تضرع در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[احادیث]] و [[ادعیه]]<ref>نمایه نامه موضوعی، ج‌۱، ص‌۷۷.</ref> نیز، [[تضرع]] کانون توجه فراوان است. برخی از [[روایات]] به تعریف<ref>کنزالعمال، ج‌۳، ص‌۷۰۷.</ref> و بیان مصداق آن اشاره کرده <ref>الکافی، ج‌۲، ص‌۴۷۹ ـ ۴۸۱.</ref> و برخی دیگر به اهمیت آن پرداخته‌اند.<ref>جامع احادیث الشیعه، ج‌۶، ص‌۴۷۸؛ ج‌۷، ص‌۱۳۷، ۱۵۵، ۱۸۱، ۲۵۳؛ ج‌۱۴، ص‌۱۱۵.</ref> دسته‌ای از روایات نیز ریشه رغبت و [[محبت]] [[فرشتگان]] به [[خداوند]] را تضرع آنان دانسته‌اند.<ref>شرح نهج البلاغه، ج‌۱، ص‌۴۴۹.</ref> در [[کتاب مقدس]] نیز، تضرع [[حضرت داود]] {{ع}} برای [[رهایی]] از [[گرفتاری]] <ref>کتاب مقدس، مزامیر، ۵۵: ۱.</ref> و [[تضرّع]] [[حضرت]] [[دانیال]] [[پیامبر]] {{ع}} نقل شده‌است.<ref>کتاب مقدس، دانیال، ۹: ۴ ـ ۱۹.</ref> گرچه در قرآن‌ [[کریم]] واژه تضرع و بعضی از مشتقات آن به صورت صریح در ۷ [[آیه]] به کار رفته است؛ ولی از [[آیات]] دیگر مانند آیات مربوط به برخی از عذابها و نیز [[آیات]] مربوط به بعضی از [[پیامبران]] بحثهایی در زمینه [[تضرع]] استفاده شده‌ است.<ref>[[محمد اعرافی|اعرافی، محمد]]، [[تضرع - اعرافی (مقاله)|مقاله «تضرع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۷.</ref>

بنابر مضمون برخی آیات عذاب‌هایی چون [[عذاب]] [[استدراج]] {{متن قرآن|فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ}}<ref>«آنگاه چون هشدارهایی را که به آنان داده شده بود فراموش کردند درهای هر چیز (از نعمت و آسایش) را بر آنان گشودیم تا چون از داده‌ها دلشاد (و سرمست) شدند ناگهان ایشان را (به عذاب) فرو گرفتیم و آنان یکباره ناامید گردیدند» سوره انعام، آیه ۴۴.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج‌۴، ص‌۴۶۶.</ref> و [[عذاب]] شدید {{متن قرآن|حَتَّى إِذَا فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَابًا ذَا عَذَابٍ شَدِيدٍ إِذَا هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ}}<ref>«تا چون دری از عذابی سخت بر آنان بگشاییم ناگهان در آن به نومیدی می‌افتند» سوره مؤمنون، آیه ۷۷.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج‌۷، ص‌۱۸۱.</ref> بر تارکان [[تضرع]] نازل می‌گردد. بر پایه [[روایات تفسیری]]، از آیاتی چون {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَخَذْنَاهُمْ بِالْعَذَابِ فَمَا اسْتَكَانُوا لِرَبِّهِمْ وَمَا يَتَضَرَّعُونَ}}<ref>«و به راستی آنان را با عذاب فرو گرفتیم؛ باز در برابر پروردگار خویش فروتنی نورزیدند و زاری (هم) نمی‌کنند» سوره مؤمنون، آیه ۷۶.</ref>، {{متن قرآن|حَتَّى إِذَا فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَابًا ذَا عَذَابٍ شَدِيدٍ إِذَا هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ}}<ref>«تا چون دری از عذابی سخت بر آنان بگشاییم ناگهان در آن به نومیدی می‌افتند» سوره مؤمنون، آیه ۷۷.</ref> استفاده می‌شود که فرجام ترک تضرع، [[مؤاخذه]] به صورت [[قحطی]]، [[گرسنگی]]، گرانی و [[کشتار]] با [[شمشیر]] یا [[نزول عذاب اخروی]] است.<ref> جامع‌البیان، ج۱۸، ص۵۸ـ۵۹.</ref> برخی [[رهایی]] [[حضرت یونس]] {{ع}} از شکم ماهی و دیگر [[مشکلات]] {{متن قرآن|وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«و یونس را (یاد کن) هنگامی که خشمناک راه خویش در پیش گرفت و گمان برد که هیچ‌گاه او را در تنگنا نمی‌نهیم پس در آن تاریکی‌ها بانگ برداشت که هیچ خدایی جز تو نیست، پاکا که تویی، بی‌گمان من از ستمکاران بوده‌ام» سوره انبیاء، آیه ۸۷.</ref>، {{متن قرآن|فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«آنگاه او را پاسخ گفتیم و او را از اندوه رهاندیم و بدین‌گونه مؤمنان را می‌رهانیم» سوره انبیاء، آیه ۸۸.</ref>.<ref>حاشیة القونوی، ج‌۱۲، ص‌۵۷۴ ـ ۵۷۵.</ref>، [[آمرزش]] [[حضرت داود]] {{ع}}، اعطای [[مقام]] [[مقربان]] و [[بهشت]] به وی <ref>مجمع البیان، ج‌۸، ص‌۷۳۵.</ref> و قبولی [[دعا]] و [[توبه]] او از سوی [[خداوند]] {{متن قرآن|قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْخُلَطَاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ}}<ref>«(داود) گفت: بی‌گمان او با خواستن میش تو برای افزودن به میش‌های خویش، به تو ستم کرده است و بسیاری از همکاران بر یکدیگر ستم روا می‌دارند جز آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند و آنان اندکند؛ و داود دانست که ما او را آزموده‌ایم و از پروردگار» سوره ص، آیه ۲۴.</ref>، {{متن قرآن|فَغَفَرْنَا لَهُ ذَلِكَ وَإِنَّ لَهُ عِنْدَنَا لَزُلْفَى وَحُسْنَ مَآبٍ}}<ref>«آنگاه ما آن کار او را آمرزیدیم و بی‌گمان او را نزد ما نزدیکی و سرانجامی نیک بود» سوره ص، آیه ۲۵.</ref>.<ref>کشف‌الاسرار، ج‌۸، ص‌۳۴۱ ـ ۳۴۲.</ref> و برطرف شدن ابتلای [[حضرت ایوب]] {{ع}} {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ}}<ref>«و از بنده ما ایّوب یاد کن آنگاه که پروردگارش را ندا کرد که شیطان به من رنج و عذاب رسانده است» سوره ص، آیه ۴۱.</ref>.<ref>المیزان، ج‌۱۷، ص‌۲۰۸، ۲۱۰ ـ ۲۱۱.</ref> را نتیجه [[تضرع]] آنان دانسته‌اند.<ref>[[محمد اعرافی|اعرافی، محمد]]، [[تضرع - اعرافی (مقاله)|مقاله «تضرع»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۷.</ref>