مسئولیت: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'ref>[[دانشنامه نهج البلاغه' به 'ref>دینپرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه'
جز (جایگزینی متن - 'jpg|22px]] 22px دینپرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه') |
جز (جایگزینی متن - 'ref>[[دانشنامه نهج البلاغه' به 'ref>دینپرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه') |
||
خط ۶: | خط ۶: | ||
[[انسان]] در طول [[زندگی]] خویش همیشه با [[تعهد]] و مسئولیت روبهروست. این، یکی از امتیازهای [[انسان]] نسبت به دیگر موجودات است. اگرچه همه موجودات به سبب [[غریزه]] در برخی از [[مسئولیتها]] ایفای نقش میکنند، برای مثال همه جانوران نسبت به بچههای خود بهطور غریزی [[حس]] مسئولیت دارند، اما تنها [[انسان]] است که براساس [[اختیار]] و [[اراده]] و در عرصههای گوناگون [[زندگی]] خود مسئولیتهایی را میپذیرد و نسبت به آن [[مسئولیتشناس]] است. [[آدمی]] به [[حکم عقل]] به [[تعهد]] خویش پایبند است و به [[حکم عقل]] درمییابد که [[زندگی اجتماعی]] آنگاه میسر است که [[انسانها]] نسبت به یکدیگر [[حس]] [[مسئولیتشناسی]] و [[مسئولیتپذیری]] داشته باشند و از [[قانونشکنی]] و [[تجاوز]] به [[حقوق]] دیگران بپرهیزند. [[خداوند]] نیز براساس [[اختیار]] و [[آزادی]] که به [[انسانها]] داده است، آنها را مورد بازخواست قرار میدهد و حتی از [[پیامبران]] نیز درباره مسئولیتشان بازخواست میکند<ref>{{متن قرآن| فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۶.</ref>. | [[انسان]] در طول [[زندگی]] خویش همیشه با [[تعهد]] و مسئولیت روبهروست. این، یکی از امتیازهای [[انسان]] نسبت به دیگر موجودات است. اگرچه همه موجودات به سبب [[غریزه]] در برخی از [[مسئولیتها]] ایفای نقش میکنند، برای مثال همه جانوران نسبت به بچههای خود بهطور غریزی [[حس]] مسئولیت دارند، اما تنها [[انسان]] است که براساس [[اختیار]] و [[اراده]] و در عرصههای گوناگون [[زندگی]] خود مسئولیتهایی را میپذیرد و نسبت به آن [[مسئولیتشناس]] است. [[آدمی]] به [[حکم عقل]] به [[تعهد]] خویش پایبند است و به [[حکم عقل]] درمییابد که [[زندگی اجتماعی]] آنگاه میسر است که [[انسانها]] نسبت به یکدیگر [[حس]] [[مسئولیتشناسی]] و [[مسئولیتپذیری]] داشته باشند و از [[قانونشکنی]] و [[تجاوز]] به [[حقوق]] دیگران بپرهیزند. [[خداوند]] نیز براساس [[اختیار]] و [[آزادی]] که به [[انسانها]] داده است، آنها را مورد بازخواست قرار میدهد و حتی از [[پیامبران]] نیز درباره مسئولیتشان بازخواست میکند<ref>{{متن قرآن| فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِینَ أُرْسِلَ إِلَیْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِینَ}}؛ سوره اعراف، آیه ۶.</ref>. | ||
[[آدمی]] فارغ از [[حکم عقل]]، از راه [[وجدان]] نیز [[متعهد]] به [[مسئولیتشناسی]] است. [[وجدان]]، [[هدایتگری]] درونی است که همیشه با [[انسان]] [[سخن]] میگوید و از [[درون انسان]] را [[پند]] میدهد. وقتی [[آدمی]] مسئولیتی را میپذیرد، از طریق [[وجدان]] خویش نیز به [[مسئولیتشناسی]] [[متعهد]] میشود<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۰.</ref>. | [[آدمی]] فارغ از [[حکم عقل]]، از راه [[وجدان]] نیز [[متعهد]] به [[مسئولیتشناسی]] است. [[وجدان]]، [[هدایتگری]] درونی است که همیشه با [[انسان]] [[سخن]] میگوید و از [[درون انسان]] را [[پند]] میدهد. وقتی [[آدمی]] مسئولیتی را میپذیرد، از طریق [[وجدان]] خویش نیز به [[مسئولیتشناسی]] [[متعهد]] میشود<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۰.</ref>. | ||
