ترفیع بیت امام: تفاوت میان نسخه‌ها

| پرسش مرتبط  =  

از جمله حقوقی که مصداق [[تکریم]] [[اهل بیت]] است، [[حق ترفیع بیوت]] آنهاست که در [[آیه]] ذیل بیان شده است: {{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ * رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ}}<ref>«(این چراغ) در خانه‌هایی (است) که خداوند رخصت داده است تا والایی یابند و نامش در آنها برده شود؛ سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها در آنها او را به پاکی می‌ستایند * مردانی که هیچ داد و ستد و خرید و فروشی آنان را از یاد خداوند و برپا داشتن نماز و دادن زکات (به خود) سرگرم نمی‌دارد؛ از روزی می‌هراسند که دل‌ها و دیده‌ها در آن زیرورو می‌شوند» سوره نور، آیه ۳۶-۳۷.</ref>. [[خداوند]] می‌فرماید: این [[نور]] در خانه‌هایی است که این ویژگی‌ها را دارند: دیوارهای بلند و غیر قابل نفوذ، تا از دسترس [[شیاطین]] و هوس‌بازان دور باشد، دیگر آنکه مردانی از این [[خانه‌ها]] پاسداری می‌کنند که پیوسته در [[یاد خدا]] هستند و هیچ چیز آنان را از [[یاد خدا]] [[غافل]] نمی‌کند. ارتباطشان با [[خدا]]، از طریق [[نماز]] و با [[مردم]] از طریق [[زکات]] دادن است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۹۳- ۹۴.</ref>.

== مقصود از [[بیوت]] و رفع بیوت؟ ==

[[سیوطی]] از عالمان [[اهل سنت]] در کتاب الدرالمنثور [[نقل]] می‌کند وقتی این [[آیه]] نازل شد، مردی از [[یاران]] [[رسول خدا]]، از او سؤال کرد که مقصود از این [[بیوت]] چیست؟ فرمود: بیوت [[انبیاء]]. آن گاه [[ابوبکر]] سؤال کرد و گفت: [[بیت]] [[فاطمه]] نیز از این بیوت است؟ [[پیامبر]] فرمود: بلی از [[بهترین]] آنهاست<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۵، ص۵۰؛ روح المعانی، ج۹، ص۳۶؛ البحر المحیط، ج۸، ص۴۲، حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۵۳۲ و در منابع شیعی: تفسیرالقمی، ج۲، ص۱۰۲؛ البرهان، ج۴، ص۷۳؛ المیزان، ج۱۵، ص۱۴۲.</ref>.

 

[[امام کاظم]] {{ع}} از پدر گرامیش [[نقل]] کرده که: "مقصود [[آیه]]، خانه‌های [[آل محمد]] {{صل}} و [[خانه علی]] و [[فاطمه]] و [[حسن]] و [[حسین]] و [[حمزه]] و جعفر {{عم}} است"<ref>استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۳۵۹.</ref>.

 

[[عبدالله بن عجلان]] می‌گوید: شنیدم [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرمود: [[بیت]] [[علی]] و [[فاطمه]] از اتاق‌های [[رسول الله]] است و سقف [[بیت]] آنها، [[عرش]] پرودگار جهانیان است و در کف [[خانه]] آنها شکافی است که باز می‌شود به [[عرش]]، که محل عروج و بالا رفتن [[وحی]] است... و پیدا نمی‌شود برای خانه‌های آنها سقفی غیر عرش، پس [[بیوت]] آنها مسقف به عرش رحمان است و در آن [[بیت]] محل عروج [[ملائکه]] و [[روح]] است گروهی بعد از گروهی و این آمدن‌ها و رفتن‌ها [[قطع]] نمی‌شود و نیست بیتی از بیوت أئمة ما الا اینکه در آن محل [[ملائکه]] است به خاطر قول [[خداوند]]: (نازل می‌شوند [[ملائکه]] و [[روح]] در آن [[بیت]]، به [[اذن]] پرودگارشان به همه امر، ([[عالم غیب]]) که [[سلامت]] است... گفتم: من کل امر؟ فرمود: تمام عالم امر (غیب و شهود)، گفتم این تنزیل است؟ فرمود: بله. پس بی‌حرمتی به این [[بیوت]]، بی‌حرمتی به تمام [[انبیاء]] و [[رسول الله]] {{صل}} و بی‌حرمتی به خداست و اگر به این قصد انجام شود، موجب [[ارتداد]] است.

