پرش به محتوا

سرگذشت زندگی حضرت فاطمه در معارف و سیره فاطمی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ابن شهر آشوب' به 'ابن‌شهرآشوب'
جز (جایگزینی متن - 'ابن شهر آشوب' به 'ابن‌شهرآشوب')
خط ۷: خط ۷:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
زندگانی مشترک [[امام علی]] {{ع}} و [[حضرت فاطمه]] {{س}}، دو سال پس از [[هجرت]] شروع گردید<ref>طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۳.</ref>. [[احادیث]] و گزارش‌های بسیاری، از [[شیعه]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۸۶؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۲، ص۳۶۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۱، ۱۵۹.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>ر. ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۹- ۳۰؛ ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی طالب {{ع}}؛ سیوطی، مسند فاطمة الزهراء {{س}}.</ref>، درباره ویژگی‌های [[زندگی]] ایشان نقل شده است. در خصوص تعامل علی {{ع}} و [[فاطمه]] {{س}}، کتاب مستقلی نوشته نشده است، ولی در کتاب‌های [[روایی]] و [[تاریخی]] [[روایات]] و گزارش‌های فراوانی درباره پیوند [[استوار]] علی {{ع}} و فاطمه {{س}} وجود دارد که نشان دهنده تعامل و همفکری ایشان است<ref>ر. ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۹- ۳۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲، ص۴۳-۲۳۶.</ref>.
زندگانی مشترک [[امام علی]] {{ع}} و [[حضرت فاطمه]] {{س}}، دو سال پس از [[هجرت]] شروع گردید<ref>طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۴۳.</ref>. [[احادیث]] و گزارش‌های بسیاری، از [[شیعه]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۸۶؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۲، ص۳۶۶؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۱، ۱۵۹.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>ر. ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۹- ۳۰؛ ابن مردویه اصفهانی، مناقب علی بن ابی طالب {{ع}}؛ سیوطی، مسند فاطمة الزهراء {{س}}.</ref>، درباره ویژگی‌های [[زندگی]] ایشان نقل شده است. در خصوص تعامل علی {{ع}} و [[فاطمه]] {{س}}، کتاب مستقلی نوشته نشده است، ولی در کتاب‌های [[روایی]] و [[تاریخی]] [[روایات]] و گزارش‌های فراوانی درباره پیوند [[استوار]] علی {{ع}} و فاطمه {{س}} وجود دارد که نشان دهنده تعامل و همفکری ایشان است<ref>ر. ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۹- ۳۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲، ص۴۳-۲۳۶.</ref>.


نحوه حضور فاطمه {{س}} در کنار همسرش پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}، به سبب [[تغییر]] اوضاع، با پیش از آن تفاوت‌هایی داشته است و از این رو، تعامل [[حضرت زهرا]] {{س}} را با همسرش به دو دوره می‌توان تقسیم کرد: از [[ازدواج]] تا [[رحلت پیامبر]] {{صل}} و از رحلت پیامبر {{صل}} تا [[شهادت]] حضرت فاطمه‌{{س}}<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۲.</ref>.
نحوه حضور فاطمه {{س}} در کنار همسرش پس از [[رحلت رسول خدا]] {{صل}}، به سبب [[تغییر]] اوضاع، با پیش از آن تفاوت‌هایی داشته است و از این رو، تعامل [[حضرت زهرا]] {{س}} را با همسرش به دو دوره می‌توان تقسیم کرد: از [[ازدواج]] تا [[رحلت پیامبر]] {{صل}} و از رحلت پیامبر {{صل}} تا [[شهادت]] حضرت فاطمه‌{{س}}<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۲.</ref>.
خط ۱۴: خط ۱۴:
ازدواج در [[اسلام]] صرفاً برای برآوردن نیازهای جنسی یا تداوم [[نسل]] نیست، بلکه نوعی [[پیمان]] [[دوستی]] و [[مهربانی]] است که [[خداوند]] در [[قرآن]] آن را یکی از حکمت‌های ازدواج معرفی کرده است<ref>{{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}} «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.
