نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| تعداد پاسخ = ۷

«[[دوران غیبت]]، دوران حساسی است؛ به‌ویژه که در میان [[اسلام]] و [[شیعیان]] [[اهل بیت]] {{ع}} سابقه نداشته است؛ به همین [[دلیل]] لازم بود با تدبیری حکیمانه از پیامدها و عوارض احتمالی آن، پیش‌گیری شود و [[امت]] [[امام]] برای غیبتی طولانی آماده گردند. [[نایبان]] [[امام]] کوشیدند تا در دوره [[غیبت صغرا]] این [[رسالت]] مهم را به خوبی به انجام رسانند. بنابراین آن‌ها دو گونه [[مسئولیت]] داشتند که به توضیح آن دو می‌پردازیم:

* بین بردن [[شک]] و [[تردید]] درباره وجود [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}: با توجه به جو اختناق و [[ولایت]] پنهانی [[امام مهدی]] {{ع}}، و نیز [[غیبت]] آن [[حضرت]]، گروه‌هایی از [[شیعیان]] درباره وجود فرزندی برای [[امام عسکری]] {{ع}} در [[شک]] و [[حیرت]] به سر می‌بردند و بعضی نیز به [[عقاید]] [[باطل]] کشیده شدند. [[نایبان خاص]] [[امام]] به ویژه [[نایب]] اوّلِ، کوشیدند تا جریان [[ولایت]] و [[امامت]] آن [[حضرت]] را برای [[شیعیان]] اثبات کنند. این مهم به خوبی به انجام رسید؛ به گونه‌ای که در مدت کوتاهی، [[شک]] و تردیدها از میان رفت و [[عقیده]] [[شیعه]] به [[امامت]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} استوار و مسلم شد.

* '''[[حفظ جان]] [[امام]] از راه پنهان کردن نام و مکان [[حضرت]]''': [[نایبان خاص]] [[امام]] در همان حال که برای اثبات ولادت و [[امامت]] [[امام]] برای [[شیعیان]]، [[دلایل]] و شواهد را بیان می‌کردند، از بردن نام آن [[حضرت]] و افشای مکان زندگی او خودداری کرده، [[شیعیان]] را نیز از این کار پرهیز می‌دادند؛ زیرا نام بردن سبب حساسیت [[دشمن]] و به خطر افتادن [[جان]] [[امام]] می‌شد. [[امام مهدی]] {{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، او را از بیان نام و نشان خود [[نهی]] فرمود<ref>طوسی، الغیبة، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.</ref>.

* '''[[سرپرستی]] و تقویت [[سازمان وکالت]]''': از دوره [[امامان]] پیشین، جریان [[وکالت]] به وجود آمده بود و [[امامان]] در شهرهای مختلف مانند [[بغداد]] و [[سامرا]] و [[قم]] وکلایی داشتند که واسطه میان [[مردم]] و [[امام]] بودند. با شروعِ [[غیبت]] و نیاز بیشتر [[شیعیان]] به جریانِ [[وکالت]]،  نایبانِ [[امام]]، [[سازمان وکالت]] را تقویت کرده، به [[دستور]] [[امام]]، خود در رأس آن قرار گرفتند، تا ارتباط [[شیعیان]] با [[امام]] [[غایب]] در قالب تشکیلاتی سالم و مطئمن و به دور از نفوذ عناصر خائن، انجام گیرد. چنان‌که [[امام مهدی]] {{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، بیزاری خود را از یکی از این خائنان، این‌گونه اعلام فرمود: و ما از ابن هلال و هرکس که از او دوری نکند، بیزاریم. [[خدا]] او را نیامرزد! تو به اسحاقی و هموطنان او آنچه را گفتیم، اعلام کن.<ref>طوسی، الغیبة، ص ۳۵۳ و بحار الانوار، ج ۵، ص ۳۱۸.</ref>.

