفتند، بلکه برای خود، [[حقّ]] اجتهاد و اعمال رأی قائل بودند و اگر خلاف آن را مطابق [[مصلحت‌اندیشی]] خود می‌دیدند، به [[نصّ]] عمل نمی‌کردند. آنان در مسئله خلافت و [[امامت]] نیز همین روش را برگزیدند و با اینکه از [[نصوص امامت علی]] {{ع}} [[آگاه]] بودند، براساس پاره‌ای مصلحت‌اندیشی‌ها، آن را رها کردند و خلفای سه‌گانه را بر او مقدّم داشتند. مصلحت‌اندیشی‌های آنان را می‌توان در موارد ذیل جست‌و جو کرد:

# [[عرب]] بر اساس [[عقاید]] و سنّت‌های دیرین خود، [[علی]] {{ع}} را نزدیک‌ترین [[فرد]] به [[پیامبر]] {{صل}} می‌دانستند و خون‌هایی را که در [[عصر رسالت]] از [[اقوام]] و بستگان آنها ریخته شده بود، به او نسبت می‌داد و در صدد انتقام‌جویی از آن [[حضرت]] بود. این مطلب، [[فرمانروایی]] علی {{ع}} را با مشکل جدی مواجه می‌ساخت.  

# [[اعراب]] در [[زمان]] پیامبر {{صل}} و در موارد گوناگون با روش علی {{ع}} در [[اجرای احکام الهی]] به‌خوبی [[آگاهی]] داشتند. آنان می‌دانستند که وی در این [[راه]]، کوچک‌ترین انعطافی نشان نمی‌دهد و طبق تعبیر پیامبر {{صل}} در راه اجرای احکام الهی فردی سخت‌گیر است<ref>هنگامی‌که علی {{ع}} از مأموریت به یمن بازمی‌گشت تا پیامبر {{صل}} را در مکه، در حجة الوداع ملاقات کند، پیش از رسیدن به مکه چون در ملاقات با پیامبر {{صل}} شتاب داشت یکی از افراد سپاه را جانشین خود ساخت و خود به‌سوی مکه حرکت کرد. آن فرد از جامه‌هایی که به غنیمت گرفته بودند، به افراد سپاه داد. وقتی علی {{ع}} بازگشت، وی را بر آن عمل نکوهش کرد که چرا قبل از تقدیم غنائم به پیامبر {{صل}} آنان را میان افراد سپاه تقسیم کرده است، و ودستور داد تا جامه‌ها را باز گرداندند. آنان از این رفتار علی {{ع}} نزد پیامبر {{صل}} شکایت کردند. پیامبر {{صل}} در پاسخ آنها فرمود: {{متن حدیث|أیّها النّاس لاتشکو علیّاً، فَوَالله انّه لا خشن فی ذات الله، أو فی سَبیلِ الله من أن یشکی}} (سیره ابن هشام، ج۴، ص۶۰۳؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۴۴- ۱۴۵، حدیث ۴۶۵۴).</ref>. [[بدیهی]] است که این روش برای [[منافقان]] و افرادی که از [[ایمان راسخ]] برخوردار نبودند قابل [[تحمل]] نبود؛ کسانی که [[قرآن]] درباره آنها فرموده است: {{متن قرآن|الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ}}<ref>«تازیان بیابان‌نشین کفرگراتر و نفاق‌گراتر و به ندانستن حدود آنچه خداوند بر پیامبرش فرو فرستاده است سزاوارترند و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۹۷.</ref>.

# [[علی]] {{ع}} نزد [[پیامبر]] {{صل}} از [[منزلت]] ویژه‌ای برخوردار بود و [[فضایل]] بی‌شماری داشت. این مطلب، اگر چه عده‌ای از [[مهاجران]] و [[انصار]] را شیفته او ساخته بود، در مقابل، [[حسادت]] عده زیادی را همچون [[منافقان]] و [[فاسقان]] برانگیخته بودند.

# نکته دیگر مسئله [[کهن‌سالی]] در باب ریاست است که در [[فرهنگ]] [[عرب جاهلی]]، [[جایگاه]] مهمی داشت و این ویژگی در [[ابوبکر]] موجود بود، ولی در علی {{ع}} وجود نداشت. ابوبکر انباری در امالی خود [[نقل]] کرده است که علی {{ع}} و عمر در جلسه‌ای در [[مسجد]] حضور داشتند. عده‌ای از [[مردم]] نیز در آن مجلس بودند. وقتی علی {{ع}} از مجلس خارج شد، یکی از حاضران در [[نکوهش]] او سخن گفت، عمر در [[دفاع]] از علی {{ع}} گفت: “اگر [[شمشیر علی]] {{ع}} نبود پایه‌های [[اسلام]] [[استوار]] نمی‌شد، او [[داناترین]] افراد [[امت]] در [[قضاوت]] و دارای سوابق و فضایل بسیاری است”. آن مرد گفت: “ای [[امیرالمؤمنین]]! چرا [[مقام خلافت]] را از او دریغ داشتید؟ ” عمر گفت: “این مطلب به علت [[جوانی]] و [[دلبستگی]] او به بنی‌عبدالمطلب بود”<ref>{{عربی|کرهناه علی حداثة السن و حبه بنی عبدالمطلب}}. (شرح ابن ابی الحدید، ج۲، ص۶۵).</ref>.