ازدواج در [[اسلام]] صرفاً برای برآوردن نیازهای جنسی یا تداوم [[نسل]] نیست، بلکه نوعی [[پیمان]] [[دوستی]] و [[مهربانی]] است که [[خداوند]] در [[قرآن]] آن را یکی از حکمت‌های ازدواج معرفی کرده است<ref>{{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ}} «و از نشانه‌های او این است که از خودتان همسرانی برایتان آفرید تا کنار آنان آرامش یابید و میان شما دلبستگی پایدار و مهر پدید آورد؛ بی‌گمان در این، نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره روم، آیه ۲۱.</ref>.


زندگانی فاطمه {{س}} با علی {{ع}}، مصداق برجسته و کامل زندگی مشترک بود، یعنی بر دوستی و مهربانی و [[ایمان]] و [[صداقت]]، استوار بود. [[پیامبر]] {{صل}} فردای شب [[عروسی]] به دیدار دختر و داماد خود رفت و نظر هر یک را درباره دیگری پرسید. علی {{ع}} همسرش را [[یاوری]] [[نیکو]] برای [[طاعت]] [[خداوند]] معرفی کرد و [[حضرت فاطمه]] {{س}} علی {{ع}} را بهترین [[همسر]] خواند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۱۷.</ref>. این [[محبت]] و تفاهم و [[خرسندی]]، از آغاز تا پایان [[زندگی]] مشترک آنان ادامه یافت. ایشان در تمام [[سختی‌ها]] و [[شادی‌ها]]، از یکدیگر [[خشنود]] و از موقعیت هم [[آگاه]] بودند. [[گواه]] این امر، سخن علی {{ع}} پس از [[شهادت فاطمه]] {{س}} است که [[سوگند]] یاد کرد در طول زندگی مشترک، هرگز زهرا {{س}} را نرنجانده و کاری را بر او [[تحمیل]] نکرده و او نیز بر خلاف نظر علی {{ع}} کاری نکرده و او را ناراحت نساخته است<ref>خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۳۵۳؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۷۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳۴.</ref>.
زندگانی فاطمه {{س}} با علی {{ع}}، مصداق برجسته و کامل زندگی مشترک بود، یعنی بر دوستی و مهربانی و [[ایمان]] و [[صداقت]]، استوار بود. [[پیامبر]] {{صل}} فردای شب [[عروسی]] به دیدار دختر و داماد خود رفت و نظر هر یک را درباره دیگری پرسید. علی {{ع}} همسرش را [[یاوری]] [[نیکو]] برای [[طاعت]] [[خداوند]] معرفی کرد و [[حضرت فاطمه]] {{س}} علی {{ع}} را بهترین [[همسر]] خواند<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۱۷.</ref>. این [[محبت]] و تفاهم و [[خرسندی]]، از آغاز تا پایان [[زندگی]] مشترک آنان ادامه یافت. ایشان در تمام [[سختی‌ها]] و [[شادی‌ها]]، از یکدیگر [[خشنود]] و از موقعیت هم [[آگاه]] بودند. [[گواه]] این امر، سخن علی {{ع}} پس از [[شهادت فاطمه]] {{س}} است که [[سوگند]] یاد کرد در طول زندگی مشترک، هرگز زهرا {{س}} را نرنجانده و کاری را بر او [[تحمیل]] نکرده و او نیز بر خلاف نظر علی {{ع}} کاری نکرده و او را ناراحت نساخته است<ref>خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۳۵۳؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۷۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳۴.</ref>.


