امامت از دیدگاه امامیه: تفاوت میان نسخه‌ها

امامت از دیدگاه امامیه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۷ اوت ۲۰۱۸، ساعت ۱۳:۴۱

۱۷٬۲۸۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۷ اوت ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۴۳

ویرایش

@@ خط ۳۴: / خط ۳۴: @@
 *این‌ نمونه‌ها می‌تواند قرائن‌ قابل‌ اعتمادی‌ بر گرایش‌ متکلمان‌ اواخر سده ۳ ق‌ به‌ محافل‌ [[امامیه]] معتدل‌ باشد. پس‌ از این‌ دوره‌ نیز در عصر متکلمان‌ بزرگی‌ چون‌ [[شیخ‌ مفید]] و شاگردانش‌ و در اعصار بعد و به‌ ویژه‌ تحت‌ تأثیر اندیشه‌های‌ کلامی [[ابن‌ قبه رازی‌]]، شاهد امتداد سنت‌ دینی‌ [[امامیه]] معتدل‌ هستیم‌ و در این‌ راستا متکلمان‌ مکتب‌ [[شیخ‌ مفید]] بر ضرورت‌ وجود [[امام]] و [[ضرورت‌ وجود نص‌ الهی‌]] بر وی‌ و [[استمرار وجود حجت‌]] و [[وجوب‌ عصمت]] و [[افضلیت‌ امام]] تأکید می‌کردند<ref>نک: شیخ‌ مفید، محمد، اوائل‌ المقالات‌، به‌ کوشش‌ واعظ چرندابی‌، ص:۴۷-۴۹؛ نیز نک: شیخ‌ مفید، محمد، الافصاح‌، به‌ کوشش‌ واعظ چرندابی‌، ص: ۲۷-۲۹؛ سید مرتضی‌، الذخیره، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، ص:۴۰۹ بب، الشافی‌، به‌ کوشش‌ عبدالزهرا حسینی‌ خطیب‌، ج۱، ص:۳۵ بب؛ ابوالصلاح‌ حلبی‌، تقی‌الدین‌، تقریب‌ المعارف‌، به‌ کوشش‌ رضا استادی‌، ص:۱۱۶ بب؛ شیخ طوسی، تمهید الاصول‌، به‌ کوشش‌ عبدالمحسن‌ مشکوه‌الدینی، ص:۳۴۸ بب.</ref><ref>[http://lib.eshia.ir/23022/10/3910 [[حسن انصاری|انصاری، حسن]]، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ص ۳۹۱۰.]</ref>.
+==موارد اختلافی امامیه و اهل سنت در مورد امامت چیست؟==
+*با نگاه دوباره به تعاریف و در شرایط و [[صفات]] لازم در شخص می‌‌توان موارد اختلاف دو [[مکتب]] [[علم کلام|کلامی‌]] در موضوع [[امامت]] را به شرح ذیل [[تبیین]] کرد<ref>مدعا اختلا جوهری در تعریف است نه تباین، به این معنی که هر دو [[مکتب]] در سمتی از تعریف وجه مشترکی نیز دارند و آن‌ «ریاسة عامه بر [[دین]] و دنیا» است که توضیح آن و نیز محل اختلاف اهل سنت و [[تشيع]] در متن خواهد آمد.</ref> .
+'''۱. چگونگی [[تعیین]] [[حاکم]] (اصل [[نصب]] یا انتخاب):''' اشاره رفت هر دو [[مکتب]] در تعریف و [[تفسیر]] [[امامت]] به [[ریاست عامه]] به [[دین]] و دنیا اتفاق‌ نظر دارند، لکن باید به این نکته توجّه شود که خاستگاه و مبدأ [[مشروعیت]] و [[حقانیت]] [[حکومت]] [[امام]] و [[حاکم]] از دیدگاه آن دو [[مکتب]] متفاوت است.
+[[امامیه]] معتقد است که حسب مقتضای ادله - که تفصیل آن خواهد آمد - [[امامت]] منصبی مقدس، الهی و برخوردار از [[صفات]] و شرایط خاصی مانند [[عصمت]] و [[علم]] کامل است که [[تعیین]] آن باشد توسط [[وحی]] و [[خداوند]] صورت گیرد، "[[مشروعیت الهی]] = اصل [[نصب]]"، در سوی دیگر [[اهل سنت]] برحسب [[تفسیر]] سطحی خود از [[امامت]] "[[ریاست]] دنیوی و دینی و لحاظ [[علم]] درحد حداکثر [[اجتهاد]] و نفی [[عصمت]]" برای [[تعیین امام]] راهکارهای مختلی مانند [[بیعت]] [[اجماع]] [[اهل حل و عقد]]، [[نص]] [[خلیفه]] پیشین، غلبه و زور <ref>ر.ک: غزالی، احیاء العلوم، ج ۲، ص ۱۴۱؛ فضائح الباطنیه، باب ۹ و ۱۰، صص ۹ - ۱۷۶؛ شرح المقاصد، ج ۳، ص ۴۷۰؛ ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص ۶؛ شرح مواف، ج ۸، ص ۳۵۱. </ref>، ارائه دادند که جملگی آن‌ها در تقطیع [[مشروعیت]] [[تعیین امام]] از [[وحی]] و [[خداوند]] مشترک است و [[اکثریت]] قریب به‌ اتفاق آنان تأکید می‌‌کنند که از طرف [[خداوند]] و [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} برای [[منصب]] [[خلافت]] و [[امامت]] هیچ‌گونه [[نص]] و [[نصب|نصبی]] صورت نگرفته است. به تعبیر خود [[اهل سنت]] [[امامت]] و [[مشروعیت]] آن‌یک مسئله [[علم فقه|فقهی]] و از [[فروع دین]] است که به [[انتخاب]] [[مردم]] [[تفویض]] شده است. از این مبنا چند تفاوت فرعی دیگر بین [[امامیه]] و [[اهل سنت]] در مسئله [[امامت]] اصطیاد می‌‌شود:
+'''الف. اعتبار یا عدم اعتبار اذن مس تخلف عنه:''' [[اهل سنت]] با اینکه [[امامت]] را به [[خلافت]] و [[جانشینی]] [[منصب]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} تعریف می‌‌کنند، لکن این ادعایشان کامل نیست؛ چرا که آنان تصدی مسند [[رسول الله]]{{صل}} توسط خلا را به اذن مستخلف عنه صورت گرفته است. اما بنابر [[مکتب]] [[امامیه]] تصدی [[منصب]] [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} باید با اذن حضرت انجام گیرد و در همین راستا [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} [[حضرت علی]]{{ع}} و دیگر [[امامان]] را به این [[منصب]] [[برگزیده]] است.
+'''ب. رویکرد [[علم فقه|فقهی]] یا کلامی‌:''' [[اهل سنت]] با فرو کاستن ارزش مسئله [[امامت]] و جری آن به‌صرف [[حکومت]] آن با یک مسئله [[علم فقه|فقهی]] فرعی [[تفسیر]] نموده که بر [[مردم]] به‌عنوان یک فعل، واجب است برای خود [[حاکم|حاکمی]] را [[انتخاب]] کنند<ref>ر.ک: غزالی، الاقتصاد فی الاعتقاد، ص ۲۳۴؛ آمدی، غایة المرام فی [[علم]] الکلام، ص ۳۶۳؛ شرح المقاصد، ج ۳، ص ۲۶۹، شرح المواقف، ج ۸، ص ۳۳۴.</ref>. اما [[امامیه]] ازآنجاکه [[امامت]] و [[امام]] را تلی تلو [[نبوت]] و [[پیامبر]] می‌‌داند، معتقد است که [[امامت]] از مباحث اصولی و اساسی [[علم کلام]] و [[دین]] پژوهی می‌‌باشد که در [[علم کلام]] باید بحث و بررسی شود<ref>[[عالمان]] [[امامیه]] بعد از پذیرفتن اصل [[علم کلام|کلامی‌]] و از آموزه های اساسی و مهم بودن اصل [[امامت]] در اینکه [[امامت]] آیا از [[اصول دین]] یا [[اصول مذهب]] است، دو دیدگاه مختلف دارند؛ ر.ک: کلام فلسفی فصل هفتم.</ref>. البته این به معنای نفی بحث [[علم فقه|فقهی]] از [[امامت]] نیست، بلکه مقصود این است که [[جایگاه]] اصلی و اولیه [[امامت]] در [[علم کلام]] می‌‌باشد، در صفحات آینده اشاره خواهد شد که مسئله [[امامت]] در [[علم عرفان]] و [[حکمت]] متعالیه نیز قابل طرح و [[تبیین]] است.
+'''۲. ‌‌نگاه حداقلی و حداکثری به [[صفات]] [[امام]] ( [[علم]] و [[عصمت]]):''' یکی دیگر از موارد اختلاف [[اهل سنت]] و [[شیعه]] در تعریف و [[تبیین]] [[امامت]] لحاظ و اعتبار [[صفات]] خاص [[امام]] می‌‌باشد، [[اهل سنت]] به دلیل نگاه سطحی به [[امامت]] و پایین آوردن [[مقام]] و [[منزلت]] آن، "نقش [[امام]] به‌عنوان یک [[حاکم]] نهایت [[حاکم دینی]]" [[صفات]] حداقلی برای [[امام]] ملحوظ داشتند که مهم‌ترین و چالشی‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: الف. [[علم دینی]] در حد [[اجتهاد]]؛ ب. [[عدالت]] و [[تقوا]]<ref>ر.ک: بغدادی، کتاب اصول الدین، ص ۱۴۷؛قاضی ایجی، شرح المواقف، ج ۸، ص ۳۸۱؛ [[امام]] الحرمی‌ن جوینی، کتاب الأرشاد، ص ۳۵۸؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ج ۵، ص ۲۴۴؛ ابن خلدون، مقدمه، ص ۱۹۱؛ قاضی عبدالجبار، شرح الأصول الخمسه، ص ۷۵۱.</ref>
+روشن است بسندگی در [[صفت]] [[علم]] به حد [[اجتهاد]] - که دارای مراتب قوت و ضعف است - بر دو نکته دلات می‌‌کند. اولی عدم اعتبار [[صفت]] اعلمیت در [[امام]] است که لازمه آن تجویز [[امامت مفضول]] بر فاضل است و دومی‌ [[خطا]] در [[اجتهاد]] است که نتیجه آن تجویز خطای [[امام]] در [[تفسیر دین]] و آموزه‌های آن می‌‌باشد.
+مشهور [[اهل سنت]] [[صفت]] [[عدالت]] و [[تقوا]] را در ابتدای [[امامت]] و [[خلافت]] پذیرفته، اما اعتبار آن را در استمرار [[حکومت]] مورد مناقشه قرار دادند، بعضی‌شان معتقدند در صورت بروز فسق و خلاف [[عدالت]] برای [[حاکم]] دراثنای [[حکومت]] آن موجب سلب [[مشروعیت]] [[خلافت]] وی نمی‌گردد، چنان‌که [[باقلانی]]<ref>ر.ک: تمهید الأوایل، ص ۴۷۸. </ref>، [[ تفتازانی]]<ref>ر.ک: شرح المقاصد، ج ۳، ص ۴۷۰.</ref> و [[نسفی]]<ref>"و لا ینعزل بالفسق و الجور"؛ شرح عاید اهل سنت، با شرح عبدالملک السعدی، ص ۲۶۷.</ref> تصریح می‌‌کنند که [[امام]] هرگز با غصب اموال، قتل نفوس و عدم [[اجرای حدود]] از [[منصب]] خود [[عزل]] نمی‌شود و [[امت]] تنها [[وظیفه]] دارند او را [[نصیحت]] و نهایت وی را بترسانند.
+در سوی دیگر [[امامیه]] [[امامت]] را مفسّر حقیقی و [[حافظ دین]] انگاشته است که برحسب چنین [[مقام|مقامی‌]] آنان به‌جای اجتهاد، [[علم لدنی]] و [[الهام|الهامی‌]] و به‌جای عدالت، [[عصمت]] را جایگزین نموده‌اند که بر حسب آن از میان [[صحابه]] تنها [[امام علی]]{{ع}} از چنین [[ویژگی]] ممتازی برخوردار بوده است<ref>ر.ک: شیخ صدوق، الاعتقادات، مندرج در مصنفات شیخ مفید، ج ۵، ص ۹۶. </ref>
+بر این اساس [[امام]] از منظر [[اهل سنت]] تنها به عنوان [[حاکم]] و حداکثر [[حاکم دینی]] مطرح بوده و لازمه انکار [[صفت]] [[علم الهامی‌]] و [[عصمت]]، عدم [[حجیت]] و [[مرجعیت علمی]] و [[مرجعیت دینی|دینی]] [[امام]] است، اما از منظر [[امامیه]] [[امام]] به دلیل برخورداری از [[صفت]] [[علم الهامی‌]] و [[عصمت]]، [[جانشین]] حقیقی [[پیامبر]] و مانند او از [[مرجعیت علمی‌]]، دینی و [[حجت]] برخوردار است.
+'''۳. [[حجت الهی]] و [[مرجعیت علمی]] و [[مرجعیت دینی|دینی]] [[امام]]:''' در شماره پیشین توضیح داده شد که لازمه [[صفت]] [[علم غیبی]]، [[الهام]] و [[عصمت امام|عصمت ائمه]]، [[حجیت]] قول و فعل آن بزرگواران در حق بندگان که لازمه‌اش [[واجب الاطاعه]] بودنشان است.
+'''۴. [[امام]] [[واسطه فیض]] و [[قطب]] "رویکرد فلسفی - عرفانی":''' اشاره رفت که فرق مهم یا یکی از فرق‌های مهم [[امامیه]] و [[اهل سنت]] نوع نگاه آن دو به شخص و [[جایگاه امام]] است. [[امامیه]] [[امام]] را نه صرف [[خلیفه]] ظاهری [[پیامبر]] بلکه [[جانشین]] حقیقی [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌‌دانند که [[خلیفه]] و مستدل عنه باید واجد شرایط و [[صفات]] خاص باشند تا [[صلاحیت]] تصدی [[امام]] [[نبوت]] و [[امامت]] را داشته باشد. یکی از این [[صفات]] به [[مقام]] و [[منزلت امام]] پیش [[خداوند متعال]] برمی‌گردد، به این معنی که، چنان‌که [[پیامبران الهی]] به علت [[حالات معنوی]] خاص و دارا بودن [[صفات کمالی]] [[انسان|انسان‌های]] [[برتر]] و وارسته زمان خود بودند و به همین جهت مورد لطف و [[عنایت الهی]] قرار گرفته و به [[مقام امامت]] مبعوث شدند، شخص [[امام]] نیز چنین باید باشد، پیش از [[مقام امامت]] می‌‌بایست واجد همه [[صفات کمالی]] لازم برای [[انسان کامل]] باشد تا با [[عنایت ربوبی]] به [[مقام امامت]] [[منصوب]] شود، به تعبیر عرفانی [[امام]] باید اوّل "ولی" باشد تا در پرتو [[ولایت]] به [[مقام امامت]] برسد، چنان‌که [[ولایت]] گوهر [[نبوت]] است.
+این رویکرد به [[امام]] و [[امامت]] رویکرد فلسفی و عرفانی به اصل [[نبوت]] و چیستی آن است، [[فلاسفه]] و عرفا در تعریف [[نبی]] خاطر نشان کردند که [[نبی]] دارای نفس قدسیه تکامل یافته‌ای است که در پرتو تهذیب آن با عالم غیبی "فرشتگان" و به تعبیری‌ "[[عقل فعال]]" ارتباط برقرار نموده و [[وحی]] را از آن اخذ می‌‌نماید، [[امامیه]] معتقدند که [[امام]] نیز مانند [[پیامبر]] دارای نفس تکامل و مهذبی است که می‌‌تواند با [[عالم غیب]] ارتباط برقرار کند و چه‌بسا عالم ممکن نیز تحت تأثیر نفس قدسیه وی قرار گیرد، در اصطلاح از آن به "ولایت تکوینی" تعبیر می‌‌شود. نهایت فرق [[نبی]] و [[امام]] درباره دریافت و [[وحی]] و [[شریعت]] جدید است که آن با [[بعثت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} به نقطه پایان خود رسیده است.
