پرش به محتوا

اصحاب رس: تفاوت میان نسخه‌ها

۴ بایت حذف‌شده ،  ‏۹ سپتامبر ۲۰۲۲
جز
جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف'
جز (جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف')
خط ۴: خط ۴:
رسّ در لغت به معنای کندن [[چاه]] و [[قبر]]،<ref>ترتیب العین، ص ۳۱۱؛ تاج‌العروس، ج ۸، ص ۳۰۶، «رسس».</ref> مدفون کردن مرده یا غیر آن، چاه کهنه، چاه سنگ‌چین شده، معدن<ref>لسان‌العرب، ج ۵، ص ۲۱۰؛ تاج العروس، ج ۸، ص ۳۰۶؛ القاموس المحیط، ج ۱، ص ۷۵۳، «رسّ».</ref> و نیز [[استوار]] ساختن،<ref>ترتیب العین، ص ۳۱۰؛ التحقیق، ج ۴، ص ۱۰۹، «رس».</ref> نشانه و اندک اثر بر جای مانده هر چیز <ref>مفردات، ص ۳۵۲؛ لسان‌العرب، ج ۵، ص ۲۰۹، «رسس».</ref> آمده است.
رسّ در لغت به معنای کندن [[چاه]] و [[قبر]]،<ref>ترتیب العین، ص ۳۱۱؛ تاج‌العروس، ج ۸، ص ۳۰۶، «رسس».</ref> مدفون کردن مرده یا غیر آن، چاه کهنه، چاه سنگ‌چین شده، معدن<ref>لسان‌العرب، ج ۵، ص ۲۱۰؛ تاج العروس، ج ۸، ص ۳۰۶؛ القاموس المحیط، ج ۱، ص ۷۵۳، «رسّ».</ref> و نیز [[استوار]] ساختن،<ref>ترتیب العین، ص ۳۱۰؛ التحقیق، ج ۴، ص ۱۰۹، «رس».</ref> نشانه و اندک اثر بر جای مانده هر چیز <ref>مفردات، ص ۳۵۲؛ لسان‌العرب، ج ۵، ص ۲۰۹، «رسس».</ref> آمده است.


[[قرآن]] دوبار در [[آیات]] {{متن قرآن|وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَلِكَ كَثِيرًا}}<ref>«و عاد و ثمود و اصحاب رسّ و نسل‌های بسیاری را که در (فاصله) میان آنان بودند (از میان برداشتیم)؛» سوره فرقان، آیه ۳۸.</ref>، {{متن قرآن|كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ}}<ref>«پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رسّ و ثمود دروغ‌انگاری کردند» سوره ق، آیه ۱۲.</ref> از [[اصحاب]] رسّ تنها به عنوان قومی که در پی [[تکذیب]] [[پیامبر]] خویش با [[عذاب]] [[الهی]] نابود شدند، یاد کرده است؛ اما هیچ گزارشی درباره [[هویّت]]، [[آیین]]، پیامبر، مکان و [[زمان]] [[زندگی]] و چگونگی نابودی آنان و نیز شرح کارهایی که زمینه عذابشان شد، ارائه نکرده است. در [[سوره فرقان]] ضمن گزارش برخی از درخواست‌های نامعقول از سوی [[تکذیب‌کنندگان]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا}}<ref>«و کافران گفتند: چرا قرآن بر او یکجا فرو فرستاده نشده است؟ این چنین (فرو فرستاده‌ایم) تا دلت را بدان استوار داریم و آن را (بر تو) بسیار آرام خواندیم» سوره فرقان، آیه ۳۲.