[[حضرت زهرا]] {{س}} علی {{ع}} را [[وصی]] و [[برادر رسول خدا]]<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۷۶.</ref>، تلاش‌گری پرتوان و با [[ایمان]]<ref>صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۳۵۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۴۷-۱۴۸.</ref> و [[برترین]] همسر<ref>اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۷۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳۳.</ref> معرفی کرده و از پدر بزرگوارش نقل کرده که [[سعادت]] کامل و [[حقیقی]]، در گرو [[دوست داشتن علی]] {{ع}} است<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۲۴۸-۲۴۹؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۲.</ref>
[[حضرت زهرا]] {{س}} علی {{ع}} را [[وصی]] و [[برادر رسول خدا]]<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۷۶.</ref>، تلاش‌گری پرتوان و با [[ایمان]]<ref>صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۳۵۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۴۷-۱۴۸.</ref> و [[برترین]] همسر<ref>اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۷۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۳۳.</ref> معرفی کرده و از پدر بزرگوارش نقل کرده که [[سعادت]] کامل و [[حقیقی]]، در گرو [[دوست داشتن علی]] {{ع}} است<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۲۴۸-۲۴۹؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۷۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۲.</ref>


علی {{ع}} نیز در موارد گوناگون همسرش را ستوده و به زندگی مشترک با او [[افتخار]] کرده و او را [[سرور زنان]] [[امت اسلام]] و جهانیان معرفی کرده است<ref>کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الإمام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب {{ع}}، ج۱، ص۳۹۲؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۲۹۸.</ref>. [[حضرت علی]] {{ع}} در برابر [[مخالفان]] و [[دشمنان]] خود نیز به همسرش افتخار می‌کرد و به ذکر [[فضایل]] وی می‌پرداخت. زمانی که [[ابوبکر]] [[گواهی]] [[فاطمه]] {{س}} را درباره [[فدک]] نپذیرفت، علی {{ع}} کار وی را [[خلاف شرع]] دانست و با توجه به [[عصمت]] فاطمه {{س}}، به دلیل [[آیه تطهیر]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>، [[خلیفه]] را به سبب نادیده گرفتن [[گواهی]] [[خداوند]] به [[طهارت]] [[فاطمه]] {{س}}، به شدت نکوهید<ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۲، ص۱۵۶-۱۵۷؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۲۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۳۰.</ref>. همچنین هنگامی که [[عمر]] گواهی فاطمه {{س}} را رد کرد، [[امیرمؤمنان]] {{ع}} فرمایش [[رسول خدا]] {{صل}} را یادآور شد که گفت: «فاطمه پاره تن من است، هر کس او را [[آزار]] دهد مرا آزار داده است و هر کس او را [[تکذیب]] کند، مرا تکذیب کرده است»<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۷.</ref>. [[افتخار]] [[حضرت علی]] {{ع}} به [[حضرت فاطمه]] {{س}} منحصر به [[زمان]] [[حیات حضرت فاطمه]] {{س}} نبود. نقل شده است که [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} در ایام خلافتش، در نامه‌ای به [[معاویه]]، ضمن برشمردن افتخارات [[خاندان]] خود و زشتی‌های خاندان [[بنی‌امیه]] و بی‌لیاقتی آنان برای [[خلافت]]، با افتخار از فاطمه {{س}} یاد کرد و گفت که [[سرور زنان]] دو عالم از ماست و [[زن]] هیزم‌کش ـ [[ام‌جمیل]]، [[خواهر]] [[ابوسفیان]]، که [[قرآن]] او را هیزم‌کش [[جهنم]] خوانده است<ref>{{متن قرآن|وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ}} «و (نیز) همسرش در حالی که هیزم‌کش (دوزخ) است» سوره مسد، آیه ۴؛ ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۳۲۶.</ref> ـ از شماست<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۸؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۶۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۳، ص۵۸.</ref>. او در جای دیگر به معاویه نوشته که دختر محمد {{صل}} باعث [[آرامش]] و [[همسر]] من است و گوشت او با گوشت و [[خون]] من آمیخته است<ref>کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ص۱۲۲؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۶۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۱۹.</ref>.