* '''[[پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی]] و سؤالات فقهی''': از [[وظایف]] مهم [[نایبان]]، دریافت سؤالات [[مردم]] و انتقال آن‌ها به محضر [[امام]] و نیز رساندن پاسخ کتبی و گاهی شفاهی<ref>گاهی نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از [[امام مهدی]] {{ع}} گرفته و ابلاغ می‌کردند. الغیبه، طوسی، ص ۲۹۳.</ref> آن [[حضرت]] به [[شیعیان]] بود که مجموعه آن‌ها در ضمن [[توقیعات]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} در کتاب‌های روایی [[شیعه]] گرد آمده است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۲؛ الغیبة، شیخ طوسی، ص ۲۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.</ref>. از معروف‌ترین [[توقیعات]]، پاسخ‌های [[امام]] به سؤالات [[اسحاق بن یعقوب]] است که در ضمن آن، [[شیعیان]] را در مسائل پیش آمده به فقهای [[شیعه]] ارجاع می‌دهد.<ref>الغیبة، طوسی، ص ۲۹۲.</ref>.

* '''دریافت [[وجوه شرعی]] متعلق به [[امام]]''': پیش از [[غیبت صغرا]] و در زمان [[امامان]] گذشته، از کارهای مهم [[وکیلان]]، دریافت وجود شرعی [[شیعیان]] و تحویل آن به [[امام مهدی|امام زمانبود]]. [[نایبان خاص]] [[امام مهدی]] {{ع}} نیز در راستانی این [[وظیفه]]، [[اموال]] [[شیعیان]] را به [[امام]] [[غایب]] می‌رساندند یا به [[دستور]] آن [[حضرت]] در مواردی [[مصرف]] می‌کردند. [[امام مهدی]] {{ع}} در جریانِ سفر هیئتی از [[شیعیان]] قمی به [[سامرا]] که همزمان با [[شهادت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} و خاکسپاری آن [[حضرت]] بود، به ایشان [[دستور]] داد که از این ‌پس [[اموال]] [[امام]] را به [[نایبان]] ایشان در [[بغداد]] تحویل دهند.<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۷۶، ح ۲۶.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۰۲، ۲۰۴.</ref>.

* '''برطرف کردن [[تردید]] [[شیعیان]] درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}}‌''': ولادت آخرین [[ذخیره الهی]] به صورت پنهانی صورت گرفت و جز اندکی از [[شیعیان]]، آن [[حضرت]] را در دوران پدر بزرگوارش ندیده بودند و تردیدهایی میان [[شیعیان]] پدید آمده بود؛ ازاین‌رو، یکی از مسؤولیت‌های مهم و حساس [[نواب خاص]]، از میان بردن تردیدهای موجود درباره [[حضرت مهدی]] {{ع}} بود. این تلاش‌ها، بیشتر در دوران [[نایبان]] اول و دوم انجام شد؛ ولی در موارد مورد نیاز در دوره دیگر [[نواب]] نیز بدان توجه می‌شد. از آن‌جا که این مسأله بسیار مهم و حساس بود، افزون بر ارائه کراماتی از طرف [[نایبان خاص]]، خود [[حضرت]] در موارد مورد نیاز، با صدور توقیعاتی این امر را بر ایشان آسان می‌کرد. در میان توقیعاتی که هم‌اکنون از آن [[حضرت]] در دست است، تعدادی درباره همین مسأله است<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ص ۴۳۵.</ref>.

* '''پنهان نگه داشتن [[مکان حضرت مهدی]] {{ع}}‌''': از [[احادیث]] [[نقل]] شده توسط [[نواب خاص]] و [[توقیعات]] صادر شده از طرف [[امام زمان]] {{ع}} به دست آنان‌<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۲۲.</ref>، دانسته می‌شود [[نواب]] وظیفه‌ای دوجانبه داشته‌اند:

* '''پاسخگویی به پرسش‌های فقهی و مشکلات علمی و عقیدتی‌''': [[نایبان خاص]]، پرسش‌های فقهی و شرعی [[شیعیان]] را خدمت [[امام]] و پاسخ آن‌ها را به [[مردم]] می‌رساندند. به ویژه در دوره [[نیابت]] [[نایب دوم]]، [[محمد بن عثمان]]، پرسش‌های فقهی بسیاری مطرح شد و [[امام]]، ضمن [[توقیعات]] متعدد و طولانی به آن‌ها پاسخ داد. فعالیت‌های [[نایبان خاص]] به مسایل فقهی محدود نمی‌شد؛ بلکه [[وظیفه]] دیگر آنان حل مشکلات علمی و شرکت در بحث‌ها و مناظرات عقیدتی بود<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۷۶.</ref>.