</ref> و در [[مقام]] [[تهدید]] آنان، از اصحاب رسّ در شمار اقوامی چون [[قوم نوح]]، [[عاد]]، [[ثمود]] و... یاد شده که همگی به سبب تکذیب پیامبر خویش با [[عذاب الهی]] نابود شدند: {{متن قرآن|وَقَوْمَ نُوحٍ لَمَّا كَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ وَجَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آيَةً وَأَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ عَذَابًا أَلِيمًا}}<ref>«و قوم نوح را- چون پیامبران را دروغگو (می) شمردند- غرق کردیم و آنان را نشانه‌ای برای (عبرت) مردم گرداندیم و برای ستم‌پیشگان عذابی دردناک آماده ساختیم» سوره فرقان، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَلِكَ كَثِيرًا}}<ref>«و عاد و ثمود و اصحاب رسّ و نسل‌های بسیاری را که در (فاصله) میان آنان بودند (از میان برداشتیم)؛» سوره فرقان، آیه ۳۸.</ref> در [[سوره ق]] نیز در پی گزارش تکذیب پیامبر اسلام {{صل}} و [[وعده]] [[رستاخیز]] از سوی [[کافران]] {{متن قرآن|بَلْ عَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا شَيْءٌ عَجِيبٌ}}<ref>«بلکه کافران از اینکه بیم‌دهنده‌ای از میان خودشان برای آنان آمد به شگفتی افتادند و گفتند:» سوره ق، آیه ۲.</ref>، {{متن قرآن|أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا ذَلِكَ رَجْعٌ بَعِيدٌ}}<ref>«آیا چون مردیم و خاک شدیم (باز زنده می‌شویم)؟ این بازگشتی دور (از باور) است» سوره ق، آیه ۳.</ref>، [[اصحاب]] رسّ با همین [[وصف]] یاد شده‌اند: {{متن قرآن| كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ الأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ}}<ref>«پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رسّ و ثمود دروغ‌انگاری کردند و عاد و فرعون و قوم لوط نیز. و اصحاب ایکه و قوم تبّع همگی پیامبران را دروغزن خواندند آنگاه بیم دادن من (بر آنان) به حقیقت پیوست» سوره ق، آیه ۱۲-۱۴.</ref> برخی صاحب‌نظران با استناد به ترتیب ذکر اصحاب رسّ در [[آیه]] {{متن قرآن|وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَلِكَ كَثِيرًا}}<ref>«و عاد و ثمود و اصحاب رسّ و نسل‌های بسیاری را که در (فاصله) میان آنان بودند (از میان برداشتیم)؛» سوره فرقان، آیه ۳۸.</ref> و توجیه ترتیب آن در [[آیه]] {{متن قرآن|كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ}}<ref>«پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رسّ و ثمود دروغ‌انگاری کردند» سوره ق، آیه ۱۲.</ref>، بر این باورند که <ref>المیزان، ج ۱۵، ص ۲۱۸؛ التحقیق، ج ۴، ص ۱۱۰، «رس».</ref>[[اصحاب]] رسّ در دوره [[تاریخی]] نزدیک به [[زمان]] [[قوم عاد]] و [[ثمود]] می‌زیسته‌اند <ref>جامع‌البیان، مج ۱۱، ج ۱۹، ص ۱۹؛ نثر طوبی، ج ۱، ص ۳۰۵؛ التحقیق، ج ۴، ص ۱۱۰، «رس».</ref>. پاره‌ای گزارش‌های تاریخی نیز که هر سه [[قوم]] را جزو طبقه [[اعراب]] "بائده" ([[منقرض شده]]) نشان می‌دهد،<ref> المفصل، ج ۱، ص ۲۹۴ ـ ۳۵۳.</ref> [[مؤیّد]] آن است.
