تفسیر القرآن الکریم - ابوحمزه ثمالی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

در عنوان [[سورۀ بقره]] نیز ۲۵ [[روایت]] در [[تفسیر]] ۱۹ [[آیه]] از [[آیات]] این [[سوره]]<ref>بقره، آیات ۳۰، ۳۷، ۶۷، ۷۳، ۸۱، ۱۱۴، ۱۴۶، ۱۵۵، ۱۹۳، ۱۹۸، ۲۰۳، ۲۰۷، ۲۱۰، ۲۲۰، ۲۳۶، ۲۵۶، ۲۷۴، ۲۷۶ و ۲۸۰.</ref> ذکر کرده و به همین ترتیب تا [[سوره ناس]] پیش رفته و برای آیاتی از هر سوره روایاتی را جمع‌آوری کرده است. کل [[روایات]] و آرای [[تفسیری]] نقل شده از [[ابو حمزه]] در این کتاب ۳۸۱ عدد می‌باشد که از ۵۹ کتاب جمع‌آوری شده است<ref>آن کتاب‌ها از این قرار است: ۱. اصول الکافی؛ ۲. فروع الکافی؛ ۳. روضة الکافی شیخ کلینی؛ ۴. تهذیب الاحکام؛ - ۵. امالی شیخ طوسی؛ ۶. علل الشرایع؛ ۷. اکمال الدین؛ ۸. الخصال؛ ۹. معانی الاخبار؛ ۱۰. ثواب الاعمال؛ ۱۱. امالی شیخ صدوق؛ ۱۲. بصائر الدرجات صفّار؛ ۱۳. تفسیر العیّاشی؛ ۱۴. تفسیر القمی؛ ۱۵. تفسیر فرات کوفی؛ ۱۶. مجمع البیان طبرسی؛ ۱۷. تفسیر ابو الفتوح رازی؛ ۱۸. تأویل الآیات الظاهرة حسینی استرآبادی؛ ۱۹. امالی شیخ مفید؛ ۲۰. الغیبة نعمانی؛ ۲۱. قصص الانبیاء؛ ۲۲. الخرائج و الجرائح هردو از قطب راوندی؛ ۲۳. ارشاد القلوب دیلمی؛ ۲۴. مناقب آل ابی طالب ابن شهر آشوب؛ ۲۵. اختصاص منسوب به مفید؛ ۲۶. مأة منقبة من مناقب امیر المؤمنین{{ع}} ابن شاذان؛ ۲۷. الزهد حسین بن سعید اهوازی؛ ۲۸. المحاسن برقی؛ ۲۹. الاحتجاج طبرسی؛ ۳۱. فضل زیارة الحسین شجری؛ ۳۱. مناقب امیر المؤمنین{{ع}} محمد بن سلیمان کوفی؛ ۳۲. بشارة المصطفی؛ ۳۳. المسترشد محمد بن جریر بن رستم طبری؛ ۳۴. توضیح الدلائل علی تصحیح الفضائل شیرازی؛ ۳۵. الاصول الستّة عشر؛ ۳۶. شرح الاخبار نعمان مغربی؛ ۳۷. [[شواهد التنزیل]] حسکانی؛ ۳۸. الأمالی الخمیسیّة شجری؛ ۳۹. سیرة ابن اسحاق؛ ۴۰. البدایة و النهایة ابن کثیر؛ ۴۱. تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر؛ ۴۲. الکشف و البیان ثعلبی؛ ۴۳. جامع البیان طبری؛ ۴۴. تفسیر قرطبی؛ ۴۵. البحر المحیط‍ ابو حیّان؛ ۴۶. مناقب علی بن ابی طالب ابن مغازلی؛ ۴۷. اخبار القضاة وکیع؛ ۴۸. المستدرک علی الصحیحیین حاکم نیشابوری؛ ۴۹. وقعة صفّین منقری؛ ۵۰. عرائس المجالس ثعلبی؛ ۵۱. حلیة الاولیاء ابو نعیم اصفهانی؛ ۵۲. السنن الکبری بیهقی؛ ۵۳. الکامل فی ضعفاء الرجال ابن عدی؛ ۵۴. الاغانی ابو الفرج اصفهانی؛ ۵۵. موضح اوهام الجمع و التفریق خطیب بغدادی؛ ۵۶. الّدر المنثور سیوطی؛ ۵۷. المکتفی فی الوقف و الابتداء ابو عمرو دوانی؛ ۵۸. ایضاح الوقف و الابتدا ابن الانباری؛ ۵۹. فی قوارع القرآن ابو عمرو محمد بن یحیی بن الحسن.</ref>. گردآورنده آن [[روایات]] به [[تفسیر]] [[ابو حمزه]] دسترسی نداشته و هیچ روایتی را از خود آن تفسیر نقل نکرده است و بیشتر کتاب‌هایی که روایات را از آنها نقل کرده نیز از تفسیر وی اسمی نبرده و به آن اشاره‌ای ندارند و روایات را با واسطه و در مواردی مرسل و بدون واسطه از خود ابو حمزه نقل کرده‌اند و تنها در برخی از آنها، کتاب‌ها مانند [[مجمع البیان]] و [[مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] در برخی موارد از تفسیر وی یاد و از آن [[روایت]] نقل شده است<ref>ر.ک: حرز الدین، تفسیر القرآن الکریم، روایت‌های ۱۹، ۳۲، ۶۵، ۶۷، ۶۹، ۷۰، ۱۱۳، ۱۴۳، ۲۰۰، ۲۳۵، ۲۷۳، ۳۴۶ و ۳۷۸.</ref>.