 

مرحوم [[طبرسی]] می‌گوید: {{متن قرآن|فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ}} خانه‌های [[نورانی]] هستند و در آنها مشکاة وجود دارد و آن [[بیوت]]، [[مساجد]] در قول [[ابن عباس]] و [[حسن]] و [[مجاهد]] و جبائی است و بلکه اکثر [[مفسرین]] این را گفته‌اند<ref>فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۴، ص۳۹۶.</ref>. مثل [[زمخشری]] در تفسیرش: {{عربی| في بيوت- يتعلق بما قبله، مثل نوره كمشكاة في بعض بيوت الله، وهي المساجد}}<ref>الکشاف، ج۳، ص۲۴۲.</ref> این سخن همان قول [[نبی]] است که فرمود: [[مساجد]] [[بیوت]] [[خداوند]] در [[زمین]] است و آن [[روشنایی]] بخش اهل آسمان است کما اینکه [[روشنایی]] می‌دهد [[اهل]] [[زمین]] را [[ستارگان]]، سپس گفته شده که آن [[بیوت]] چهار تا هستند<ref>ر.ک: مجمع البیان، ج۷، ص۲۲۷.</ref>.

 

اما این قول ظاهراً صحیح نیست، زیرا که [[بیت]] آن بنایی است که از چهار دیوار تشکیل شده و بر آن دیوارها، یک سقف است.. پس [[کعبه]] [[بیت]] [[الله]] است، زیرا که [[کعبه]] [[قائم]] به چهار دیوار است و بر آن یک سقف است و [[قرآن]] از [[بیت]]، به مکان مسقف تعبیر می‌کند و می‌گوید: {{متن قرآن|وَلَوْلَا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَجَعَلْنَا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمَنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفًا مِنْ فِضَّةٍ وَمَعَارِجَ عَلَيْهَا يَظْهَرُونَ}}<ref>«و اگر نه این بود که مردم (در تمایل به کفر) امّتی واحد می‌شدند بی‌گمان برای خانه‌های کسانی که به (خداوند) بخشنده کفر می‌ورزند بام‌هایی سیمین و نردبان‌هایی که از آنها فرا روند قرار می‌دادیم» سوره زخرف، آیه ۳۳.</ref>.

 

این از یک طرف، اما طرف دیگر، در [[مساجد]] وجود سقف شرط نشده. مثل [[مسجد الحرام]] که سقفی ندارد و به [[آسمان]] باز می‌شود و اینکه لغت [[بیوت]] در [[قرآن کریم]] به صور مختلف بیان شده و در غیر [[مسجد]] هم استفاده شده مثل: {{متن قرآن|أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ}}<ref>«که خانه مرا برای طواف‌کنندگان (مسافر) و مجاوران (حرم) و رکوع‌کنندگان سجده‌گزار، پاکیزه بدارید» سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref> و غیر اینها از [[آیات]] دیگر. پس همه [[مساجد]] این طوری نیستند که سقف داشته باشند و صاحب کشاف (که این قول را قبول کرده) کلمه (بعض) را در نظر نگرفته است و گفت: {{عربی|في بعض بيوت الله وهي المساجد...}}<ref>جعفر سبحانی، مفاهیم القرآن، ج۱۰، ص۲۹۳ و ۲۹۴.</ref>.

 

بنابراین منظور از [[بیوت]] در این [[آیه]]، [[بیوت]] [[انبیا]] {{عم}} است که [[بیوت]] [[اهل بیت]] {{عم}} هم جزء آنها، بلکه [[افضل]] آنهاست<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۹۴- ۹۶.</ref>.

