حر بن یزید ریاحی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = اصحاب امام حسین

| عنوان مدخل  =  

| مداخل مرتبط = [[حر بن یزید ریاحی در تاریخ اسلامی]]

| پرسش مرتبط  =  

}}

| عرض تصویر =  

| توضیح تصویر = آرامگاه وی در ۷ کیلومتری کربلا

| نام کامل = حر بن یزید ریاحی

| نام‌های دیگر =  

| جنسیت = مرد

| اهل =

| از قبیله = [[بنی تمیم]]

| پدر = [[یزید بن ناجیة]]

| مادر =  

| خویشاوندان = [[زید بن عمرو بن قیس عتاب]] (عموزاده)

| تاریخ شهادت = ۶۱ ق

| طول عمر =  

| محل دفن = [[کربلا]]، عراق

| از اصحاب = [[امام حسین]]

| از طبقه =

| علت درگذشت =  

| علت شهادت = نبرد در [[واقعه کربلا]]

'''حُر بن یزید ریاحی'''، از اشراف و بزرگان [[کوفه]] و از فرماندهان سپاه [[عبید الله بن زیاد]] بود؛ روز عاشورا ناگهان [[تغییر]] مسیر داد و راه [[حق]] را پیدا کرد و به کاروان [[امام حسین]] {{ع}} پیوست و در راه آن حضرت به [[شهادت]] رسید.

[[حُر بن یزید بن ناجیة بن قعنب بن عتاب الرّدف بن هرمی بن ریاحی یربوعی]]، از اشراف و بزرگان [[کوفه]] و از فرماندهان سپاه [[عبید الله بن زیاد]] بود و تا [[روز عاشورا]] هم [[فرماندهی]] بخشی از نیروی نظامی در [[لشکر]] عمر سعد را داشت، اما هیچ اقدامی علیه [[امام]] {{ع}} و [[یاران]] حضرت انجام نداد.

در روز عاشورا ناگهان [[تغییر]] مسیر داد و راه [[حق]] را پیدا کرد و از سپاه [[عمر سعد]] خارج شد و تمامی مقام و [[شئون]] خود را در سپاه عمر سعد کنار گذاشت و به حق، دست از [[دنیا]] و [[خواسته‌های نفسانی]] شست و با [[علم]] و [[آگاهی]] به اینکه کشته خواهد شد و در خاک و [[خون]] خواهد غلطید به کاروان [[امام حسین]] {{ع}} وارد شد و پس از [[توبه]] و [[ندامت]] از [[کردار]] گذشته‌اش با کسب اجازه از محضر امام {{ع}} به میدان رفت و با [[کوفیان]] [[سخن]] گفت و آنان را [[ارشاد]] و [[راهنمایی]] کرد و آنان را از [[رفتار]] ناهنجار و بی رحمانه شان علیه سبط [[رسول خدا]] {{صل}} برحذر داشت و [[حسین بن علی]] {{ع}} و همراهانش را به خوبی معرفی نمود، اما سخنانش چون مؤثر نیفتاد با آن [[قوم]] سنگ [[دل]] و [[فریب]] خورده، جنگید و سرانجام به [[شهادت]] رسید و به [[سعادت ابدی]] نایل آمد<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۳۸۷-۳۸۸؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۸۶؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص۵۴۲.</ref>.

== اولین برخورد حُر با [[امام]] {{ع}} در [[منزل]] ذی‌حُسم ==

[[پرونده:ضریح حر بن یزید ریاحی.jpg|300px|بندانگشتی|ضریح حر بن یزید ریاحی]]

کاروان امام حسین {{ع}} [[منزل]] شُراف را در صبح اول محرم سال ۶۱ه‍.ق پشت سرگذاشتند و به طرف شمال شرقی به سوی کوفه پیش می‌‌رفتند و تا نزدیکی ظهر بیابان‌های مرز [[عراق]] را پیمودند. ناگاه یکی از همراهان [[امام]] {{ع}} به [[گمان]] آنکه نخل‌های [[عراق]] را دیده و به [[کوفه]] نزدیک شده است، بی‌اختیار «[[الله اکبر]]» گفت؛ حضرت هم [[تکبیر]] گفت سپس از آن مرد پرسید، چرا تکبیر گفتی؟ آن مرد عرض کرد از دور نخلستانی به نظرم آمد به همین دلیل تکبیر گفتم. جمعی از [[قبیله بنی اسد]] که با منطقه کوفه آشنا و همراه امام بودند گفتند: ما هیچ وقت در این مکان نخلستانی ندیده بودیم.

