انحصارطلبی: تفاوت میان نسخه‌ها

انحصارطلبی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۳۲

۳٬۸۸۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۵ اکتبر ۲۰۲۲

←‏پیشینه

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۴۳

ویرایش

@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 تمام [[ادیان]] و مکتب‌هایی که در [[تاریخ]] [[بشر]] از [[روز]] نخست تاکنون ظهور و بروز پیدا کرده‌اند، مدعی انحصار [[حقانیت]] در خود و [[نفی]] دیگر مکتب‌ها بوده‌اند<ref>بنکدار، حسین، انحصارطلب کیست، ص۷۷.</ref>. شاخصه اصلی نظام‌های [[استبدادی]] در طول [[تاریخ]] نیز انحصارطلبی و تمرکز [[قدرت]] بوده و در دوران باستان نوع [[حکومت]] در تمدن‌های [[آشور]]، [[بابل]]، [[مصر]]، [[ایران]] و غیره استبدادی بوده است و تنها یونان و [[روم]] از این قاعده کلی، برکنار بودند<ref>آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، ص۲۵.</ref>. در تاریخ ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران نیز نوع [[حکومت‌ها]] استبدادی و خودمحور بودند و مؤثرترین ابزار تمرکز قدرت را در [[اختیار]] داشتند و [[کشور]] [[ملک]] خصوصی شاه به شمار می‌رفت<ref>میری، سیداحمد، دیباچه‌ای بر فرهنگ استبداد در ایران، ص۲۱.</ref>. پیشینه [[تاریخی]] [[نظام سیاسی]] سنتی در [[جهان اسلام]] با توجه به وجه اقتداری و شخص محوری و [[وحدت]] قوا در آن، نشان دهنده انحصارطلبی این [[نظام‌ها]] بوده است. این امر که در [[خلافت عباسیان]] به روشنی قابل [[مشاهده]] است، از [[قرن پنجم]] به بعد شدت یافت. نظریه‌های قدیم [[نظام اسلامی]] اعم از [[شیعه]] و [[سنی]] نیز بر محور [[خودکامگی]] و [[اقتدار]] [[استوار]] بود<ref>فیرحی، داوود، نظام سیاسی و دولت در اسلام، ص۴۹ -۵۱.</ref>.
 با وجود پیشینه قرن‌ها [[حاکمیت]] [[سلاطین]] و [[پادشاهان]] بر [[ایرانیان]] (پیش و [[پس از ظهور]] [[اسلام]])، وقوع [[انقلاب]] [[مشروطه]] تلاشی کم‌نظیر در جهت توقف روند انحصارطلبی [[حکومتی]] در ایران بود؛ اما نافرجام ماندن آن منجر به ظهور حکومت رضاشاه پهلوی شد که به نوعی تداوم انحصارطلبی در ساخت حکومت بود<ref>بشیریه، حسین، جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران: گفتارهایی در جامعه‌شناسی سیاسی، ص۷۱ - ۷۲؛ شعبانی رضا، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، ص۱۴۲ و ۱۵۹.</ref> و با محمد [[رضا]] پهلوی ادامه یافت.<ref>[[اسماعیل رضوانی‌فر|رضوانی‌فر، اسماعیل]]، [[انحصار‌طلبی - رضوانی‌فر (مقاله)| مقاله «انحصارطلبی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۳۵۶.</ref>
+==نمودهای انحصارطلبی در [[منابع دینی]]==
+با بررسی [[آیات قرآن کریم]] در موضوع انحصارطلبی، به مصادیقی از انحصارطلبی [[نکوهیده]] و [[نیکو]] می‌توان دست یافت. برخی از نمودهای انحصارطلبی نکوهیده در [[قرآن]] از این قرار است: ۱. تلاش [[برادران یوسف]]{{ع}} برای برخورداری انحصاری از [[محبت]] [[حضرت یعقوب]]{{ع}} با از میان برداشتن [[برادر]] خود<ref>یوسف، ۸-۹.</ref>؛ ۲. ادعای [[شایستگی]] و [[استحقاق]] اشراف [[بنی‌اسرائیل]] در دوران [[حضرت طالوت]]{{ع}} برای در [[اختیار]] گرفتن [[حکومت]]<ref>بقره، ۲۴۶ – ۲۴۷.</ref>؛ ۳. [[اعتقاد]] [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] به [[حقانیت]] انحصاری [[آیین]] خود<ref>بقره، ۱۱۳.</ref>و [[برتری]] و [[محبوبیت]] نزد [[خداوند]] و خود را [[فرزند خدا]] خواندن<ref>مائده، ۱۸.</ref>و اعتقاد به تعلق انحصاری [[بهشت]] به آنان<ref>بقره، ۱۱۱.</ref>. [[قرآن کریم]] ریشه انحصارطلبی را [[خوی]] [[حسادت]]<ref>یوسف، ۸.</ref> [[خودبرتربینی]] و [[تکبر]] و ادعای برخورداری انحصاری از [[عقل]]، [[اندیشه]] و اعتبار [[اجتماعی]]<ref>بقره، ۱۳؛ هود، ۲۷؛ زخرف، ۵۲.</ref>معرفی کرده است. جزم‌گرایی و مطلق‌گرایی [[علمی]]<ref>بنکدار، حسین، انحصارطلب کیست، ص۵۷.</ref> و [[اعتقادی]]<ref>بنکدار، حسین، انحصارطلب کیست، ص۷۷؛ بازرگان، مهدی، انقلاب ایران در دو حرکت، ص۱۲۸ و ۱۳۳.</ref> را نیز از علل انحصارطلبی دانسته‌اند. [[انحصارگرایی]] [[ستایش]] شده به معنای مطلق‌گرایی و اعتقاد به [[حق]] مطلق و [[لزوم]] [[گرایش]] و توجه به آن نیز در آیاتی از [[قرآن]] آمده است: ۱. تنها [[خدا]] را [[بندگی]] و [[پرستش]] کردن و از او کمک جستن<ref>فاتحه، ۵.</ref>؛ ۲. حق مطلق بودن [[دین اسلام]]<ref>آل عمران، ۱۹ و ۸۵.</ref>.
+انحصارطلبی با واژه «استیثار» به معنای [[خودکامگی]] و همه چیز را برای خود خواستن و [[استبداد]]، درسخن امیرالمؤمنین علی{{ع}} نیز آمده است. از سخن آن [[حضرت]] برمی آید که حکومت و [[قدرت]]، هرانسان غیر مهذب و به دور از صفت [[عدالت]] را به انحصارطلبی می‌کشاند<ref>آمدی، عبدالواحد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۵۷۵؛ دلشاد تهرانی، مصطفی، دولت آفتاب، ص۳۰۴.</ref>. ایشان [[شورش]] بر [[عثمان بن عفان]]، [[خلیفه سوم]] و کشته شدن او را نیز ناشی از انحصارطلبی و خودکامگی وی دانسته است<ref>نهج البلاغه، ترجمه سیدجمال الدین دین‌پرور، خ ۳۰، ۵۲؛ دلشاد تهرانی، مصطفی، دولت آفتاب، ص۳۰۵؛ معادی‌خواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، فرهنگ تفصیلی مفاهیم نهج البلاغه، ج۱، ص۴۴۶.</ref>.<ref>[[اسماعیل رضوانی‌فر|رضوانی‌فر، اسماعیل]]، [[انحصار‌طلبی - رضوانی‌فر (مقاله)| مقاله «انحصارطلبی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]] ص ۳۵۶.</ref>
 == منابع ==