== معناشناسی == | == معناشناسی == | ||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
== معیار مسئولیت == | == معیار مسئولیت == | ||
محور مسئولیت مسئله [[حق]] است. در واقع تن دادن [[آدمی]] به [[حق]] در برابر هر ذیحقی از هر مسلک و مذهبی که باشد و انجام مسئولیتهایی که نسبت به دیگران دارد، اصل اساسی در ادای [[تکلیف]] و [[تعهد]] است. حرکت [[انسان]] حول محور [[حق]]، امری بس مشکل است، چون هرجا [[منافع]] [[انسانها]] با [[حق]] درگیر میشود، آنگاه اجرای [[حق]]، امری سخت خواهد بود. [[امام علی]] {{ع}} به [[فرزند]] خویش میفرماید: "در برابر [[سختیها]] [[شکیبا]] باش و [[جان]] خویش را با [[پایداری]] در راه [[حق]] کارآزموده کن. چه زیباست [[فرشته]] [[صبر]]، آن هم در راه [[حق]]!"<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|وَ عَوِّدْ نَفْسَكَ التَّصَبُّرَ عَلَى الْمَكْرُوهِ وَ نِعْمَ الْخُلُقُ التَّصَبُرُ فِي الْحَقِّ}}.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۰.</ref> | محور مسئولیت مسئله [[حق]] است. در واقع تن دادن [[آدمی]] به [[حق]] در برابر هر ذیحقی از هر مسلک و مذهبی که باشد و انجام مسئولیتهایی که نسبت به دیگران دارد، اصل اساسی در ادای [[تکلیف]] و [[تعهد]] است. حرکت [[انسان]] حول محور [[حق]]، امری بس مشکل است، چون هرجا [[منافع]] [[انسانها]] با [[حق]] درگیر میشود، آنگاه اجرای [[حق]]، امری سخت خواهد بود. [[امام علی]] {{ع}} به [[فرزند]] خویش میفرماید: "در برابر [[سختیها]] [[شکیبا]] باش و [[جان]] خویش را با [[پایداری]] در راه [[حق]] کارآزموده کن. چه زیباست [[فرشته]] [[صبر]]، آن هم در راه [[حق]]!"<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|وَ عَوِّدْ نَفْسَكَ التَّصَبُّرَ عَلَى الْمَكْرُوهِ وَ نِعْمَ الْخُلُقُ التَّصَبُرُ فِي الْحَقِّ}}.</ref>.<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۰.</ref> | ||
== گستره [[مسئولیتهای انسانی]] == | == گستره [[مسئولیتهای انسانی]] == | ||
[[مسئولیتهای انسانی]] گستره وسیعی را پیش روی [[انسان]] میگشاید؛ مسئولیتهایی که گاه بسیار [[برتر]] و فراتر از حوزه وجودی [[انسان]] برعهده او گذاشته میشود. [[آدمی]] در برابر [[پروردگار]] خویش [[مسئول]] است و البته تمام مسئولیتهای او در سایه امر [[پروردگار]] معنا مییابد. [[آدمی]] در برابر راهنمایان ([[کتاب خدا]]، [[پیامبران الهی]] و [[امامان معصوم]] {{عم}}) [[مسئول]] است. اما در گام نخست باید خویشتن را در نظر آورد و [[سعادت]] و [[تیرهبختی]] خود را در نظر گیرد و خود را موجودی [[متعهد]] و [[مسئول]] بشناسد. مسأله مسئولیت در برابر خود، همه فرازهای وجودی [[انسان]] را دربرمیگیرد و [[انسان]] باید مراقب باشد از نعمتهایی که [[خداوند]] در اختیارش نهاده است به بهترینوجه استفاده و بهرهبرداری کند. در غیر این صورت به خود زیان رسانده است. [[امام علی]] {{ع}} در [[نکوهش]] این امر میفرماید: و زیاندیده کسی است که به نفس خویش زیان رساند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۱.