 

 

 

 

پس از مذاکراتی که بین امام {{ع}} و [[حر بن یزید]]، انجام شد و [[اذعان]] حر به اینکه من مأمورم تا شما را در [[کوفه]] تحویل عبیدالله بدهم؛ حضرت سخت ناراحت شد و به او فرمود: «ای حر، [[مرگ]] به تو نزدیک‌تر از این [[آرزو]] است؛ سپس امام {{ع}} به [[یاران]] خود [[فرمان]] داد: برخیزید و بر مرکب‌ها سوار شوید، همه سوار شدند. امام {{ع}} کمی [[انتظار]] کشید تا [[زنان]] و کودکان را سوار کردند بعد فرمود: به سوی حجاز مراجعت نمایید»<ref>{{متن حدیث|اَلْمَوْتُ أَدْنَى إِلَيْكَ مِنْ ذَلِكَ!. ثُمَّ قَالَ لِأَصْحَابِهِ: قُومُوا فَارْكَبُوا. فَرَكِبُوا، وَ اِنْتَظَرُوا حَتَّى رَكِبَتْ نِسَاؤُهُمْ، فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ: إِنْصَرِفُوا}}؛ارشاد مفید، ج۲، ص۸۰؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۲؛ کامل ابن اثیر، ج۶، ص۵۵۲؛ مقتل مقرم، ص۱۸۴؛ بحار الأنوار، ج۴۴، ص۳۷۷ و نفس المهموم، ص۱۸۴.</ref>.

 

همین که اصحاب امام {{ع}} آماده برگشتن شدند، حر بن یزید از [[قدرت]] نظامی استفاده کرد و بزرگ‌ترین [[خطا]] را مرتکب شد؛ زیرا به نظامیان خود دستور داد که از برگشت کاروان [[حسین]] {{ع}} جلوگیری کنند و نگذارند کاروان او به [[مکه]] بازگردند! حُر بن یزید ریاحی خودش در [[روز عاشورا]] به این خطای بزرگ اعتراف کرد و گفت: من همان کسم که نگذاشتم به حجاز بازگردید». امام {{ع}} از این جلوگیری جاهلانه سخت ناراحت شد و با لحنی تند به او فرمود: «مادرت به عزایت بنشیند چه می‌‌خواهی؟»<ref>{{متن حدیث|ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ! مَا تُرِيدُ؟}}</ref>

 

حر از این جمله که حضرت نام مادر او را برد ناراحت شد، ولی کمال [[ادب]] را رعایت کرد و گفت: «اگر دیگری از [[عرب]] این کلمه را می‌‌گفت و او در چنین گرفتاری قرار داشت که شما هستید، با همین جمله پاسخ او را می‌‌دادم و مادرش را به عزای فرزندش نام می‌‌بردم، لکن چه کنم به [[خدا]] [[سوگند]] من چاره ندارم جز این که از مادر تو به [[نیکی]] نام ببرم!»<ref>{{عربی|أَمَا لَوْ غَيْرُكَ مِنَ اَلْعَرَبِ يَقُولُهَا لِي وَ هُوَ عَلَى مِثْلِ اَلْحَالِ اَلَّتِي أَنْتَ عَلَيْهَا مَا تَرَكْتُ ذِكْرَ أُمِّهِ بِالثُّكْلِ أَنْ أَقُولَهُ كَائِناً مَنْ كَانَ، وَ لَكِنْ - وَ اَللَّهِ - مَا لِي إِلَى ذِكْرِ أُمِّكَ مِنْ سَبِيلٍ إِلاَّ بِأَحْسَنِ مَا يُقْدَرُ عَلَيْهِ}}</ref>.

 

[[امام]] {{ع}} به او فرمود: «چه می‌‌خواهی؟»<ref>{{متن حدیث|فَمَا تُرِيدُ؟ ؟}}</ref> حُر گفت: می‌‌خواهم شما را نزد [[عبید الله بن زیاد]] ببرم. حضرت فرمود: «به خدا سوگند من [[تسلیم]] تو نمی‌شوم!»<ref>{{متن حدیث|إِذَنْ وَ اَللَّهِ لاَ أَتَّبِعُكَ}}</ref>. حر پاسخ داد: «من هم شما را رها نمی‌کنم»<ref>{{عربی|إِذَنْ وَ اَللَّهِ لاَ أَدَعُكَ}}</ref>.