نکتۀ دیگری که در [[شناخت]] این [[تفسیر]] درخور ذکر می‌باشد، این است که همه [[روایات]] این تفسیر به [[معصومین]]{{عم}} منتهی نمی‌شود، بلکه برخی از آنها با واسطه یا بدون ذکر واسطه از خود [[ابو حمزه]] نقل شده و آرای [[تفسیری]] او است<ref>مانند روایات ۳۲، ۳۴-۳۶، ۴۰، ۴۹، ۵۸، ۶۰، ۶۵، ۶۷، ۶۹، ۷۵، ۷۷، ۸۴، ۸۷، ۸۸، ۱۰۳، ۱۰۴، ۱۰۸، ۱۰۹، ۱۱۲، ۱۱۳، ۱۱۵، ۱۲۲-۱۲۷، ۲۰۹، ۲۱۰، ۲۱۳، ۲۱۶، ۲۱۹، ۲۲۲، ۲۳۸، ۲۵۱، ۲۵۲، ۲۶۳، ۲۶۶، ۲۸۹، ۲۹۰، ۳۰۱، ۳۳۶، ۳۳۷، ۳۴۸ و ۳۵۰.</ref>؛ برخی از آنها نیز آرای تفسیری [[صحابه]]<ref>مانند ابن عباس، ابن مسعود، عثمان و ابو الحمراء.</ref> یا [[تابعین]]<ref>مانند عکرمة، اعمش، عطا، سدّی، زید بن علی بن الحسین، سعید بن جبی، شهر بن حوشب، سالم بن ابی الجعد، ابو اسحاق سبیعی (عمرو بن عبد الله)، یحیی بن عقیل، و عقیل خزاعی.</ref> و [[اتباع]] تابعین<ref>مانند ابو یحیی زکریا بن میسره بصری.</ref> است که به‌واسطۀ ابو حمزه با واسطه یا بی‌واسطه از آنان نقل شده است؛ البته بیشترین حجم این تفسیر را روایاتی که به‌واسطۀ ابو حمزه از معصومین{{عم}} نقل شده، تشکیل می‌دهد. برخی به [[رسول خدا]]{{صل}}<ref>مانند روایت‌های ۶۳، ۷۰، ۸۳، ۹۶، ۹۷، ۱۰۱، ۱۱۸، ۱۲۴، ۱۳۶، ۱۳۸، ۳۱۰، ۳۲۵، ۳۳۴، ۳۴۷ و ۳۶۸.</ref>، برخی به [[امام علی]]{{ع}}<ref>مانند روایت‌های ۱-۳، ۶۸، ۷۴، ۱۲۱ و ۳۰۹.</ref> برخی به [[امام سجاد]]{{ع}}<ref>مانند روایت‌های ۱۳، ۲۴، ۳۱، ۴۵، ۸۲، ۱۰۶ و ۱۲۸.</ref> برخی به [[امام صادق]]{{ع}}<ref>مانند روایت‌های ۸، ۶۱، ۷۳، ۸۵ و ۹۵.</ref> و بیشتر آنها به [[امام باقر]]{{ع}}<ref>مانند روایت‌های ۴-۶، ۹-۱۲، ۱۴، ۱۸، ۲۰، ۲۵، ۲۷-۳۱، ۳۳، ۳۷، ۳۸، ۳۹، ۴۱، ۴۲، ۴۶، ۴۸، ۵۰، ۵۲-۵۴، ۵۶، ۵۷، ۵۹، ۶۲، ۷۱، ۷۲، ۷۶، ۷۸، ۷۹، ۸۰، ۸۱، ۸۶، ۸۹، ۹۰، ۹۱، ۹۲، ۹۳، ۹۴، ۹۸، ۹۹ و ۱۰۰ (از صد حدیث اول، ۴۸ حدیث از امام باقر{{ع}} نقل شده است؛ یعنی ۴۸ درصد).</ref> منتهی می‌شود.