صراط مستقیم: تفاوت میان نسخه‌ها
←راه شناخت صراط مستقیم
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
==راه شناخت صراط مستقیم== | ==راه شناخت صراط مستقیم== | ||
*برای شناخت راه راست و صراط مستقیم از دو روش می‌توان بهره گرفت: نخست | *برای شناخت راه راست و صراط مستقیم از دو روش می‌توان بهره گرفت: نخست از ویژگی‌هایی که خداوند در قرآن برای آن بیان داشته است سود جست و یا از کسانی که در این راه هستند و به عنوان سالکان و روندگان آن معرفی شده‌اند استفاده کرد. قرآن از هر دو روش نظری و عینی برای بیان راه راست سود جسته است. در این جا نخست ویژگی‌های نظری بیان و سپس به بیان سالکان و شاخصه‌های راه یافته گان پرداخته می‌شود. | ||
===شناخت نظری=== | ===شناخت نظری=== | ||
*از مهم‌ترین ویژگی‌های راه راست آن است که | *از مهم‌ترین ویژگی‌های راه راست آن است که خداوند، آنرا راهی بر می‌شمارد که می‌بایست انسان در آن مسیر قرار گیرد و به دعوت خداوند لبیک گوید. خداوند در آیه ۱۵۳ سوره انعام و نیز ۷۳ سوره مؤمنون مردمان را دعوت کرده است که در این مسیر قرار گیرند. از نظر قرآن راهی است که می‌تواند انسان مستقر در زمین را به جایگاه واقعی و اصلی او به عنوان خلافت الهی بازگرداند و از نعمت‌های خاص خداوند برخوردار نماید.<ref>حمد آیه ۶</ref> کسانی که در این راه قرار می‌گیرند نه تنها از ضلالت و گمراهی و اغوای ابلیس و شیاطین در امان می‌مانند<ref>حجر آیات ۳۹ و ۴۱ </ref>بلکه به عنوان اسوه‌ها و الگوهای الهی مطرح و معرفی می‌شوند. <ref>حمد آیات ۵ تا ۷ و نیز انعام آیات ۸۷ و ۸۹</ref> خداوند در آیات ۳۲ تا ۳۶ سوره مریم، کسانی را که در مسیر صراط مستقیم حرکت می‌کنند انسان‌های سعادتمند و خوشبختی معرفی می‌کند که به آرامش و آسایش واقعی رسیده‌اند.<ref>[[ابوالفضل کمالی|کمالی، ابوالفضل]]، [[صراط مستقیم (مقاله)|صراط مستقیم]] صفحه ۲.</ref> | ||
*از ویژگی‌های انحصاری صراط مستقیم که در آیات ۵۲ و ۵۳ سوره | *از ویژگی‌های انحصاری صراط مستقیم که در آیات ۵۲ و ۵۳ سوره شوری بدان اشاره شده این است که این راه، آدمی را به الله که هدف نهایی است می‌رساند و از هرگونه دوری باز می‌دارد. در حقیقت راهی است که می‌توان آن را صددرصد درست و راست ارزیابی کرد، که هر کس در آن قرار گیرد به الله می‌رساند. از خصوصیات این راه آن است که راهی طبیعی و مطابق با فطرت بشری است و انسان‌ها به طور طبیعی و فطری همان راه را انتخاب می‌کنند مگر آنکه طبیعت و فطرت آنان آسیب دیده باشد و یا تحت وسوسه‌ها و القائات شیطانی و ابلیسی قرار گرفته باشند. راه راست راه خداوند است که در آن هیچ گونه کژی و انحرافی یافت نمی‌شود و آدمی را به سوی بدی‌ها و زشتی‌ها و نابهنجاری‌ها نمی‌خواند.<ref>انعام آیات ۱۵۱ تا ۱۵۳ و هود آیه ۵۶ و آیات دیگر</ref> | ||
*کسانی که در راه راست قرار می‌گیرند دارای همه خصوصیات بلند اخلاقی و هنجاری هستند و رفتارها و گفتارهای ایشان براساس و پایه اصول عقلانی و عقلایی و شرعی است و از نابهنجاری‌ها و زشتی‌ها و پلیدی‌ها پرهیز می‌کنند. از این روست که آنان آینه تمام نمای اخلاق و قانون هستند.<ref>[[ابوالفضل کمالی|کمالی، ابوالفضل]]، [[صراط مستقیم (مقاله)|صراط مستقیم]] صفحه ۲.</ref> | *کسانی که در راه راست قرار می‌گیرند دارای همه خصوصیات بلند اخلاقی و هنجاری هستند و رفتارها و گفتارهای ایشان براساس و پایه اصول عقلانی و عقلایی و شرعی است و از نابهنجاری‌ها و زشتی‌ها و پلیدی‌ها پرهیز می‌کنند. از این روست که آنان آینه تمام نمای اخلاق و قانون هستند.<ref>[[ابوالفضل کمالی|کمالی، ابوالفضل]]، [[صراط مستقیم (مقاله)|صراط مستقیم]] صفحه ۲.</ref> | ||