علی {{ع}} نیز در موارد گوناگون همسرش را ستوده و به زندگی مشترک با او [[افتخار]] کرده و او را [[سرور زنان]] [[امت اسلام]] و جهانیان معرفی کرده است<ref>کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الإمام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب {{ع}}، ج۱، ص۳۹۲؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۲۹۸.</ref>. [[حضرت علی]] {{ع}} در برابر [[مخالفان]] و [[دشمنان]] خود نیز به همسرش افتخار می‌کرد و به ذکر [[فضایل]] وی می‌پرداخت. زمانی که [[ابوبکر]] [[گواهی]] [[فاطمه]] {{س}} را درباره [[فدک]] نپذیرفت، علی {{ع}} کار وی را [[خلاف شرع]] دانست و با توجه به [[عصمت]] فاطمه {{س}}، به دلیل [[آیه تطهیر]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>، [[خلیفه]] را به سبب نادیده گرفتن [[گواهی]] [[خداوند]] به [[طهارت]] [[فاطمه]] {{س}}، به شدت نکوهید<ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۲، ص۱۵۶-۱۵۷؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۲۳؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۳۰.</ref>. همچنین هنگامی که [[عمر]] گواهی فاطمه {{س}} را رد کرد، [[امیرمؤمنان]] {{ع}} فرمایش [[رسول خدا]] {{صل}} را یادآور شد که گفت: «فاطمه پاره تن من است، هر کس او را [[آزار]] دهد مرا آزار داده است و هر کس او را [[تکذیب]] کند، مرا تکذیب کرده است»<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۹، ص۱۹۷.</ref>. [[افتخار]] [[حضرت علی]] {{ع}} به [[حضرت فاطمه]] {{س}} منحصر به [[زمان]] [[حیات حضرت فاطمه]] {{س}} نبود. نقل شده است که [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} در ایام خلافتش، در نامه‌ای به [[معاویه]]، ضمن برشمردن افتخارات [[خاندان]] خود و زشتی‌های خاندان [[بنی‌امیه]] و بی‌لیاقتی آنان برای [[خلافت]]، با افتخار از فاطمه {{س}} یاد کرد و گفت که [[سرور زنان]] دو عالم از ماست و [[زن]] هیزم‌کش ـ [[ام‌جمیل]]، [[خواهر]] [[ابوسفیان]]، که [[قرآن]] او را هیزم‌کش [[جهنم]] خوانده است<ref>{{متن قرآن|وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ}} «و (نیز) همسرش در حالی که هیزم‌کش (دوزخ) است» سوره مسد، آیه ۴؛ ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۳۲۶.</ref> ـ از شماست<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۸؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۶۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۳، ص۵۸.</ref>. او در جای دیگر به معاویه نوشته که دختر محمد {{صل}} باعث [[آرامش]] و [[همسر]] من است و گوشت او با گوشت و [[خون]] من آمیخته است<ref>کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ص۱۲۲؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۲۶۶؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۱۹.</ref>.


علی {{ع}} پس از بازگشت از [[جنگ نهروان]] نیز، با برشمردن افتخارات خود و با اشاره به پیوندش با [[فاطمه]] {{س}}، تصریح کرد که من [[همسر]] [[بتول]]، [[سرور زنان جهان]]، فاطمه [[پرهیزکار]]، [[پاک]]، و [[نیکوکار]] [[هدایت]] شده هستم<ref>صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۵۸-۵۹؛ طبری، محمد بن ابی‌القاسم، بشارة المصطفی {{صل}} لشیعة المرتضی {{ع}}، ص۳۳؛ حلی، حسن بن سلیمان، المحتضر، ص۸۴.</ref>. علی {{ع}} در اشعار و رجزهای [[جنگی]] نیز به فاطمه {{س}} [[افتخار]] می‌کرد. در اشعاری که [[رسول خدا]] {{صل}} نیز شنونده آن بود، گفته است که جد من و [[جد رسول خدا]] {{صل}} یکی است و فاطمه {{س}} همسر من است<ref>ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۲، ص۹۹؛ کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ص۱۲۲؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۲۱۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۵۲۱.</ref>. در [[جنگ صفین]] نیز [[رجز]] می‌خواند که [[حمزه]] و جعفر از ما هستند و فاطمه {{س}} همسر من است و به او افتخار می‌کنم<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۳۵۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۲، ص۵۷۶.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۲.</ref>