شرف‌الدین سپس به خطرهای درونی و بیرونی که [[آیین اسلام]] و [[کیان امت اسلامی]] را [[تهدید]] می‌کرد مانند خطر [[منافقان]] و گروه‌هایی از [[عرب]] که [[راه]] [[ارتداد]] را برگزیدند، اشاره کرده و یادآور شده است که [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} با توجه به این [[خطرها]] از [[قیام]] برای گرفتن [[حق]] خویش خودداری کرد و راه [[مدارا]] و [[شکیبایی]] را پیش گرفت. با این حال تا مورد [[اکراه]] قرار نگرفته بود با [[خلیفه اول]] [[بیعت]] نکرد و بدین وسیله، [[نارضایتی]] خود را از [[رفتار]] آنان در مسئله [[خلافت]] [[اعلان]] کرد، ولی خلیفه اول و [[پیروان]] او به دلایلی که پیش از این یادآور شدیم، [[نصوص امامت]] را [[تأویل]] کردند.

این روش از آنان تازگی نداشت، زیرا درباره [[سپاه اسامه]] نیز [[دستور]] [[رسول خدا]] {{صل}} را [[اجرا]] نکردند با آنکه آن [[سپاه]] به [[دستور پیامبر]] {{صل}} تشکیل شده بود و آنها نیز [[مأموریت]] داشتند در آن سپاه باشند و باید از [[مدینه]] به‌سوی منطقه‌ای می‌رفتند که [[جنگ موته]] در آن رخ داده بود. جملات ذیل از [[پیامبر]] {{صل}} بیانگر اهتمام بالای او درباره سپاه اسامه و انجام آن مأموریت است:

# تو را [[فرمانده]] این سپاه کردم. پس به [[جنگ]] [[اهل]] اُبنی<ref>ابنی بر وزن کبری ناحیه‌ای در سرزمین سوریه ما بین عسلان و رمله و نزدیک سرزمین موته است که زید بن حارثه و جعفر طیار در آن به شهادت رسیدند.</ref> برو و در این کار [[شتاب]] کن.

# پیامبر {{صل}} مکرر می‌گفت: سپاه اسامه را [[تجهیز]] کنید و به [[نقل]] [[شهرستانی]]، تخلف‌کنندگان از آن را [[لعن]] کرد<ref>الملل و النحل، ج۱، مقدمه چهارم.</ref>.  

گزارش‌های [[تاریخی]] بیانگر این است که درباره این دستور مؤکد پیامبر {{صل}} از سوی عده‌ای از [[صحابه]] پنج‌گونه [[مخالفت]] ظاهر شد که عبارت‌اند از:

# خدشه وارد کردن بر [[فرماندهی]] [[اسامه]] به [[دلیل]] [[جوان]] بودنش (سن او را بین ۱۷ تا ۲۰ سال گفته‌اند)؛

# کوتاهی و تعلل در [[پیوستن]] به سپاه و حرکت به‌سوی لشکرگاه؛

# [[تصمیم]] بر [[لغو]] مأموریت سپاه پس از [[وفات پیامبر]] {{صل}}؛

# تلاش برای [[عزل]] [[اسامه]] از [[فرماندهی سپاه]] پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}؛

[[امام]] شرف‌الدین، سپس موارد بسیار دیگری را برشمرده است که برخی [[صحابه]] به [[دستور پیامبر]] {{صل}} عمل نکرده یا با تصمیم‌های او [[مخالفت]] کردند<ref>الفصول المهمة فی تألیف الأمّة، ص۹۶-۱۴۲؛ المراجعات، ص۲۶۷-۳۰۰، شماره‌های ۸۳-۱۰۰.</ref>.

'''اشکال: پی‌آمد [[نادرست]] فرضیه [[کتمان]] [[نصوص امامت]]''': اگر فرضیه کتمان و عدم [[نقل]] [[نصوص امامت علی]] {{ع}} را بپذیریم، [[مخالفان اسلام]] می‌توانند آن را درباره معارضه‌های موفق با [[قرآن کریم]] مطرح کنند و بگویند: در [[عصر پیامبر]] {{صل}} و پس از آن کسانی به معارضه با [[قرآن]] برخاستند و توانستند سخنانی هم‌طراز با قرآن بگویند، و دعوی [[معجزه]] بودن قرآن را [[باطل]] سازند، ولی [[مسلمانان]] آنها را کتمان کرده و از نقل آنها خودداری کرده‌اند. قبول چنین فرضیه‌ای، مستلزم بطلان [[آیین اسلام]] خواهد بود<ref>الارشاد الی قواطع الأدلّة فی اصول الإعتقاد، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref>.

اگر کسانی توانسته بودند با قرآن به معارضه برخیزند و سخنانی همانند قرآن –بدون [[تقلید]] از قرآن- بیاورند، [[مخالفان]] و [[دشمنان اسلام]] که برای مقابله با [[اسلام]] از هیچ تلاشی کوتاهی نمی‌کردند، آن معارضه‌ها را نقل می‌کردند، همان‌گونه که درباره [[امامت]]، [[شیعیان]] که به [[منصوص بودن امامت]] [[امیر المؤمنین]] {{ع}} [[اعتقاد]] دارند، این [[نصوص]] را نقل کرده‌اند، چنان‌که پیش از این، نمونه‌هایی را بازگو کردیم. بنابراین، عدم نقل معارضه‌های موفق با قرآن کریم از سوی مخالفان و دشمنان اسلام [[دلیل]] روشنی بر نبود چنین معارضه‌هایی است و مقایسه آن با نصوص امامت، بی‌پایه است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۱۲۷-۱۳۳.</ref>