[[قرآن]] دوبار در [[آیات]] {{متن قرآن|وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَلِكَ كَثِيرًا}}<ref>«و عاد و ثمود و اصحاب رسّ و نسل‌های بسیاری را که در (فاصله) میان آنان بودند (از میان برداشتیم)؛» سوره فرقان، آیه ۳۸.</ref>، {{متن قرآن|كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ}}<ref>«پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رسّ و ثمود دروغ‌انگاری کردند» سوره ق، آیه ۱۲.</ref> از [[اصحاب]] رسّ تنها به عنوان قومی که در پی [[تکذیب]] [[پیامبر]] خویش با [[عذاب]] [[الهی]] نابود شدند، یاد کرده است؛ اما هیچ گزارشی درباره [[هویّت]]، [[آیین]]، پیامبر، مکان و [[زمان]] [[زندگی]] و چگونگی نابودی آنان و نیز شرح کارهایی که زمینه عذابشان شد، ارائه نکرده است. در [[سوره فرقان]] ضمن گزارش برخی از درخواست‌های نامعقول از سوی [[تکذیب‌کنندگان]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا}}<ref>«و کافران گفتند: چرا قرآن بر او یکجا فرو فرستاده نشده است؟ این چنین (فرو فرستاده‌ایم) تا دلت را بدان استوار داریم و آن را (بر تو) بسیار آرام خواندیم» سوره فرقان، آیه ۳۲.</ref> و در [[مقام]] [[تهدید]] آنان، از اصحاب رسّ در شمار اقوامی چون [[قوم نوح]]، [[عاد]]، [[ثمود]] و... یاد شده که همگی به سبب تکذیب پیامبر خویش با [[عذاب الهی]] نابود شدند: {{متن قرآن|وَقَوْمَ نُوحٍ لَمَّا كَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ وَجَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آيَةً وَأَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ عَذَابًا أَلِيمًا}}<ref>«و قوم نوح را- چون پیامبران را دروغگو (می) شمردند- غرق کردیم و آنان را نشانه‌ای برای (عبرت) مردم گرداندیم و برای ستم‌پیشگان عذابی دردناک آماده ساختیم» سوره فرقان، آیه ۳۷.</ref>، {{متن قرآن|وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَلِكَ كَثِيرًا}}<ref>«و عاد و ثمود و اصحاب رسّ و نسل‌های بسیاری را که در (فاصله) میان آنان بودند (از میان برداشتیم)؛» سوره فرقان، آیه ۳۸.</ref> در [[سوره ق]] نیز در پی گزارش تکذیب پیامبر اسلام {{صل}} و [[وعده]] [[رستاخیز]] از سوی [[کافران]] {{متن قرآن|بَلْ عَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا شَيْءٌ عَجِيبٌ}}<ref>«بلکه کافران از اینکه بیم‌دهنده‌ای از میان خودشان برای آنان آمد به شگفتی افتادند و گفتند:» سوره ق، آیه ۲.</ref>، {{متن قرآن|أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا ذَلِكَ رَجْعٌ بَعِيدٌ}}<ref>«آیا چون مردیم و خاک شدیم (باز زنده می‌شویم)؟ این بازگشتی دور (از باور) است» سوره ق، آیه ۳.</ref>، [[اصحاب]] رسّ با همین وصف یاد شده‌اند: {{متن قرآن| كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ الأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ}}<ref>«پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رسّ و ثمود دروغ‌انگاری کردند و عاد و فرعون و قوم لوط نیز. و اصحاب ایکه و قوم تبّع همگی پیامبران را دروغزن خواندند آنگاه بیم دادن من (بر آنان) به حقیقت پیوست» سوره ق، آیه ۱۲-۱۴.</ref> برخی صاحب‌نظران با استناد به ترتیب ذکر اصحاب رسّ در [[آیه]] {{متن قرآن|وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذَلِكَ كَثِيرًا}}<ref>«و عاد و ثمود و اصحاب رسّ و نسل‌های بسیاری را که در (فاصله) میان آنان بودند (از میان برداشتیم)؛» سوره فرقان، آیه ۳۸.</ref> و توجیه ترتیب آن در [[آیه]] {{متن قرآن|كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ}}<ref>«پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رسّ و ثمود دروغ‌انگاری کردند» سوره ق، آیه ۱۲.</ref>، بر این باورند که <ref>المیزان، ج ۱۵، ص ۲۱۸؛ التحقیق، ج ۴، ص ۱۱۰، «رس».</ref>[[اصحاب]] رسّ در دوره [[تاریخی]] نزدیک به [[زمان]] [[قوم عاد]] و [[ثمود]] می‌زیسته‌اند <ref>جامع‌البیان، مج ۱۱، ج ۱۹، ص ۱۹؛ نثر طوبی، ج ۱، ص ۳۰۵؛ التحقیق، ج ۴، ص ۱۱۰، «رس».</ref>. پاره‌ای گزارش‌های تاریخی نیز که هر سه [[قوم]] را جزو طبقه [[اعراب]] "بائده" ([[منقرض شده]]) نشان می‌دهد،<ref> المفصل، ج ۱، ص ۲۹۴ ـ ۳۵۳.</ref> [[مؤیّد]] آن است.