===شناخت از روی مصادیق=== | ===شناخت از روی مصادیق=== | ||
*قرآن کریم دارای دو مرتبه است؛ مرتبه اول حقیقت آن است و مرتبه دوم ظاهر آیات. ظاهر قرآن همان است که قرائت می‌شود و معنای ظاهری و سطحی آن درک می‌شود. اما حقیقت | *قرآن کریم دارای دو مرتبه است؛ مرتبه اول حقیقت آن است و مرتبه دوم ظاهر آیات. ظاهر قرآن همان است که قرائت می‌شود و معنای ظاهری و سطحی آن درک می‌شود. اما حقیقت قرآن، تنها برای کسی که تقوا داشته باشد، آشکار است، چنانکه مرتبه درک حقیقت قرآن تنها از آن اولیاء و پیامبران و راه‌یافتگان به مقام [[وحی]] است. از [[امام صادق]] {{ع}} روایت است که فرمود‌ند: {{عربی|اندازه=155%|«نحن الراسخون فی العلم و نحن نعلم تأویله»}}؛ ما هستیم که راسخین در علم می‌باشیم و ما هستیم که تأویل قرآن را می‌دانیم. | ||
*[[ائمه اطهار]]{{عم}} علم به حقایق قرآن دارند و روایات بسیاری وارد شده که قرآن درباره آن‌ها و دشمنان‌شان و فرائض و سنن نازل شده است، اصبغ بن نباته نقل می‌کند که شنیدم [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]] {{ع}} فرمود: {{عربی|اندازه=150%|«نزل القرآن أثلاثا: ثلث فینا و فی عدونا و ثلث سنن و امثال و ثلث فرائض و احکام»}} قرآن بر سه بخش نازل شده است یک بخش از آن درباره ما و درباره دشمن ماست، و یک بخش دیگر در سنّت و مثال‌هاست، و بخش سوم در واجبات و احکام است. | *[[ائمه اطهار]]{{عم}} علم به حقایق قرآن دارند و در روایات بسیاری وارد شده که قرآن درباره آن‌ها و دشمنان‌شان و فرائض و سنن نازل شده است، اصبغ بن نباته نقل می‌کند که شنیدم [[امام علی|امیرالمؤمنین علی]] {{ع}} فرمود: {{عربی|اندازه=150%|«نزل القرآن أثلاثا: ثلث فینا و فی عدونا و ثلث سنن و امثال و ثلث فرائض و احکام»}} قرآن بر سه بخش نازل شده است یک بخش از آن درباره ما و درباره دشمن ماست، و یک بخش دیگر در سنّت و مثال‌هاست، و بخش سوم در واجبات و احکام است. | ||
*منظور امام در این روایت، تأویلات قرآن در خصوص ایشان و [[اهل بیت]] {{عم}} و دشمنان آن حضرت و اهل بیت که در حقیقت دشمنان خداوند و [[پیامبر خاتم|رسول]] {{صل}} اویند، می‌باشد. و این معانی حتما به طریق تأویل و پی بردن به حقایق قرآن به دست می‌آید. و غالبا این تأویلات از سوی خود [[اهل بیت]] وارد شده است. | *منظور امام در این روایت، تأویلات قرآن در خصوص ایشان و [[اهل بیت]] {{عم}} و دشمنان آن حضرت و اهل بیت که در حقیقت دشمنان خداوند و [[پیامبر خاتم|رسول]] {{صل}} اویند، می‌باشد. و این معانی حتما به طریق تأویل و پی بردن به حقایق قرآن به دست می‌آید. و غالبا این تأویلات از سوی خود [[اهل بیت]] وارد شده است. | ||