[[اذن]] در هر چیز، به معنای اعلام این معنا است که مانعی از انجام آن نیست و مراد از رفع، بالا بردن [[قدر]]، [[منزلت]] است و آن [[تعظیم]] ([[تکریم]]) است، در اینجا این عظمت و [[علو]]، [[مال]] [[خدای تعالی]] است که در این رفع، بالا بردن، کسی با [[خدا]] شریک نمی‌شود الا اینکه به [[الله]] تعالی منتسب شود<ref>المیزان، ج۱۵، ص۱۲۶؛ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۲۴، ص۳۹۶.</ref>.

و مراد به رفع، [[تعظیم]] و رفع کثیفی و [[زشتی]] است و تطهیر [[معاصی]] و چیزهای [[پست]]، در یک قولی گفته شده، که مراد از رفع، رفع حوائج در این [[بیوت]] به سوی [[خداوند]] است. بعضی از علمای متأخر قائلند به اینکه {{متن قرآن|يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ}} یعنی در این بیوت [[کتاب خدا]] یا اسمای حسنای او [[تلاوت]] می‌شود <ref>عباس قمی، سفینة البحار، ج۱، ص۴۲۷.</ref>، و یا منظور "رفع ظاهری است یعنی بالا بردن مادی [[خانه]] که دیوارهای آن را بالا برند و بسازند، مثل قول [[خداوند]]: "هنگامی که [[ابراهیم]] و [[اسماعیل]] پایه‌های [[بیت]] را بالا برد"{{متن قرآن|وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ}}<ref> «و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (کعبه) را فرا می‌بردند.».. سوره بقره، آیه ۱۲۷.</ref> و "بنابراین [[آیه]] دلایت می‌کند بر جواز تزیئن [[بیوت]] [[انبیاء]] و تعمیر بیوت در زمان حیاتشان و بعد از ممات ایشان و یا مراد رفع [[معنوی]] و عظمت معنوی است و بنابراین [[آیه]] به [[تکریم]] آن بیوت و [[تعظیم]] و ضیافت و تطهیر بیوت از آن چیزهایی که درشان آنها نیست دلالت می‌کند"<ref>جعفر سبحانی، مفاهیم القرآن، ج۱۰، ص۲۹۶.</ref>.

 

در [[روایت]] آمده است مراد از رفع در اینجا، رفع معنوی است: "سعد ازدی گفت از [[مدینه]] خارج شدیم به قصد منزل [[حضرت صادق]] {{ع}}. [[ابوبصیر]] در یکی از بازارهای [[مدینه]] به ما رسید، او جنب بود ما این مطلب را نمی‌دانستیم تا خدمت [[امام صادق]] {{ع}} رسیدیم، [[سلام]] کردیم. [[امام]] {{ع}} سر بلند کرده به [[ابوبصیر]] فرمود: ای ابا [[بصیر]]! مگر نمی‌دانی نباید شخص جنب وارد [[خانه]] [[انبیاء]] شود؟! [[ابوبصیر]] برگشت، ما داخل [[خانه]] شدیم"<ref>بحارالانوار، ج۹۷، ص۱۲۶؛ موسی خسروی، ترجمه امامت بحارالانوار، ج۵، ص۲۰۸.</ref>.<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۹۶- ۹۸.</ref>

 

== منظور از "رجال" در این [[آیه]]؟ ==

در ادامه وصف [[بیوت]] آمده است: {{متن قرآن|يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ}}<ref>«سپیده‌دمان و دیرگاه عصرها در آنها او را به پاکی می‌ستایند مردانی که هیچ داد و ستد و خرید و فروشی آنان را از یاد خداوند (به خود) سرگرم نمی‌دارد» سوره نور، آیه ۳۶-۳۷.</ref>. [[حضرت امیر]] {{ع}} درباره آنها می‌فرماید: همانا مردمی هستند که [[ذکر خدا]] را به جای [[دنیا]] برگزیدند، که هیچ تجارتی یا خرید و فروشی آنان را از [[یاد خدا]] باز نمی‌دارد. با یاد خدا روزگار می‌گذرانند و غافلان را با هشدارهای خود، از کیفرهای [[الهی]] می‌ترسانند، به [[عدالت]] [[فرمان]] می‌دهند و خود عدالت گسترند، از [[بدی‌ها]] [[نهی]] می‌کنند و خود از آنها پرهیز دارند. با اینکه در [[دنیا]] [[زندگی]] می‌کنند گویا آن را رها کرده به [[آخرت]] پیوسته‌اند. سرای دیگر را مشاهده کرده گویا از مسائل پنهان برزخیان و مدت طولانی اقامتشان [[آگاهی]] دارند و گویا [[قیامت]] وعده‌های خود را برای آنان تحقق بخشیده است آنان پرده‌ها (پرده‌های آن [[جهان]])، را برای [[مردم]] [[دنیا]] برداشته‌اند. می‌بینند آنچه را که [[مردم]] نمی‌نگرند و می‌شنوند آنچه را که مردم نمی‌شنوند"<ref>محمد دشتی، نهج البلاغه، خ ۲۲۲، ص۴۵۵.</ref>.