</ref>. | [[مسئولیتهای انسانی]] گستره وسیعی را پیش روی [[انسان]] میگشاید؛ مسئولیتهایی که گاه بسیار [[برتر]] و فراتر از حوزه وجودی [[انسان]] برعهده او گذاشته میشود. [[آدمی]] در برابر [[پروردگار]] خویش [[مسئول]] است و البته تمام مسئولیتهای او در سایه امر [[پروردگار]] معنا مییابد. [[آدمی]] در برابر راهنمایان ([[کتاب خدا]]، [[پیامبران الهی]] و [[امامان معصوم]] {{عم}}) [[مسئول]] است. اما در گام نخست باید خویشتن را در نظر آورد و [[سعادت]] و [[تیرهبختی]] خود را در نظر گیرد و خود را موجودی [[متعهد]] و [[مسئول]] بشناسد. مسأله مسئولیت در برابر خود، همه فرازهای وجودی [[انسان]] را دربرمیگیرد و [[انسان]] باید مراقب باشد از نعمتهایی که [[خداوند]] در اختیارش نهاده است به بهترینوجه استفاده و بهرهبرداری کند. در غیر این صورت به خود زیان رسانده است. [[امام علی]] {{ع}} در [[نکوهش]] این امر میفرماید: و زیاندیده کسی است که به نفس خویش زیان رساند<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۱.</ref>. | ||
== [[مسئولیتهای انسان درباره خویشتن]] == | == [[مسئولیتهای انسان درباره خویشتن]] == | ||
خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
در فرهنگ دینی، گستره مسئولیت [[انسانها]] نهتنها شامل [[انسانها]] و [[جامعه انسانی]]، بلکه شامل محیطزیست و حیوانات نیز میشود. اینها همه نشان از اهمیت موضوع دارند. از اینرو [[امام]] {{ع}} فرمود: از [[خدا]] بترسید، در [[حق]] بندگانش و بلادش، زیرا شما مسئولید حتی در برابر زمینها و ستوران<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶٧: {{متن حدیث|"اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ، فَإِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِمِ. [وَ] أَطِيعُوا اللَّهَ وَ لَا تَعْصُوهُ، وَ إِذَا رَأَيْتُمُ الْخَيْرَ فَخُذُوا بِهِ، وَ إِذَا رَأَيْتُمُ الشَّرَّ فَأَعْرِضُوا عَنْهُ"}}.</ref>. | در فرهنگ دینی، گستره مسئولیت [[انسانها]] نهتنها شامل [[انسانها]] و [[جامعه انسانی]]، بلکه شامل محیطزیست و حیوانات نیز میشود. اینها همه نشان از اهمیت موضوع دارند. از اینرو [[امام]] {{ع}} فرمود: از [[خدا]] بترسید، در [[حق]] بندگانش و بلادش، زیرا شما مسئولید حتی در برابر زمینها و ستوران<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶٧: {{متن حدیث|"اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ، فَإِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِمِ. [وَ] أَطِيعُوا اللَّهَ وَ لَا تَعْصُوهُ، وَ إِذَا رَأَيْتُمُ الْخَيْرَ فَخُذُوا بِهِ، وَ إِذَا رَأَيْتُمُ الشَّرَّ فَأَعْرِضُوا عَنْهُ"}}.</ref>. | ||
این موارد حاکی از [[مسئولیت انسان]] در برابر [[طبیعت]] مانند هوا، آبها، جنگلها، مراتع، حیوانات و گیاهان است و [[اعمال انسان]] در محیطزیست بر آنها اثر خواهد گذاشت<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۲.</ref>. | این موارد حاکی از [[مسئولیت انسان]] در برابر [[طبیعت]] مانند هوا، آبها، جنگلها، مراتع، حیوانات و گیاهان است و [[اعمال انسان]] در محیطزیست بر آنها اثر خواهد گذاشت<ref>[[سید حسین دینپرور|دینپرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۹۲.</ref>. | ||
== [[مسئولیت انسان در حوزه باورها]] == | == [[مسئولیت انسان در حوزه باورها]] == |