 

این گفتار سه نوبت تکرار شد و تنها تدبیری که به [[فکر]] [[حر بن یزید]] آمد، این بود که گفت: «من [[دستور]] ندارم با شما [[کارزار]] کنم و وارد [[جنگ]] شوم، بلکه مأمورم از شما جدا نشوم تا وارد [[کوفه]] شوید؛ ولی راهی را [[انتخاب]] کنید که نه به کوفه منتهی شود و نه به [[مدینه]]، تا من از [[عبیدالله بن زیاد]] ـ به وسیله نامه‌ای ـ کسب [[تکلیف]] کنم، امیدوارم طوری پاسخ دهد که من از پیش آمدهای ناگوار در [[امان]] باشم»<ref>ارشاد مفید، ج۲، ص۸۰؛ تاریخ طبری، ج۵، ص۴۱۲؛ کامل ابن اثیر، ج۶، ص۵۵۲؛ مقتل مقرم، ص۱۸۴؛ بحار الأنوار، ج۴۴، ص۳۷۷ و نفس المهموم، ص۱۸۴.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۳۹۷-۳۹۸.</ref>

 

 

امام {{ع}} در برابر سپاه دشمن آمد در حالی که به صف‌های آنها نظاره می‌‌کرد خطبه غرایی ایراد نمود و آنها را [[نصیحت]] فرمود. یکی از کسانی که تحت تأثیر سخنان دلنشین و گفتار [[امام حسین]] {{ع}} قرار گرفت [[حر بن یزید ریاحی]] بود. حُر پس از [[استغاثه]] امام با [[قلبی]] لرزان و آهی سوزان، نزد عمر سعد رفت<ref>الملهوف، ص۱۵۹. ولی طبق نقل دیگر مورخان، مثل شیخ مفید، طبری، ابن اثیر، ابن کثیر، پس از سخنان امام {{ع}}، حردانست لشکر کوفه، تصمیم به جنگ با حسین دارد و پیشنهاد او پذیرفته نمی‌شود؛ لذا نزد عمر سعد رفت.</ref> و گفت: آیا با این [[مرد]] (یعنی با [[امام حسین]] {{ع}}) می‌‌جنگی؟ [[عمر سعد]] گفت: آری، به [[خدا]] [[جنگ]] [[سختی]] خواهم کرد که آسان‌ترین آن، سرها از تنها جدا شود و دست‌ها قلم گردد. حُر پرسید: آیا به یکی از پیشنهادهایی که [[حسین]] به تو داده [[راضی]] نمی‌شوی؟<ref> امام {{ع}} مکرر پیام داده بود و با سخن و خطبه خوانده بود.</ref> عمر سعد گفت: اگر کار به دست من بود می‌‌پذیرفتم، ولی امیرت (یعنی [[ابن زیاد]]) راضی نمی‌شود و نمی‌گذارد خواسته من عملی شود<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۲۷؛ و ر.ک: ارشاد مفید، ج۲، ص۹۹ و الملهوف، ص۱۵۹.</ref>.

 

 

 

== حُر در آغوش [[جنگ]] و [[شهادت]] ==

در جنگ‌های گذشته رسم بر این بوده که پس از صف آرایی [[سپاه]]، ستون راست و چپ و [[قلب]] [[لشکر]] تشکیل می‌‌گردید، سپس یک نفر به میدان می‌‌شتافت و اشعاری ([[رجز]]) می‌‌خواند و [[مبارز]] و هماورد می‌‌طلبید و نبردی بین او و یک نفر از سپاه مقابل رخ می‌داد و هرگاه این مبارز خیلی [[شجاع]] بود و حریفی نداشت، [[فرمان]] حمله عمومی صادر می‌‌شد و [[مرد]] مبارز به ناچار با چندین تن مواجه می‌‌گردید که گاهی این حمله عمومی بسیار خطرناک و احیاناً به نابودی یکی از دو سپاه می‌‌انجامید و تا طبل بازگشت هم زده نمی‌شد، کسی دست از جنگ برنمی‌داشت.