*یکی از این مباحث که تأویلات آن از سوی [[اهل بیت]] {{عم}} در قالب روایات مختلفی وارد شده، بحث "صراط مستقیم" در قرآن است که به طریق تأویل، حقیقت آن توسط پیامبر و [[ائمه]] اطهار به کرات بیان شده است. از جمله از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} نقل است که در روز عید غدیر فرمود: {{عربی|اندازه=150%|«مَعاشِرَ النّاسِ، أَنَا صِراطُ الله الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِی مِنْ بَعْدی. ثُمَّ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّةُ، یَهْدونَ إِلَی الْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلونَ»}}<ref>البرهان فی تفسیرالقرآن،ج ۲،ص ۲۳۵.</ref>. ای مردم، من صراط الله المستقیم هستم که شما به پیروی از آن امر شده‌اید و پس از من، علی صراط مستقیم و سپس ذریه او، امامانی که به حق هدایت می‌کنند. همچنین از [[امام صادق]] {{ع}} نقل است که فرمود: {{عربی|اندازه=155%|«الصراط المستقیم امیرالمؤمنین علی»}}<ref>معانی الأخبار ۳۲.</ref>. و از امام زین‌العابدین نیز روایت شده که فرمود: {{عربی|اندازه=155%|«نحن ابواب اللّه و نحن الصراط المستقیم»}} | *یکی از این مباحث که تأویلات آن از سوی [[اهل بیت]] {{عم}} در قالب روایات مختلفی وارد شده، بحث "صراط مستقیم" در قرآن است که به طریق تأویل، حقیقت آن توسط پیامبر و [[ائمه]] اطهار به کرات بیان شده است. از جمله از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} نقل است که در روز عید غدیر فرمود: {{عربی|اندازه=150%|«مَعاشِرَ النّاسِ، أَنَا صِراطُ الله الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِی مِنْ بَعْدی. ثُمَّ وُلْدی مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّةُ، یَهْدونَ إِلَی الْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلونَ»}}<ref>البرهان فی تفسیرالقرآن،ج ۲،ص ۲۳۵.</ref>. ای مردم، من صراط الله المستقیم هستم که شما به پیروی از آن امر شده‌اید و پس از من، علی صراط مستقیم و سپس ذریه او، امامانی که به حق هدایت می‌کنند. همچنین از [[امام صادق]] {{ع}} نقل است که فرمود: {{عربی|اندازه=155%|«الصراط المستقیم امیرالمؤمنین علی»}}<ref>معانی الأخبار ۳۲.</ref>. و از امام زین‌العابدین نیز روایت شده که فرمود: {{عربی|اندازه=155%|«نحن ابواب اللّه و نحن الصراط المستقیم»}} | ||
*اما علت این تأویل چیست؟ خدای سبحان در سورۀ انعام، صراط مستقیم را دین | *اما علت این تأویل چیست؟ خدای سبحان در سورۀ انعام، صراط مستقیم را دین قیّمی می‌داند که خود ایستاده و پیروانش را به ایستادگی فرامی‌خواند: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}﴾}}<ref>انعام ۱۶۱.</ref>. و چون برجسته‌ترین روش را ابراهیم خلیل نشان داده، قرآن کریم دین را به روش او نسبت می‌دهد و چون صراط مستقیم دین الهی است، و [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و [[ائمه|ائمه اطهار]] {{عم}} بیان‌کننده دین و قرآن ممثل و ناطق هستند، از این رو، صراط مستقیم بر [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} و امام تطبیق شده است<ref>ر.ک: تفسیر تسنیم، ۴۶۷/۱.</ref>. و همان‌طور که گفته شد، صراط مستقیم بزرگراه آشکار و نزدیک‌ترین راه به سوی خداوند است و اگر بر امام تطبیق شده، برای آن است که هرکس به دنبال این قرآن ناطق و ممثل حرکت کند، با سلامتی به مقصدش می‌رسد<ref>[[صراط مستقیم از دیدگاه کتاب و سنت (مقاله)|صراط مستقیم از دیدگاه کتاب و سنت]] صفحه ۵۴.</ref> | ||
==معانی صراط مستقیم در تفاسیر قرآن کریم== | ==معانی صراط مستقیم در تفاسیر قرآن کریم== | ||