علی {{ع}} پس از بازگشت از [[جنگ نهروان]] نیز، با برشمردن افتخارات خود و با اشاره به پیوندش با [[فاطمه]] {{س}}، تصریح کرد که من [[همسر]] [[بتول]]، [[سرور زنان جهان]]، فاطمه [[پرهیزکار]]، [[پاک]]، و [[نیکوکار]] [[هدایت]] شده هستم<ref>صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۵۸-۵۹؛ طبری، محمد بن ابی‌القاسم، بشارة المصطفی {{صل}} لشیعة المرتضی {{ع}}، ص۳۳؛ حلی، حسن بن سلیمان، المحتضر، ص۸۴.</ref>. علی {{ع}} در اشعار و رجزهای [[جنگی]] نیز به فاطمه {{س}} [[افتخار]] می‌کرد. در اشعاری که [[رسول خدا]] {{صل}} نیز شنونده آن بود، گفته است که جد من و [[جد رسول خدا]] {{صل}} یکی است و فاطمه {{س}} همسر من است<ref>ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصبهان، ج۲، ص۹۹؛ کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ص۱۲۲؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۲۱۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۵۲۱.</ref>. در [[جنگ صفین]] نیز [[رجز]] می‌خواند که [[حمزه]] و جعفر از ما هستند و فاطمه {{س}} همسر من است و به او افتخار می‌کنم<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۳۵۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۲، ص۵۷۶.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۲.</ref>


=== در کنار [[خانواده]] ===
=== در کنار [[خانواده]] ===
[[حضرت زهرا]] {{س}} نقش خود را در خانواده در کنار علی {{ع}} به بهترین شکل ایفا کرد. او برای شوهرش همسری نمونه، برای پدرش دختری بسیار [[محبوب]]، و برای فرزندانش مادری [[الگو]] و موفق بود. بنا بر گزارش‌های [[تاریخی]] و [[روایی]]، او در تقویت [[آرامش]] و [[آسایش]] خانواده، [[تربیت]] [[فکری]] اعضای خانواده و ایجاد محیط صمیمی، مدیری کارآمد بود. در خانواده به اصل مهم [[مشورت]] توجه می‌کرد و علاوه بر مشورت همیشگی با همسر، با پدرش نیز در خصوص خانواده مشورت می‌کرد. بر این اساس، آنگاه که علی {{ع}} و فاطمه {{س}} [[زندگی]] مشترک خود را آغاز کردند، از رسول خدا {{صل}} درباره چگونگی اداره و [[تدبیر]] کارهای [[منزل]] رهنمود خواستند<ref>حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۵۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۱.</ref> و [[حضرت فاطمه]] {{س}} بنا بر تقسیم کار پیشنهادی [[پیامبر]] {{صل}}، کارهای منزل را انجام می‌داد، هرچند [[امام علی]] {{ع}} نیز، افزون بر کارهای بیرون، در کارهای منزل نیز مشارکت می‌کرد؛ از جمله در [[نظافت]] آن، آسیاب کردن، و پختن نان<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۸۶؛ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۶۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۵۰.</ref>. در روایتی آمده است که روزی [[امام علی]] {{ع}} و [[فاطمه]] {{س}} با هم مشغول آسیاب کردن بودند، [[پیامبر]] {{صل}} به [[خانه]] آنان وارد شد و پرسید: «کدام یک خسته‌ترید؟» علی {{ع}} عرضه داشت: «فاطمه خسته‌تر است». آنگاه پیامبر {{صل}} به جای فاطمه {{س}} نشست و به علی {{ع}} کمک کرد<ref>شاذان قمی، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب {{ع}}، ص۵۶-۵۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۵۰-۵۱.</ref>. وقتی علی {{ع}} به [[جهاد]] می‌رفت، فاطمه {{س}} با [[مشک]]، آب می‌آورد که اثرش بر [[بدن]] او باقی مانده بود و علی {{ع}} از این تلاش وی یاد کرده است<ref>ر. ک: ابوداوود سجستانی، سنن ابی‌داوود، ج۲، ص۲۹؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۲، ص۳۶۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۲.</ref>.
