سوره انسان در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[سوره انسان]] نود و ششمین یا نود و هشتمین [[سوره]] در [[ترتیب نزول]] است که پس از [[سوره الرحمن]] و پیش از [[سوره طلاق]] نازل شده است<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۱۳؛ الاتقان، ج ۱، ص۱۸ ـ ۱۹.</ref> و درباره [[خلقت]]، [[رفتار]]، [[ثواب و عقاب]] [[انسان]] است. این سوره دارای ۳۱ [[آیه]] و ۲۴۰ کلمه است<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص۶۰۸؛ بصائر ذوی‌التمییز، ج ۱، ص۴۹۳.</ref>. وجه تسمیه این سوره به [[انسان]] برای آن است که کلمه انسان در [[آیات]] {{متن قرآن|هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئًا مَذْكُورًا}}<ref>«آیا بر آدمی پاره‌ای از روزگار گذشت که چیزی سزیده یادکرد نبود؟» سوره انسان، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا}}<ref>«ما انسان را از نطفه‌ای برآمیخته آفریدیم، او را می‌آزماییم از این رو شنوا و بینایش گردانیده‌ایم» سوره انسان، آیه ۲.</ref> آمده است و همچنین محتوای سوره درباره انسان است. نام دیگر این سوره {{متن قرآن|هَلْ أَتَى}} است چون با همین کلمه آغاز شده است. نام دیگر این سوره «دهر» است چون این کلمه در [[آیه]] اول آمده است. و چون بیشتر [[آیات]] آن به بیان وصف [[ابرار]] اختصاص یافته به آن سوره «ابرار» نیز گفته‌اند<ref>مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۶۰۸؛ التبیان، ج۱۰، ص۲۰۴.</ref>. برخی «امشاج» را نیز از نام‌های این سوره دانسته‌اند که ظاهرا برگرفته از واژه «امشاج» در آیه دوم آن است<ref>التحریر والتنویر، ج ۲۹، ص۳۶۹.</ref>.

بلوک دوم (آیات ۱۱-۲۲)، حاوی [[پیام]] مرکزی سوره است<ref>المیزان.</ref> که به تفصیل نعمت‌های اختصاصی نیکوکاران را در [[روز جزا]] و در [[زندگی]] جاویدان به پاس [[صبر]] و [[پایداری]] آنها در [[اطاعت]] از [[اوامر الهی]] و اجتناب از [[نواهی الهی]] در زندگی کوتاه [[دنیا]] وصف می‌کند. خداوند در آیه آخر، پس از برشمردن [[نعمت‌های بهشتی]] ویژه نکوکاران با به کار بردن کلمه «إنَّ» و جمله اسمیه تأکید می‌فرماید که این [[بهشت]] پرنعمت، در [[حقیقت]] حاصل و [[پاداش اعمال]] نکوکاران است و مرتبه بالاتری از [[قدردانی]] سعی و [[اشتیاق]] آنها در راه [[سلوک الی الله]] را با کلمه مشکور بیان می‌فرماید.

در بخش ۳ صفات و [[کردار]] [[پسندیده]] ابرار بیان شده است و در بخش ۴، نتیجه و حاصل کردار ابرار در [[دنیا]] به صورت نعمت‌های [[پایدار]] و جاویدان بهشتی وصف شده است. از ظرایف این دو بخش فوق، این است که [[ابرار]] از نعمت‌های فانی [[دنیوی]] [[ایثار]] می‌کنند و در مقابل نعمت‌های جاویدان [[الهی]] را به دست می‌آورند و از آن جهت که این عمل آنها صرفاً به خاطر [[حب]] و [[رضای الهی]] است که از جنس مجردات و ورای تاجرپیشگی است [[خداوند]] نیز علاوه بر [[خوردنی‌ها]] و آشامیدنی‌های بهشتی، [[مقام]] [[مقبولیت]] و مشکوریت را که مقامی متعالی است به آنان عطا می‌کند.