 

در [[زیارت جامعه]] که منقول از [[امام جواد]] {{ع}} است خطاب به همه [[ائمه]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|خَلَقَكُمْ أَنْوَاراً فَجَعَلَكُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِينَ حَتَّى مَنَّ عَلَيْنَا فَجَعَلَكُمُ اللَّهُ فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ}}<ref>"[[خدا]] شما را به صورت انواری بیافرید و آنگاه پیرامون [[عرش]] خود قرار داد، تا آنگاه که به وسیلۀ وجود شما برما [[منت]] نهاد و شما را در خانه‌هایی جای داد که [[اذن]] داد تا [[رفعت]] یابد و نام او در آن [[خانه‌ها]] برده شود"؛ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۳؛ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۹۸.</ref>.

 

پس بدون [[اذن]] آنها، ورود به خانه‌هایشان چه خانه‌های ظاهری و مادی و چه [[مقام ولایت]] آنها، [[غصب]] [[حقوق]] آنان است که نخستین بار [[خلیفه]] ثانی این کار را کرد و این بی‌حرمتی آثار مخرب و فراوانی داشته که تاکنون نیز ادامه دارد.

 

ممکن هم است که مقصود از این [[خانه‌ها]]، خود [[اهل بیت]] {{عم}} باشند به این صورت که بدن‌هایشان [[مسجد]] و [[معبد]] روحشان باشد<ref>ر. ک: مرضی مطهری، مجموعه آثار (آشنایی با قرآن)، ج۲۶، ص۴۷۳.</ref>. چنان‌که در روایتی از [[ابوحمزه ثمالی]] به این مطلب اشاره شده است: [[قتاده]] یکی از [[مفسرین]] و فقهای زمان خودش بود - البته از [[مفسرین]] [[اهل تسنن]] – و درکوفه [[زندگی]] می‌کرده است. او در سفری که به [[مدینه]] می‌رود، خدمت [[امام باقر]] {{ع}} مشرف می‌شود و از [[امام]] سؤالاتی می‌کند و جواب‌هایی می‌شنود و در مقابل سؤالات [[امام]] درمی‌ماند و در خودش خیلی [[احساس]] [[حقارت]] می‌کند. بعد به [[امام]] عرض می‌کند که من با [[عالمان]] زیادی روبرو شده‌ام ولی در مقابل هیچ کس به اندازه شما خودم را گم نکرده و مضطرب نشده‌ام. حضرت فرمود می‌دانی که در مقابل چه کسی قرار گرفته‌ای؟ {{متن حدیث|بَيْنَ يَدَيْ بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ}} در مقابل آنهایی قرار گرفته‌ای که [[خدا]] آنان را "[[بیوت]]" نامیده است، یعنی این که در مقابل توست یکی از آن بیت‌هاست. بعد خود او منصفانه [[اقرار]] کرد و گفت: یا ابن [[رسول الله]]! [[تصدیق]] می‌کنم که مقصود از آن "[[بیوت]]" که در [[قرآن]] آمده است، خانه‌های سنگی و گلی نیست<ref>الکافی، ج۶، ص۲۵۶-۲۵۷.</ref>، بلکه خانه‌های [[انسانی]] است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۹۸- ۱۰۰.</ref>.

# [[پرونده:1379781.jpg|22px]] [[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|'''حقوق اهل بیت''']]