مفسرّان به سبب نبود گزارش تفصیلی [[قرآن]] و براساس برخی معانیِ لغویِ "رسّ"، پاره‌ای [[احادیث]] <ref>جامع‌البیان، مج ۱۱، ج ۱۹، ص ۲۰ ـ ۲۱؛ عیون اخبارالرضا علیه ‌السلام، ج ۱، ص ۴۱۸ ـ ۴۲۶؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۱۴۸ ـ ۱۵۸.</ref> و روایت‌های تاریخی <ref>المحبر، ص ۶؛ تاریخ دمشق، ج ۱، ص ۱۲ ـ ۱۳؛ البدایة والنهایه، ج ۱، ص ۲۰۵.</ref>دیدگاه‌های متفاوتی را درباره [[هویّت]]، [[آیین]]، [[پیامبر]]، محل و زمان [[زندگی]]، زمینه‌ها و چگونگی [[هلاکت]] [[اصحاب]] رسّ ارائه کرده‌اند<ref> جامع‌البیان، مج۱۱، ج۱۹، ص۱۹ ـ ۲۰؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۲۶۶ ـ ۲۶۷؛ روض‌الجنان، ج ۱۴، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۹.</ref> که گاهی آمیخته به افسانه و داستان‌پردازی است.<ref>روض‌الجنان، ج۱۴، ص۲۲۶ ـ ۲۲۷؛ قصص‌الانبیاء، ص ۲۳۰ ـ ۲۳۲.</ref> بیشتر گزارش‌ها هر چند با جزئیاتی متفاوت و غالباً متداخل، براساس معنای [[چاه]] برای رسّ و محوریّت آن [[استوار]] است، با این تفاوت که شمار چشم‌گیری از آنان، اصحاب رسّ را قومی یاد کرده‌اند که به سبب افکندن پیامبر خویش در چاه، به این نام موسوم شده‌اند. اغلب، نام آن پیامبر را "[[حنظلة بن صفوان]]" گفته‌اند.<ref>کشف‌الاسرار، ج ۷، ص ۳۳؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۲۶۶؛ روض‌الجنان، ج ۱۴، ص ۲۲۱.</ref> مهم‌ترین روایت‌ها از این قرار است:  
مفسرّان به سبب نبود گزارش تفصیلی [[قرآن]] و براساس برخی معانیِ لغویِ "رسّ"، پاره‌ای [[احادیث]] <ref>جامع‌البیان، مج ۱۱، ج ۱۹، ص ۲۰ ـ ۲۱؛ عیون اخبارالرضا علیه ‌السلام، ج ۱، ص ۴۱۸ ـ ۴۲۶؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۱۴۸ ـ ۱۵۸.</ref> و روایت‌های تاریخی <ref>المحبر، ص ۶؛ تاریخ دمشق، ج ۱، ص ۱۲ ـ ۱۳؛ البدایة والنهایه، ج ۱، ص ۲۰۵.</ref>دیدگاه‌های متفاوتی را درباره [[هویّت]]، [[آیین]]، [[پیامبر]]، محل و زمان [[زندگی]]، زمینه‌ها و چگونگی [[هلاکت]] [[اصحاب]] رسّ ارائه کرده‌اند<ref> جامع‌البیان، مج۱۱، ج۱۹، ص۱۹ ـ ۲۰؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۲۶۶ ـ ۲۶۷؛ روض‌الجنان، ج ۱۴، ص ۲۲۱ ـ ۲۲۹.</ref> که گاهی آمیخته به افسانه و داستان‌پردازی است.<ref>روض‌الجنان، ج۱۴، ص۲۲۶ ـ ۲۲۷؛ قصص‌الانبیاء، ص ۲۳۰ ـ ۲۳۲.</ref> بیشتر گزارش‌ها هر چند با جزئیاتی متفاوت و غالباً متداخل، براساس معنای [[چاه]] برای رسّ و محوریّت آن [[استوار]] است، با این تفاوت که شمار چشم‌گیری از آنان، اصحاب رسّ را قومی یاد کرده‌اند که به سبب افکندن پیامبر خویش در چاه، به این نام موسوم شده‌اند. اغلب، نام آن پیامبر را "[[حنظلة بن صفوان]]" گفته‌اند.<ref>کشف‌الاسرار، ج ۷، ص ۳۳؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۲۶۶؛ روض‌الجنان، ج ۱۴، ص ۲۲۱.</ref> مهم‌ترین روایت‌ها از این قرار است:  
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش