اطعام در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[اطعام]] مصدر باب [[افعال]] و از ریشه "ط ـ ع ـ م" به معنای طعام ([[غذا]]) دادن است.<ref>لسان‌العرب، ج ۸، ص ۱۶۶، «طعم»؛ لغت نامه، ج ۲، ص ۲۴۵۰، «اطعام»</ref> در اینکه مراد از طعام چیست، لغویان بر یک نظر نیستند؛ برخی گفته‌اند: هر چیزی است که چیده و جمع‌آوری شود، اعمّ از حبوبات و میوه‌ها،<ref>لسان‌العرب، ج ۸، ص ۱۶۴؛ تاج العروس، ج ۱۷، ص ۴۳۷، «طعم»</ref> و بعضی طعام را خصوص خرما <ref>لسان‌العرب، ج ۸، ص ۱۶۴.</ref> و جمعی فقط گندم می‌دانند؛<ref>مقاییس‌اللغه، ج ۳، ص ۴۱۱؛ لسان‌العرب، ج ۸، ص ۱۶۴؛ ترتیب‌العین، ص ۴۸۸، «طعم»</ref> ولی به نظر می‌رسد همه این موارد مصداق طعام باشد و همان‌گونه که ابن‌منظور و راغب گفته‌اند: طعام عبارت است از هر چیز خوردنی،<ref>مفردات، ص ۵۱۹؛ لسان‌العرب، ج ۸، ص ۱۶۴، «طعم»</ref> بنابراین، [[اطعام]] یعنی خوراندن و طعام دادن از آنچه ذکر شد.<ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اطعام - خراسانی (مقاله)|مقاله «اطعام»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

[[اهل بیت]] {{عم}} نیز در اطعام به دیگران [[الگو]] بودند؛ آیات {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلا شُكُورًا إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الأَرَائِكِ لا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلا زَمْهَرِيرًا وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلا وَيُطَافُ عَلَيْهِم بِآنِيَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا قَوَارِيرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلا عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلا وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورًا وَإِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيمًا وَمُلْكًا كَبِيرًا عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا إِنَّ هَذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاء وَكَانَ سَعْيُكُم مَّشْكُورًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی. بی‌گمان ما از پروردگارمان، روزی که تیره و بسیار سخت است می‌هراسیم. پس خدا آنان را از شرّ آن روز نگاه می‌دارد و به آنان شادابی و شادمانی می‌نمایاند. و به آنان برای شکیبی که ورزیده‌اند بهشت و (پوشاک) پرنیان پاداش می‌دهد. در آن، بر تخت‌ها پشت می‌دهند، در آن نه (گرمای) خورشیدی می‌بینند و نه سرمایی. و سایه‌سارهای آن، نزدیک آنها و میوه‌های آن بسیار در دسترس است. و گرد آنان آوندهایی سیمین و جام‌هایی بلورین می‌چرخانند. بلورهایی سیمگون که آنها را (ساقیان) به اندازه پیموده‌اند. و در آنجا به آنان پیاله‌ای می‌نوشانند که آمیخته آن زنجبیل است. از چشمه‌ای که آنجاست به نام سلسبیل. و خدمتگزارانی هماره جوان گرد آنان می‌گردند که چون بنگریشان، می‌پنداری که مرواریدهایی پراکنده‌اند. و چون بدان جا بنگری نعمت و پادشاهی بیکرانی می‌بینی. بر تن آنان جامه‌هایی سبز از دیبای نازک و دیبای ستبر است و به دستبندهایی سیمین آراسته‌اند و پروردگارشان به آنان شرابی پاک می‌نوشاند. بی‌گمان این پاداش شماست و تلاشتان را سپاس می‌نهند» سوره انسان، آیه ۸-۲۲.</ref> به نقل [[شیعه]] و [[سنّی]] درباره [[حضرت علی]] و [[فاطمه]] و فرزندانشان [[امام حسن|حسن]] و [[حسین]] {{عم}} نازل گردیده <ref>کشف‌الاسرار، ج۱۰، ص۳۱۹ـ۳۲۱؛ البرهان، ج ۵، ص۵۴۶ـ۵۴۷؛ روح‌المعانی، مج۱۶، ج۲۹، ص۲۷۰.</ref> و بیان کننده اطعام خالصانه و خداپسندانه ایشان است که بدون هیچ چشم داشتی و فقط برای رضای [[خداوند]] انجام گرفت و [[خدای متعال]] به [[پاکی]] و [[خلوص]] عمل ایشان [[گواهی]] داده است: {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا}}<ref>«(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.</ref> در ادامه، [[آیات]] {{متن قرآن| إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الأَرَائِكِ لا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلا زَمْهَرِيرًا وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلا وَيُطَافُ عَلَيْهِم بِآنِيَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا قَوَارِيرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلا عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلا وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورًا وَإِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيمًا وَمُلْكًا كَبِيرًا عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا إِنَّ هَذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاء وَكَانَ سَعْيُكُم مَّشْكُورًا}}<ref>«بی‌گمان ما از پروردگارمان، روزی که تیره و بسیار سخت است می‌هراسیم. پس خدا آنان را از شرّ آن روز نگاه می‌دارد و به آنان شادابی و شادمانی می‌نمایاند. و به آنان برای شکیبی که ورزیده‌اند بهشت و (پوشاک) پرنیان پاداش می‌دهد. در آن، بر تخت‌ها پشت می‌دهند، در آن نه (گرمای) خورشیدی می‌بینند و نه سرمایی. و سایه‌سارهای آن، نزدیک آنها و میوه‌های آن بسیار در دسترس است. و گرد آنان آوندهایی سیمین و جام‌هایی بلورین می‌چرخانند. بلورهایی سیمگون که آنها را (ساقیان) به اندازه پیموده‌اند. و در آنجا به آنان پیاله‌ای می‌نوشانند که آمیخته آن زنجبیل است. از چشمه‌ای که آنجاست به نام سلسبیل. و خدمتگزارانی هماره جوان گرد آنان می‌گردند که چون بنگریشان، می‌پنداری که مرواریدهایی پراکنده‌اند. و چون بدان جا بنگری نعمت و پادشاهی بیکرانی می‌بینی. بر تن آنان جامه‌هایی سبز از دیبای نازک و دیبای ستبر است و به دستبندهایی سیمین آراسته‌اند و پروردگارشان به آنان شرابی پاک می‌نوشاند. بی‌گمان این پاداش شماست و تلاشتان را سپاس می‌نهند» سوره انسان، آیه ۱۰-۲۲.</ref> نیز از پاداش‌های [[الهی]] در مقابل این عمل مقبول و نیکوکارانه خبر می‌دهد. [[اطعام]] در این آیات {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلا شُكُورًا إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا مُتَّكِئِينَ فِيهَا عَلَى الأَرَائِكِ لا يَرَوْنَ فِيهَا شَمْسًا وَلا زَمْهَرِيرًا وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلا وَيُطَافُ عَلَيْهِم بِآنِيَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَا قَوَارِيرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيرًا وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْسًا كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلا عَيْنًا فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلا وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنثُورًا وَإِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيمًا وَمُلْكًا كَبِيرًا عَالِيَهُمْ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا إِنَّ هَذَا كَانَ لَكُمْ جَزَاء وَكَانَ سَعْيُكُم مَّشْكُورًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی. بی‌گمان ما از پروردگارمان، روزی که تیره و بسیار سخت است می‌هراسیم. پس خدا آنان را از شرّ آن روز نگاه می‌دارد و به آنان شادابی و شادمانی می‌نمایاند. و به آنان برای شکیبی که ورزیده‌اند بهشت و (پوشاک) پرنیان پاداش می‌دهد. در آن، بر تخت‌ها پشت می‌دهند، در آن نه (گرمای) خورشیدی می‌بینند و نه سرمایی. و سایه‌سارهای آن، نزدیک آنها و میوه‌های آن بسیار در دسترس است. و گرد آنان آوندهایی سیمین و جام‌هایی بلورین می‌چرخانند. بلورهایی سیمگون که آنها را (ساقیان) به اندازه پیموده‌اند. و در آنجا به آنان پیاله‌ای می‌نوشانند که آمیخته آن زنجبیل است. از چشمه‌ای که آنجاست به نام سلسبیل. و خدمتگزارانی هماره جوان گرد آنان می‌گردند که چون بنگریشان، می‌پنداری که مرواریدهایی پراکنده‌اند. و چون بدان جا بنگری نعمت و پادشاهی بیکرانی می‌بینی. بر تن آنان جامه‌هایی سبز از دیبای نازک و دیبای ستبر است و به دستبندهایی سیمین آراسته‌اند و پروردگارشان به آنان شرابی پاک می‌نوشاند. بی‌گمان این پاداش شماست و تلاشتان را سپاس می‌نهند» سوره انسان، آیه ۸-۲۲.</ref> از نوع [[اطعام]] [[واجب]] نیست، زیرا اطعام‌کنندگان خود به آن نیاز داشتند: {{متن قرآن|عَلَى حُبِّهِ}}. اطعام در چنین موقعیّتی که با [[تحمّل]] سه [[روز]] [[گرسنگی]] همراه بود حاکی از اوج [[ایثار]] اطعام‌کنندگان از نظر [[اخلاق]] و [[رفتار]] و دلیل بر خلوص و [[فداکاری]] ایشان است. در آیات {{متن قرآن| أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ }}<ref>«یا خوراک دادن در روز گرسنگی، به یتیمی خویشاوند، یا به بینوایی زمینگیر، آنگاه، از کسانی خواهد بود که ایمان آورده‌اند و یکدیگر را به شکیبایی و یکدیگر را به مهرورزی سفارش می‌کنند. آنان، خجستگانند» سوره بلد، آیه ۱۴-۱۸.</ref> اطعام از اوصاف [[اصحاب]] [[یمین]] شمرده شده است. در [[روایات]] بر مواردی از اطعام، مانند اطعام [[روزه‌دار]] و اطعام در [[عروسی]]، بازگشت از [[سفر]] [[حجّ]]، خرید [[منزل]] و [[ختنه]] و [[عقیقه]] فرزند تأکید شده است.<ref>من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۵؛ ج ۳، ص ۴۰۲؛ بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۱۵۷ ـ ۱۵۸.</ref> [[قرآن کریم]] بر اطعامِ [[نیازمند]] که در [[قحطی]] دچار [[سختی]] و گرسنگی شده [[اصرار]] ورزیده، [[یتیم]] و [[مسکین]] را از مصادیق بارز [[نیازمندان]] می‌داند: {{متن قرآن|أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ }}<ref>«یا خوراک دادن در روز گرسنگی، به یتیمی خویشاوند، یا به بینوایی زمینگیر» سوره بلد، آیه ۱۴-۱۶.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اطعام - خراسانی (مقاله)|مقاله «اطعام»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

# سزاوار است در اطعام نیازمندان، آنان که احتیاج بیشتری دارند در [[اولویت]] باشند و به هنگام [[سختی]] و [[قحطی]]، بیشتر مورد توجّه قرار گیرند، چنان که آیات {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref> و {{متن قرآن|أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ }}<ref>«یا خوراک دادن در روز گرسنگی، به یتیمی خویشاوند، یا به بینوایی زمینگیر» سوره بلد، آیه ۱۴-۱۶.</ref> بر اطعام نیازمندان در روزهای سخت [[زندگی]] و [[گرسنگی]] تأکید می‌کند. بر پایه روایتی از [[پیامبراکرم]] {{صل}} هر کس گرسنه‌ای را در [[روز]] قحطی [[اطعام]] کند [[خداوند]] او را از دَرِ مخصوص وارد [[بهشت]] می‌کند؛<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۷۵۰؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۵۸۴.</ref> نیز اطعام [[مسلمانان]] در روز سختی، از اسباب [[مغفرت]] شمرده شده است<ref> الکافی، ج ۲، ص ۲۰۱؛ کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۳؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۵۸۴.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اطعام - خراسانی (مقاله)|مقاله «اطعام»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

# اطعام ۱۰ یا ۶ [[مسکین]] به عوض تراشیدن [[موی سر]]، قبل از [[قربانی]] لازم است: {{متن قرآن|وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَلَا تَحْلِقُوا رُءُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِنْ صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ فَإِذَا أَمِنْتُمْ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ ذَلِكَ لِمَنْ لَمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>«و حجّ و عمره را برای خداوند تمام (و کامل) بجا آورید، پس اگر بازداشته شدید؛ از قربانی آنچه دست دهد (قربانی کنید)، و سر نتراشید تا هنگامی که قربانی به قربانگاه خود برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود یا در سر آسیبی داشت (و ناچار از تراشیدن سر شد) بر (عهده) او (جایگزینی) است از روزه گرفتن یا صدقه دادن یا قربانی کردن و چون ایمن شدید آنکه از عمره به حجّ تمتّع می‌پردازد آنچه از قربانی دست دهد (قربانی کند)، و هر کس (که قربانی) نیافت روزه سه روز از ایّام حج و هفت روز هنگامی که (از حج) بازگشتید (بر عهده اوست)؛ این ده روز کامل است؛ این (حکم تمتّع) برای کسی است که خانواده‌اش ساکن مکّه نباشند و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند سخت کیفر است» سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> مراد از {{متن قرآن|صَدَقَةٍ}} اطعام ۱۰ مسکین، و به قولی ۶ مسکین است.<ref>التبیان، ج۲، ص ۱۵۸؛ مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۵۱۹.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اطعام - خراسانی (مقاله)|مقاله «اطعام»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

# [[اطعام]] کسانی که [[نفقه]] آنها بر [[انسان]] واجب است؛ مانند وجوب نفقه [[مادر]] بر [[پدر]]: {{متن قرآن|وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا}}<ref>«خوراک و پوشاک آنان به شایستگی بر صاحب فرزند است، بر هیچ کس جز به اندازه توانش تکلیف نیست» سوره بقره، آیه ۲۳۳.</ref><ref> احکام‌القرآن، ج۱، ص۵۵۶؛ التبیان، ج۲، ص ۲۵۶.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اطعام - خراسانی (مقاله)|مقاله «اطعام»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

در این [[آیات]] عدم اطعام [[مساکین]]، [[ترک نماز]] و [[تکذیب]] آخرت سبب جهنّمی شدن شمرده شده است، چنان که در برخی از آیات، راندن [[یتیم]] و [[ترغیب]] نکردن دیگران به اطعام بینوایان [[خصلت]] کسی به شمار آمده که به [[روز قیامت]] و [[ثواب و عقاب]] [[باور]] ندارد: {{متن قرآن|أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ وَلا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ}}<ref>«آیا آن کس را که (روز) پاداش و کیفر را دروغ می‌شمارد دیده‌ای؟ او همان کسی است که یتیم را می‌راند. و (مردم را) به سیر کردن مستمند برنمی‌انگیزد» سوره ماعون، آیه ۱-۳.</ref> ترک اطعام از ویژگی‌های کسانی است که از [[آیات الهی]] رویگردان بوده و کافرند، ازاین‌رو وقتی [[مؤمنان]] ایشان را به اطعام و [[انفاق]] تشویق‌می‌کنند با [[استهزا]] و نسبت دادن [[گمراهی]] آشکار، به مؤمنان می‌گویند: آیا اطعام کنیم کسی را که اگر [[خدا]] می‌خواست او را اطعام می‌کرد: {{متن قرآن|وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«و چون به آنان بگویند که از آنچه خداوند روزیتان کرده است ببخشید، کافران به مؤمنان می‌گویند: آیا به کسی خوراک دهیم که اگر خداوند می‌خواست بدو خوراک می‌داد؟ شما جز در گمراهی آشکاری به سر نمی‌برید» سوره یس، آیه ۴۷.</ref> [[قرآن کریم]] به تارکان اطعام یادآور می‌شود که [[تنگدستی]] و [[سختی]] [[معیشت]] آنان، پیامد [[دنیوی]] ترک اطعام و [[اکرام]] به یتیم و [[مسکین]] است: {{متن قرآن|وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ}}<ref>«و چون پروردگارش او را بیازماید و روزی‌اش را بر او تنگ گیرد می‌گوید پروردگارم مرا خوار داشت،» سوره فجر، آیه ۱۶.</ref>، {{متن قرآن|كَلَّا بَلْ لَا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ}}<ref>«نه چنین است، بلکه شما یتیم را گرامی نمی‌دارید،» سوره فجر، آیه ۱۷.</ref>، {{متن قرآن|وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ}}<ref>«و بر خوراک دادن به بینوا، یکدیگر را برنمی‌انگیزید،» سوره فجر، آیه ۱۸.</ref><ref>التبیان، ج ۱۰، ص ۳۴۶.</ref> ترک اطعام دلیل بر [[پستی]] و [[خسیس بودن]] است؛ براساس روایتی از [[پیامبر]] {{صل}} ذیل آیه {{متن قرآن| فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا }}<ref>«آنان از پذیرایی ایشان خودداری کردند» سوره کهف، آیه ۷۷.</ref> [[اهل]] قریه‌ای که از اطعام و [[پذیرایی]] [[حضرت موسی]] و همراه وی سرباز زدند، مردمی [[پست]] بودند: {{متن قرآن|فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ قَالَ لَوْ شِئْتَ لَاتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا}}<ref>«باز راه افتادند تا هنگامی که به مردم شهری رسیدند از مردمش خوراک خواستند، اما آنان از پذیرایی ایشان خودداری کردند؛ سپس دیواری در آن (شهر) یافتند که می‌خواست فرو افتد، (خضر) آن را استوار کرد، (موسی) گفت: اگر می‌خواستی برای آن مزدی دریافت می‌داشتی» سوره کهف، آیه ۷۷.</ref><ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۷۵۱؛ روح‌المعانی، مج ۹، ج ۱۶، ص ۸.</ref> گفته شده که این قریه دورترین نقطه [[زمین]] [[خدا]] از [[آسمان]] است؛<ref>تفسیر قمی، ج ۲، ص ۴۱۸؛ البرهان، ج ۸، ص ۱۶۳.</ref> یعنی [[اهل]] آن از [[رحمت خدا]] دورند<ref>جامع‌البیان، مج ۹، ج ۱۵، ص ۳۵۷.</ref><ref>[[محمد خراسانی|خراسانی، محمد]]، [[اطعام - خراسانی (مقاله)|مقاله «اطعام»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>