[[حضرت زهرا]] {{س}} نقش خود را در خانواده در کنار علی {{ع}} به بهترین شکل ایفا کرد. او برای شوهرش همسری نمونه، برای پدرش دختری بسیار [[محبوب]]، و برای فرزندانش مادری [[الگو]] و موفق بود. بنا بر گزارش‌های [[تاریخی]] و [[روایی]]، او در تقویت [[آرامش]] و [[آسایش]] خانواده، [[تربیت]] [[فکری]] اعضای خانواده و ایجاد محیط صمیمی، مدیری کارآمد بود. در خانواده به اصل مهم [[مشورت]] توجه می‌کرد و علاوه بر مشورت همیشگی با همسر، با پدرش نیز در خصوص خانواده مشورت می‌کرد. بر این اساس، آنگاه که علی {{ع}} و فاطمه {{س}} [[زندگی]] مشترک خود را آغاز کردند، از رسول خدا {{صل}} درباره چگونگی اداره و [[تدبیر]] کارهای [[منزل]] رهنمود خواستند<ref>حمیری قمی، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۵۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۱.</ref> و [[حضرت فاطمه]] {{س}} بنا بر تقسیم کار پیشنهادی [[پیامبر]] {{صل}}، کارهای منزل را انجام می‌داد، هرچند [[امام علی]] {{ع}} نیز، افزون بر کارهای بیرون، در کارهای منزل نیز مشارکت می‌کرد؛ از جمله در [[نظافت]] آن، آسیاب کردن، و پختن نان<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۸۶؛ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۱۶۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۵۰.</ref>. در روایتی آمده است که روزی [[امام علی]] {{ع}} و [[فاطمه]] {{س}} با هم مشغول آسیاب کردن بودند، [[پیامبر]] {{صل}} به [[خانه]] آنان وارد شد و پرسید: «کدام یک خسته‌ترید؟» علی {{ع}} عرضه داشت: «فاطمه خسته‌تر است». آنگاه پیامبر {{صل}} به جای فاطمه {{س}} نشست و به علی {{ع}} کمک کرد<ref>شاذان قمی، الروضة فی فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب {{ع}}، ص۵۶-۵۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۵۰-۵۱.</ref>. وقتی علی {{ع}} به [[جهاد]] می‌رفت، فاطمه {{س}} با [[مشک]]، آب می‌آورد که اثرش بر [[بدن]] او باقی مانده بود و علی {{ع}} از این تلاش وی یاد کرده است<ref>ر. ک: ابوداوود سجستانی، سنن ابی‌داوود، ج۲، ص۲۹؛ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۲، ص۳۶۶؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۸۲.</ref>.


حضرت فاطمه‌{{س}}، در کنار همسرش، برای [[رشد]] و [[تربیت]] فرزندانش می‌کوشید. وقتی حسن {{ع}} متولد شد، فاطمه {{س}} از علی {{ع}} خواست نامی برای نوزادشان [[انتخاب]] کند. علی {{ع}} گفت: «بر [[رسول خدا]] [[سبقت]] نمی‌گیرم». از این رو، با موافقت هر دو، پیامبر {{صل}} نام فرزندشان را انتخاب کرد<ref>صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۳۸.</ref> و این [[سیره]] در نام‌گذاری تمام [[فرزندان زهرا]] {{س}} ادامه یافت<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۱.</ref>. [[حضرت فاطمه]] {{س}} شوهرش را الگوی فرزندانش در [[خانواده]] و [[اجتماع]] معرفی می‌کرد و به آنان می‌گفت که مانند پدرشان باشند<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۵۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.</ref>.
حضرت فاطمه‌{{س}}، در کنار همسرش، برای [[رشد]] و [[تربیت]] فرزندانش می‌کوشید. وقتی حسن {{ع}} متولد شد، فاطمه {{س}} از علی {{ع}} خواست نامی برای نوزادشان [[انتخاب]] کند. علی {{ع}} گفت: «بر [[رسول خدا]] [[سبقت]] نمی‌گیرم». از این رو، با موافقت هر دو، پیامبر {{صل}} نام فرزندشان را انتخاب کرد<ref>صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۳۸.</ref> و این [[سیره]] در نام‌گذاری تمام [[فرزندان زهرا]] {{س}} ادامه یافت<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۶۱.</ref>. [[حضرت فاطمه]] {{س}} شوهرش را الگوی فرزندانش در [[خانواده]] و [[اجتماع]] معرفی می‌کرد و به آنان می‌گفت که مانند پدرشان باشند<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۵۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۸۶.</ref>.


