مصداق‌شناسی ذوی‌القربی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

پیرامون مصداق [[ذوی‌القربی]] در کتب [[عامه]] نظرهای گوناگونی وارد شده. دراین میان، [[روایات]] متعددی وجود دارد که ذوی‌القربی را منحصر در خمسه طیبه‌{{عم}} معرفی می‌کند که [[حاکم حسکانی نیشابوری]] در [[تفسیر]] خود به برخی از آنها اشاره کرده است. او در حاشیه، سایر مدارک [[اهل سنت]] را درباره [[آیه]] ذکر کرده که در اینجا به طور خلاصه به آنها اشاره می‌کنیم:

# [[قاضی أبوبکر الحیري]] از [[أبوالعباس الصبغی]] و او با چند واسطه از [[سعید بن جبیر]] از [[ابن عباس]] [[روایت]] می‌کند که گفت: {{متن حدیث|لَمَّا نَزَلَتْ‏ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}‏ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ أَمَرَنَا اللَّهُ‏ بِمَوَدَّتِهِمْ‏ قَالَ: عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ وُلْدُهُمَا}}.

# [[سیوطی]] در الدر المنثور<ref>الدرّ المنثور، ج۶، ص۸.</ref> و [[زمخشری]] در کشاف<ref>الکشاف، ج۴، ص۲۲۰.</ref> روایت را به این صورت نقل می‌کنند: {{متن حدیث|رُوِیَ أَنَّهَا قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ‏، قِیلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ‏ قَرَابَتُكَ‏ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ‏ وَجَبَتْ‏ عَلَيْنَا مَوَدَّتُهُمْ قَالَ: عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا}}.

# [[ثعلبی]] که از [[مفسرین]] برجسته [[اهل سنت]] است، در ذیل این [[آیه]]، ضمن اشاره به [[روایت]] فوق در [[مناقب اهل بیت]] {{عم}} و [[لعن]] و [[نفرین]] بر [[دشمنان]] آنها، مطالبی را ذکر می‌کند که ذیلاً به بخشی از آنها اشاره می‌شود: {{متن حدیث|ثُمَّ اخْتَلَفُوا فِي‏ قَرَابَةِ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهِ بِمَوَدَّتِهِمْ}}. او با ذکر [[سلسله]] [[سند]] در بیان مصداق، ادامه می‌دهد: {{متن حدیث|أَخْبَرَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدِ... عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}‏‏ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ‏ قَرَابَتُكَ‏ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ‏ وَجَبَتْ‏ عَلَيْنَا مَوَدَّتُهُمْ قَالَ: عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ وَلَدَاهُمَا}}<ref>الکشف و البیان المعروف بتفسیر الثعلبی (ط. داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ ه. ق)، ج۸، ص۳۱۰.</ref>. سپس ثعلبی به داستان [[اصحاب کسا]] و انحصار آنان در [[خمسه طیبه]] {{عم}} این گونه اشاره می‌نماید: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبُو عَمْرٍو... عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} قَالَ: لِفَاطِمَةَ: ائْتِينِي بِزَوْجِكِ‏ وَ ابْنَيْكِ‏. فَجَاءَتْ بِهِمْ- فَأَلْقَى عَلَيْهِمْ عَلَيْهِمْ‏ كِسَاءً فَدَكِيّاً قَالَ ثُمَّ رَفَعَ يَدَهُ عَلَيْهِمْ فَقَالَ- اللَّهُمَّ إِنَّ هَؤُلَاءِ آلُ مُحَمَّدٍ فَاجْعَلْ صَلَوَاتِكَ وَ بَرَكَاتِكَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ فَرَفَعْتُ الْكِسَاءَ لِأَدْخُلَ مَعَهُمْ فَجَذَبَهُ مِنْ يَدِي وَ قَالَ إِنَّكِ عَلَى خَيْرٍ}} نکته قابل توجه در این روایت شریفه آن است که علی‌رغم آنکه جناب [[ام سلمه]] از [[همسران]] خوب [[رسول خدا]] {{صل}} بوده است و ذیل روایت نیز [[شاهد]] بر این امر است، هنگامی که او تقاضای ورود در زمرۀ اصحاب کسا می‌نماید، رسول خدا {{صل}} با [[تندی]] گوشه [[عبا]] را از دست او می‌کشند و او را از ورود به دایره خمسه طیبه [[نهی]] می‌کنند و تنها می‌فرمایند: «تو بر خیری». بنابراین، روشن می‌شود که خمسه طیبه {{عم}} دارای [[مقام]] و موقعیت خاصی هستند که سایر [[مؤمنین]] به این [[مقام]] نمی‌رسند و این همان [[مقام عصمت]] و [[علم الهی]] است که [[خداوند]] اختصاص به [[ائمه اطهار]] {{عم}} داده است.