برخی گفته‌اند: [[سوره هل اتی]] مکی است<ref>منهاج‌السنه، ج‌۲، ص‌۱۱۷.</ref> و [[ازدواج امام علی]] {{ع}} و [[فاطمه]] {{س}} و [[تولد]] [[امام حسن]] {{ع}} و [[امام حسین]] {{ع}} در [[مدینه]] روی داده است، از این‌رو نمی‌توان انطباق [[آیات]] یاد شده را بر [[اهل‌بیت]] {{ع}} پذیرفت؛ ولی همان‌گونه که بسیاری از [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] تأکید کرده‌اند در مکی یا [[مدنی]] بودن [[سوره هل اتی]] بین [[صاحب نظران]] [[اختلاف]] است<ref>روح المعانی، مج‌۱۶، ج‌۲۹، ص‌۲۵۸.</ref>، افزون بر اینکه شمار کسانی که همه [[سوره]] یا [[آیات]] یاد شده را [[مدنی]] می‌دانند ـ حتی در میان [[اهل سنت]] ـ بسیار بیشتر از کسانی است که مکی بودن آن را ترجیح داده‌اند <ref>تفسیر الخازن، ج‌۴، ص‌۳۳۷؛ الغدیر، ج‌۳، ص‌۱۶۹‌ـ‌۱۷۱.</ref>. از سوی دیگر، چه بسیار است سوره‌هایی که مکی نامیده می‌شود، در حالی که برخی از [[آیات]] آنها ـ به [[اتفاق]] [[مفسران]] ـ در [[مدینه]] نازل شده است و به طور کلی، سوره‌ای که اولین آیاتش در [[مکه]] فرود آمده است، هر چند [[آیات]] دیگری در [[مدینه]] به آن ضمیمه شده باشد، مکی نام می‌گیرد<ref>بحارالانوار، ج‌۳۵، ص‌۲۵۶؛ المیزان، ج‌۲۰، ص‌۱۳۱.</ref><ref>ر. ک. [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[اهل بیت - یوسفیان (مقاله)|مقاله «اهل بیت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)| دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۸۵.</ref>

همین [[روایت]] را [[سید هاشم بحرانی]] نقل کرده است<ref>البرهان، ج۸، ص۱۷۷.</ref>، [[شیخ صدوق]] در کتاب «امالی» آن را با طول و تفصیل بیشتر و به گونه دیگری نقل نموده است<ref> ترجمه امالی، صدوق، ۲۵۶-۲۶۲.</ref>. [[نعمت الله صالحی نجف آبادی]] ضمن نقل روایتی از [[تفسیر قمی]] و امالی [[صدوق]] به تحلیل و بررسی دقیق آنها پرداخته و به این نتیجه رسیده که: «مضمون نقل [[علی بن ابراهیم قمی]] مطلبی است کاملاً طبیعی و قابل قبول و هیچ گونه اشکال و ایرادی بر آن وارد نیست و [[ایثار]] امیر مؤمنان و خانواده‌اش را به [[بهترین]] وجهی [[اثبات]] می‌کند»<ref>تأثیر روایات در تفسیر و فهم قرآن، ۱۷۳.</ref>. وی محتوای روایت صدوق را [[غریب]] و [[غیرطبیعی]] می‌داند و یازده اشکال بر آن وارد می‌کند که همگی قابل توجه‌اند و سرانجام می‌نویسد: «نقل [[علی بن ابراهیم]] هم سندش قابل [[اعتماد]] است و هم متن آن مطلبی است که کاملاً طبیعی و قابل قبول می‌باشد. نقل [[عطاء]] اگر چه متن آن عیبی ندارد، ولی سندش سالم نیست و نقل [[حسن بن مهران]] و [[مجاهد]] از [[ابن عباس]] و [[ابی صالح]] از ابن عباس که هر سه یکی است، نه سندش سالم است و نه متن آن قابل قبول است... در [[حقیقت]] نقل این داستان از [[اهل سنت]] به صورتی که در امالی [[صدوق]] و [[مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] است از باب [[الزام]] طرف مقابل است نه از باب پذیرش نقل اهل سنت با همه خصوصیات آن. بر اساس این [[روایت]]، [[اطعام]] [[مسکین]] و [[یتیم]] و [[اسیر]] در یک شب واقع شده است. مراد از {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ}} این است که [[اهل بیت]] {{عم}} با آن‌که [[غذا]] را [[دوست]] داشتند به دیگران دادند. چنان که [[قرآن]] در [[مقام]] دیگر می‌فرماید: {{متن قرآن|لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ}}<ref>«هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آنچه دوست دارید (به دیگران) ببخشید» سوره آل عمران، آیه ۹۲.</ref> و نیز می‌فرماید: {{متن قرآن|وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ}}<ref>«و (آنان را) بر خویش برمی‌گزینند هر چند خود نیازمند باشند». سوره حشر، آیه ۹.</ref>.