از ویژگی‌های بارز [[حضرت زهرا]] {{س}} در خانواده، توجه بسیار او به محیط خانواده و همسرش بود. از این رو، وقتی رسول خدا {{صل}} پرسید: «چه زمانی [[زن]] به [[خدا]] نزدیک‌تر است؟» پاسخ داد: «زمانی که ملازم درون خانه خود باشد»<ref>راوندی، سید فضل‌الله، النوادر، ص۱۱۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۹۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۵-۱۵۷.</ref>
از ویژگی‌های بارز [[حضرت زهرا]] {{س}} در خانواده، توجه بسیار او به محیط خانواده و همسرش بود. از این رو، وقتی رسول خدا {{صل}} پرسید: «چه زمانی [[زن]] به [[خدا]] نزدیک‌تر است؟» پاسخ داد: «زمانی که ملازم درون خانه خود باشد»<ref>راوندی، سید فضل‌الله، النوادر، ص۱۱۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۹۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۵-۱۵۷.</ref>
خط ۵۱: خط ۵۱:
شیوه [[حضرت فاطمه]] {{س}} برای [[اعلان]] [[مشروعیت]] نداشتن [[حکومت]] [[ابوبکر]] و ابراز نارضایی شدید از ایشان، به [[مبارزه]] علنی نخستین روزهای پس از [[رحلت پیامبر]] {{صل}} خلاصه نمی‌شد. آن حضرت {{س}} تا آخرین [[روز]] حیاتش، با [[قطع رابطه]] و ابراز [[ناراحتی]] و اندوه، مردم را متوجه مسئله [[سقیفه]] و [[غصب خلافت]] می‌کرد. وی حتی در بستر [[بیماری]] نیز از همسرش [[دفاع]] نمود و در جمع [[زنان]] عیادت کننده، از [[ناجوانمردی]] مردانشان [[شکوه]] کرد و اینکه چگونه در [[حق امام علی]] {{ع}}، با وجود شایستگی‌های بی‌بدیلش، [[جفا]] کردند و [[اهل بیت]] {{عم}} را تنها گذاشتند<ref>ابن طیفور، احمد بن ابی‌طاهر، بلاغات النساء، ص۱۹-۲۰؛ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۳۵۴-۳۵۶؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۲۵-۱۲۸؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۴۶-۱۴۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۳۳-۲۳۴.</ref>. در همان حال، تقاضای [[دیدار]] [[خلیفه]] (ابوبکر) و همراه وی را نیز رد کرد و چون آنان، به وساطت [[امام علی]] {{ع}}، اجازه [[عیادت]] یافتند، صورت خود را از ایشان برگرداند و با [[صراحت]]، [[حدیث نبوی]] [[خشم]] و [[رضا]] را به یادشان آورد و پس از [[اقرار]] آنان مبنی بر شنیدن این [[حدیث]] از [[پیامبر]] {{صل}}، [[خداوند]] و [[ملائکه]] را [[شاهد]] گرفت که آن دو او را [[خشمگین]] کرده‌اند و هرگز از آنان [[راضی]] نخواهد شد و در پیشگاه [[رسول خدا]] {{صل}} از آنان [[شکایت]] خواهد کرد<ref>ابن قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۸، ص۳۵۷.</ref>.  
شیوه [[حضرت فاطمه]] {{س}} برای [[اعلان]] [[مشروعیت]] نداشتن [[حکومت]] [[ابوبکر]] و ابراز نارضایی شدید از ایشان، به [[مبارزه]] علنی نخستین روزهای پس از [[رحلت پیامبر]] {{صل}} خلاصه نمی‌شد. آن حضرت {{س}} تا آخرین [[روز]] حیاتش، با [[قطع رابطه]] و ابراز [[ناراحتی]] و اندوه، مردم را متوجه مسئله [[سقیفه]] و [[غصب خلافت]] می‌کرد. وی حتی در بستر [[بیماری]] نیز از همسرش [[دفاع]] نمود و در جمع [[زنان]] عیادت کننده، از [[ناجوانمردی]] مردانشان [[شکوه]] کرد و اینکه چگونه در [[حق امام علی]] {{ع}}، با وجود شایستگی‌های بی‌بدیلش، [[جفا]] کردند و [[اهل بیت]] {{عم}} را تنها گذاشتند<ref>ابن طیفور، احمد بن ابی‌طاهر، بلاغات النساء، ص۱۹-۲۰؛ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۳۵۴-۳۵۶؛ طبری امامی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۲۵-۱۲۸؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۴۶-۱۴۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۳۳-۲۳۴.</ref>. در همان حال، تقاضای [[دیدار]] [[خلیفه]] (ابوبکر) و همراه وی را نیز رد کرد و چون آنان، به وساطت [[امام علی]] {{ع}}، اجازه [[عیادت]] یافتند، صورت خود را از ایشان برگرداند و با [[صراحت]]، [[حدیث نبوی]] [[خشم]] و [[رضا]] را به یادشان آورد و پس از [[اقرار]] آنان مبنی بر شنیدن این [[حدیث]] از [[پیامبر]] {{صل}}، [[خداوند]] و [[ملائکه]] را [[شاهد]] گرفت که آن دو او را [[خشمگین]] کرده‌اند و هرگز از آنان [[راضی]] نخواهد شد و در پیشگاه [[رسول خدا]] {{صل}} از آنان [[شکایت]] خواهد کرد<ref>ابن قتیبه دینوری، الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۸، ص۳۵۷.</ref>.  


برخی [[منابع اهل سنت]] گزارش کرده‌اند که [[ابوبکر]] [[رضایت فاطمه]] {{س}} را جلب کرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۷؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۳، ص۴۸۷.</ref> و برخی نیز مدعی شده‌اند که در هنگام [[دفن]]، [[نماز]] [[فاطمه]] {{س}} را ابوبکر خواند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۹؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۸، ص۲۶۷؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۵، ص۷۱۸.</ref>. به نظر می‌رسد این گزارش‌ها در صدد ترمیم جایگاه [[خلیفه]] اول‌اند. در [[منابع شیعه]] و [[اهل سنت]]، [[روایات]] گوناگونی وجود دارد که علی {{ع}} بر جنازه همسرش نماز گزارد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۹؛ طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی، ص۵۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۳.</ref> و بر اساس منابع اهل سنت، فاطمه‌{{س}} [[وصیت]] کرد او را شبانه دفن کنند تا ابوبکر بر جنازه‌اش حاضر نشود<ref>صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، ج۳، ص۵۲۱؛ ابن قتیبه دینوری، تأویل مختلف الحدیث، ص۲۷۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۱۴، ۲۷۱.</ref>. در منابع [[شیعی]]، [[عمر]] نیز ذکر شده است<ref>هلالی عامری، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، ص۳۹۳؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۲-۱۸۳.</ref>.
برخی [[منابع اهل سنت]] گزارش کرده‌اند که [[ابوبکر]] [[رضایت فاطمه]] {{س}} را جلب کرد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۷؛ حلبی، علی بن برهان، السیرة الحلبیه، ج۳، ص۴۸۷.</ref> و برخی نیز مدعی شده‌اند که در هنگام [[دفن]]، [[نماز]] [[فاطمه]] {{س}} را ابوبکر خواند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۹؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ج۸، ص۲۶۷؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۵، ص۷۱۸.</ref>. به نظر می‌رسد این گزارش‌ها در صدد ترمیم جایگاه [[خلیفه]] اول‌اند. در [[منابع شیعه]] و [[اهل سنت]]، [[روایات]] گوناگونی وجود دارد که علی {{ع}} بر جنازه همسرش نماز گزارد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۹؛ طبری، احمد بن عبدالله، ذخائر العقبی، ص۵۴؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۳.</ref> و بر اساس منابع اهل سنت، فاطمه‌{{س}} [[وصیت]] کرد او را شبانه دفن کنند تا ابوبکر بر جنازه‌اش حاضر نشود<ref>صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، ج۳، ص۵۲۱؛ ابن قتیبه دینوری، تأویل مختلف الحدیث، ص۲۷۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۱۴، ۲۷۱.</ref>. در منابع [[شیعی]]، [[عمر]] نیز ذکر شده است<ref>هلالی عامری، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، ص۳۹۳؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۷؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۲-۱۸۳.</ref>.


این گزارش‌ها حاکی است که آن حضرت {{س}} به هیچ وجه از [[حق]] [[ولایت علی]] {{ع}} کوتاه نیامد و همواره از حق [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[دفاع]] می‌کرد و می‌کوشید در موضوعاتی که با [[جانشینی رسول خدا]] {{صل}} [[ارتباط]] تنگاتنگ دارد، با دلیل و [[برهان]]، نادرستی [[رفتار]] خلیفه را برملا کند<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۷-۱۶۱.</ref>.
این گزارش‌ها حاکی است که آن حضرت {{س}} به هیچ وجه از [[حق]] [[ولایت علی]] {{ع}} کوتاه نیامد و همواره از حق [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[دفاع]] می‌کرد و می‌کوشید در موضوعاتی که با [[جانشینی رسول خدا]] {{صل}} [[ارتباط]] تنگاتنگ دارد، با دلیل و [[برهان]]، نادرستی [[رفتار]] خلیفه را برملا کند<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[فاطمه در کنار امام علی (مقاله)| مقاله «فاطمه در کنار امام علی»]]، [[دانشنامه فاطمی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فاطمی]]، ج۱، ص ۱۵۷-۱۶۱.</ref>.
۲۱۸٬۸۴۲

ویرایش