+::::::عرفا نقش "ولی" را بالاتر از [[ارتباط با غیب]] می‌‌دانند و معتقدند "ولی مطلق" یا "قطب" [[واسطه فیض]] و [[حجت الهی]] در عالم است که هیچ‌وقت جهان از آن تهی نمی‌ماند<ref>ر.ک: الهیات شفا، ص ۴۵۵؛ مصنفات شیخ اشراق، ج ۲، ص ۱۱؛ صدرالمتألهین، تفسیر القرآن الکریم، ج ۶، ص ۲۹۹؛ مطهری، آثار ج ۴، ص ۸۴۸. نکته قابل ذکر اینکخ در این نگرش عرفای اهل سنت با [[امامیه]] مشترک اند و می‌‌توان گفت آنان دیدگاه [[امامیه]] را پذیرفتند ولکن آنان [[جایگاه]] مزبور را به غیر [[امامان]] از جمله خودشان نیز جاری و شامل می‌‌دانند و همچنین عرفای اهل سنت منکر اصل [[نصب]] هستند؛ محی الدین عربی، فصوص، فص داودیه؛ الفتحوحات، ج ۱، صص ۲۵۴ و ۱۴۳. </ref>
+نکته قابل ذکر اینکه عرفا این نکته ظریف و عرفانی را از [[احادیث]] [[شیعه]] در وصف "[[امام]]" اقتباس کرده و آن را بر "ولی" تطبیق داده‌اند که البته بعضی در تطبیق آن بر مصداق دچار اشتباه شده‌اند.
+حاصل آن‌که [[امامیه]] "[[امام]]" را در حد یک [[ولی مطلق]] و [[انسان کامل]] مرتبط با [[عالم غیب]] و [[واسطه فیض الهی]] و [[حجت]] آسمانی می‌‌دانند، اما [[اهل سنت]] آن را به یک [[انسان]] عادی نهایت در حد [[اجتهاد]] و [[عدالت]] فرو کاهیده و بعضاً منکر اعتبار شرط [[عدالت]] در استمرار [[حکومت]] [[حاکم]] شده‌اند.
+'''۵. [[وجوب]] عقلی یا نقلی [[امامت]]:'''از موارد اختلاف در بحث [[امامت]] بین [[شیعه]] و [[سنی]] درباره نحوه [[وجوب امامت]] است، به این معنا که آیا [[وجوب امامت]] حکم عقل بدون [[حکم شرع]] است و یا اینکه عقل در این مسئله حکمی‌ ندارد و نقل، حکم آن را [[تعیین]] نموده است؟
+هر دو [[مکتب]] درباره اصل [[وجوب امامت]] و [[خلافت]] اتفاق نظر دارند، لکن اختلافشان در [[وجوب]] عقلی یا نقلی است. [[اکثریت]] [[اشاعره]] و جمعی از [[معتزله]]  [[وجوب امامت]] را از باب [[دلیل سمعی]] و [[امامیه]] و برخی از [[معتزله]] آن را از باب [[وجوب]] عقلی پذیرفتند.
+بنابر دیدگاه [[اشاعره]] و [[معتزله]] [[تعیین امام]] نه بر [[خداوند]] بلکه بر [[مردم]] واجب است.   (حکم [[وجوب فقهی]])، اما [[امامیه]] معتقدند [[تعیین امام]] برحسب صفات [[کمال]] [[خداوند]] مانند [[صفت]] [[حکمت]] و لطف بر [[خداوند]] واجب است. البته این وجوب، [[وجوب]] [[علم کلام|کلامی‌]] "یعنی استفاده از [[صفات]] [[خدا]] = من اللّه" است و نه [[وجوب]] [[علم فقه|فقهی]] که بر [[خدا]] "علی اللّه" باشد.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص:۳۴ - ۴۰.</ref>
+== پرسش‌های وابسته ==
+* [[موارد اختلافی امامیه و اهل سنت در مورد امامت چیست؟ (پرسش)]]
 ==منابع==
-* [http://lib.eshia.ir/23022/10/3910 [[حسن انصاری|انصاری، حسن]]، [[دانشنامه بزرگ اسلامی]]]
+* [[حسن انصاری|انصاری، حسن]]، [http://lib.eshia.ir/23022/10/3910 دانشنامه بزرگ اسلامی]
+* [[پرونده:978964298273.jpg|22px]] [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|'''امامت''']].
 ==جستارهای وابسته==
 {{پرسش‌های وابسته}}