بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '؛ [[دانشنامه نهج البلاغه' به '؛ دین‌پرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = احکام | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== اقسام [[احکام]] == | == اقسام [[احکام]] == | ||
[[احکام شرعی]] به دو قسم تقسیم می‌شوند: | |||
# '''حکم تکلیفی''': حکمی [[شرعی]] که مستقیم به فعل مکلّف تعلّق می‌گیرد و بایدها و نبایدهایی هستند که وظیفۀ [[مکلف]] را در ابعاد مختلف [[زندگی]]، اعم از شخصی، [[عبادی]]، [[خانوادگی]]، [[اقتصادی]] و [[سیاسی]] مشخص می‌سازد، مانند [[وجوب]] [[نماز]] و [[حرمت]] [[غیبت]]<ref>ر. ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۴۹۹؛ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>. | # '''[[حکم تکلیفی]]''': حکمی [[شرعی]] که مستقیم به فعل مکلّف تعلّق می‌گیرد و بایدها و نبایدهایی هستند که وظیفۀ [[مکلف]] را در ابعاد مختلف [[زندگی]]، اعم از شخصی، [[عبادی]]، [[خانوادگی]]، [[اقتصادی]] و [[سیاسی]] مشخص می‌سازد، مانند [[وجوب]] [[نماز]] و [[حرمت]] [[غیبت]]<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۴۹۹؛ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>. | ||
# '''[[حکم وضعی]]''': غیر از [[احکام تکلیفی]] بقیه | # '''[[حکم وضعی]]''': غیر از [[احکام تکلیفی]] بقیه احکام را [[احکام وضعی]] می‌نامند مانند: [[طهارت]] و [[نجاست]]، [[مالکیّت]]، زوجیت. حکم وضعی به علت اینکه غالباً موضوع و زمینه برای حکم تکلیفی است به این اسم نامیده شده است<ref>ر. ک: مشکینی، علی، اصطلاحات اصول.</ref>. | ||
احکام تکلیفی را به این جهت تکلیفی میگویند که معمولاً دارای کلفت و [[مشقت]] هستند. وجوب حکم تکلیفی برای [[انسان]] منوط به تحقق شرایط [[تکلیف]] است؛ از این رو، انسان غیر بالغ، دیوانه و [[ناتوان]]، مکلّف به عمل به آن نیست. در احکام تکلیفی، [[حکم]] به عنوان، تعلق گرفته و به افراد و مصادیق خارجی سرایت نمی‌کند؛ اما در احکام وضعی، موضوع اصلی، وجودات خارجی است و بین حکم وضعی و تکلیفی از نظر مفهوم هیچ گونه ارتباطی وجود ندارد<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ص۴۹۹؛ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۷؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ج۳، ص۳۵۶-۳۵۵.</ref>. | |||
== اقسام حکم تکلیفی == | == اقسام حکم تکلیفی == | ||
هر عملی که شخص مکلف انجام می‌دهد از نظر شرعی یکی از عنوان‌های پنج‌گانه ذیل را دارد: | |||
# '''[[واجب]]''': فعلی که [[شارع]] به گونه الزامی آن را از مکلّف خواسته و تخلّف از آن جایز نیست مانند | # '''[[واجب]]''': فعلی که [[شارع]] به گونه الزامی آن را از مکلّف خواسته و تخلّف از آن جایز نیست مانند نماز و [[روزه]]. | ||
# '''[[مستحب]]''': فعلی که | # '''[[مستحب]]''': فعلی که شارع آن را از مکلّف خواسته و [[اجازه]] ترک آن را نیز داده ولی بهتر است انجام شود، مانند [[نماز شب]]. | ||
# '''[[حرام]]''': فعلی که | # '''[[حرام]]''': فعلی که شارع به گونه الزامی ترک آن را از مکلّف خواسته و انجامش [[عذاب]] دارد مانند [[دروغ]] و [[غیبت]]. | ||
# '''[[مکروه]]''': فعلی که [[شارع]] از آن [[نهی]] کرده اما اجازه انجام آن را نیز داده ولی بهتر است ترک شود. | # '''[[مکروه]]''': فعلی که [[شارع]] از آن [[نهی]] کرده اما [[اجازه]] انجام آن را نیز داده ولی بهتر است ترک شود. | ||
# '''[[مباح]]''': عملی که انجام و ترک آن برابر است مانند [[راه رفتن]] | # '''[[مباح]]''': عملی که انجام و ترک آن برابر است مانند [[راه رفتن]] قطع نظر از [[احکام]] عارضی آن<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۴۹۹؛ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ج۱، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref>. | ||
هیچ یک از [[اعمال]] ما خارج از اینها نیست. به این پنج [[حکم]]، "[[احکام خمسه]]" میگویند<ref>ر.ک: جواد محدثی|محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی.</ref>. | |||
[[امام علی]]{{ع}} در بیان [[فلسفه]] برخی [[واجبات]] و [[محرمات]] می‌فرماید: «[[خداوند]] [[ایمان]] را برای پالایش از [[شرک]] [[واجب]] کرد، [[نماز]] را برای دوری خود از [[خودبینی]] و [[خودپسندی]]، [[زکات]] را برای [[گشایش]] روزی، [[روزه]] را برای [[آزمایش]] [[خلوص]] [[بندگان]]، [[حجّ]] را برای تقویت [[دین]]، [[جهاد]] را برای [[عزّت]] و شکست‌ناپذیری [[اسلام]]»...<ref>{{متن حدیث|فَرَضَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلَاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ، وَ الزَّکَاةَ تَسْبِیباً لِلرِّزْقِ، وَ الصِّیَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ، وَ الْحَجَّ [تَقْوِیَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّینِ، وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ، وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ، وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهَاءِ، وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ، وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ، وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ، وَ تَرْکَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصِیناً لِلْعَقْلِ، وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِیجَاباً لِلْعِفَّةِ، وَ تَرْکَ الزِّنَی [الزِّنَا] تَحْصِیناً لِلنَّسَبِ، وَ تَرْکَ اللِّوَاطِ تَکْثِیراً لِلنَّسْلِ، وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَاراً عَلَی الْمُجَاحَدَاتِ، وَ تَرْکَ الْکَذِبِ تَشْرِیفاً لِلصِّدْقِ، وَ السَّلَامَ أَمَاناً مِنَ الْمَخَاوِفِ، وَ الْأَمَانَةَ [الْإِمَامَةِ] نِظَاماً لِلْأُمَّةِ، وَ الطَّاعَةَ تَعْظِیماً لِلْإِمَامَةِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴.</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه، ص۴۹۹.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۳: | خط ۳۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:احکام]] | ||