[[حر بن یزید ریاحی]] این [[مرد]] [[دلاور]]، برای رفتن به میدان [[نبرد]] محضر امام {{ع}} آمد و عرض کرد: ای پسر [[پیامبر خدا]]! من اولین کسی بودم که بر شما خروج کردم، حال به من [[اذن]] دهید تا اولین کسی باشم که در رکاب شما بجنگم و [[شهید]] شوم و نخستین کسی باشم<ref>در کتاب الملهوف، ص۱۶۰ آمده: مراد حر از اولین شهید، در آن ساعتی بوده که او به امام {{ع}} مراجعه کرده و توبه کرده و در زمره یاران امام {{ع}} درآمده، و گرنه پیش از او جماعتی به شهادت رسیده بودند.</ref> که با جدت [[حضرت محمد]] {{صل}} فردای [[قیامت]] [[مصافحه]] کنم<ref>{{عربی|یابن رَسُولُ الله! كُنْتُ أَوَّلَ خَارِجٍ عَلَيْكَ فَأْذَنْ لِي أَنْ أَكُونَ‏ أَوَّلَ‏ قَتِيلٍ‏ بَيْنَ‏ يَدَيْكَ‏ وَ لَعَلِّي أَكُونُ مِمَّنْ يُصَافِحُ جَدَّكَ مُحَمَّداً {{صل}} غَداً فِي الْقِيَامَةِ}}؛ الملهوف، ص۱۶۰ و بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۳.</ref>.

طبق نقل [[طبری]]: حُر ریاحی همراه با [[زهیر]] به میدان [[نبرد]] رفت. هر دو [[جنگی]] مردانه کردند. هرگاه یکی از آن دو، در [[دل]] [[دشمن]] می‌‌رفت و گرفتار می‌‌شد، دیگری حمله می‌‌کرد و او را [[نجات]] می‌‌داد. آن [[قدر]] جنگید تا عاقبت عده‌ای به حُر حمله کردند و او را به [[شهادت]] رساندند<ref>تاریخ طبری، ج۵، ص۴۴۱.</ref>.<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۱۲-۴۱۵؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص۵۴۲.</ref>

== [[امام حسین]] {{ع}} بر بالین حُر ریاحی ==

همین که حر ریاحی روی زمین افتاد، امام حسین {{ع}} با [[عجله]] بر بالین او آمد<ref>امالی صدوق، مجلس ۳۰ و ابصار العین، ۱۹۶.</ref> و به قولی، [[اصحاب]] [[امام حسین]] {{ع}} جنازه نیمه جانش را نزد [[امام]] {{ع}} کنار سایر کشته‌ها بردند<ref>بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۴ و به نقل علامه قندوزی در ینابیع الموده، ج۲، ص۱۷۰، سر حر ریاحی را دشمن برید و به نزد امام حسین {{ع}} پرتاب کرد. این قول بعید به نظر می‌رسد و اولا مورخان معتبر نگفته‌اند و ثانیا، با داستانی که بعدا می‌آوریم که شاه اسماعیل قبر را شکافت و دستمال امام {{ع}} بر سر و پیشانی حر بسته شده بود، موافقت ندارد.</ref>، حضرت بر چهره [[خون]] آلود او دست کشید و خون از صورت حر زدود و می‌فرمود: «تو آزاده‌ای همان‌گونه که مادرت نامت را حُر گذاشته، تو حری در دینا و [[آخرت]]!»<ref>{{متن حدیث|أَنْتَ الْحُرُّ كَمَا سَمَّتْكَ‏ أُمُّكَ‏ حُرّاً فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ}}؛ اللهوف، ص۱۶۰؛ امالی صدوق، مجلس ۳۰؛ ابصار العین، ص۱۸۳؛ بحارالانوار، ج۴۵،ص۱۴؛ مقتل مقرم، ص۲۴۵؛ به نقل ینابیع الموده، ج۲، ص۱۷۰، فرمود:{{متن حدیث|والله ما اخطات امک اذ سمتک حرا فانت و الله حر فی الدنیا و سعید فی الاخره}}.</ref>. از داستانی که از نبش قبر حُر بر می‌آید، [[امام]] {{ع}} دستمالی بر پیشانی او بست تا از [[خون]] پیشانی او جلوگیری نماید<ref>[[سید اصغر ناظم‌زاده|ناظم‌زاده، سید اصغر]]، [[اصحاب امام حسین - ناظم‌زاده (کتاب)|اصحاب امام حسین]]، ص۴۱۵-۴۱۶؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۸۶.</ref>.

[[رده:اصحاب امام حسین]]