* '''سازماندهی وکیل‌های حضرت‌''': یکی از تشکل‌های مهمی که در دوران [[امامان]] پیش از [[حضرت مهدی]] {{ع}} شکل گرفت، "[[تشکیلات وکالت]]" بود. ایشان این سازمان را برای آماده کردن هرچه بیشتر [[مردم]]، برای [[تحمل]] دوران [[غیبت حضرت مهدی]] {{ع}} به وجود آوردند؛ ازاین‌رو هرچه بیشتر می‌کوشیدند تا از مواجهه مستقیم، کم کرده، امور را به عهده افراد [[شایسته]] بگذارند.

# قاسم بن علا ([[وکیل]] در [[آذربایجان]])؛

# ابو الحسین [[محمد بن جعفر اسدی]] ([[وکیل]] در [[ری]])<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۱۵، ح ۳۹۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ح ۲، باب ۴۳، ۱۶</ref>؛

* '''آماده کردن [[شیعیان]] برای [[غیبت کبرا]]''': یکی از مسؤولیت‌های اساسی سفرای چهارگانه- به‌ویژه آخرین نایب- آماده کردن اذهان عمومی برای "[[غیبت کبرا]]" و عادت دادن تدریجی [[مردم]] به [[پنهان‌زیستی]] [[امام]] و جلوگیری از غافلگیر شدن در موضوع [[غیبت]] بود.

* '''[[رهبری]] دوستداران و طرفداران [[امام زمان]] {{ع}} و حفظ [[مصالح اجتماعی]] شیعیان‌''': خلأ و کمبودی که به واسطه عدم حضور و فقدان [[امام]]، در اجتماع [[شیعیان]] پیدا شده بود، پر شد. [[امام زمان]] {{ع}} توانست به وسیله [[نایبان خاص]] [[رهبری]] خویش را در [[جامعه]] اعمال کرده و خسارت‌های ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران کرد. آن [[حضرت]]، [[مصالح]] اجتماع آن زمان و دوستداران را- در سخت‌ترین و پیچیده‌ترین شرایط [[اجتماعی]] و سیاسی- حفظ کرد و نگذاشت [[شیعیان]] [[منحرف]] شده و متلاشی شوند<ref>صدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶.</ref>.

* '''جلوگیری از [[فرقه‌گرایی]] و گروه‌گروه شدن شیعیان‌''': از مسؤولیت‌های مهم [[نایبان خاص]]، این بود که [[شیعیان]] را از پراکندگی بیشتر مصون دارند. ایشان همواره آن دسته از گفتارهای [[پیامبر]] و [[امامان]] {{عم}} را که دلالت داشت مجموع [[پیشوایان معصوم]] {{عم}} به [[دوازده]] ختم می‌شود و واپسین آنان [[غیبت]] خواهد کرد، بیان می‌کردند. [[نواب خاص]] در این مرحله، به [[پیروزی]] چشمگیری دست یافتند و توانستند انشعابات پدید آمده در [[مکتب]] [[تشیع]] را کمتر کرده و در نهایت، به حداقل برسانند.

* '''[[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین]] نیابت‌''': یکی از مسؤولیت‌های مهم [[نایبان خاص]]، [[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]] بود. این [[مبارزه]] به‌طور عمده، با هدایت‌های [[امام]] با صدور [[توقیعات]] از طرف آن [[حضرت]] صورت می‌گرفت<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۴.</ref>.

* '''گرفتن [[اموال]] متعلق به [[امام]] و [[مصرف]] آن در موارد لازم‌''': هرکدام از [[نواب خاص]] [[امام]]، در دوران [[سفارت]] خود، وجوه و [[اموال]] متعلق به [[حضرت]] را تحویل می‌گرفت و در مواردی که [[امام]] [[دستور]] می‌داد، [[مصرف]] می‌کرد»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص ۸۵-۹۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۵۱ - ۴۵۴.</ref>.

# '''زدودن [[شک]] و [[حیرت]] [[مردم]] درباره [[وجود امام مهدی]] {{ع}}''': مهم‌ترین وظیفه‌ای که [[نواب اربعه]] به ویژه [[سفیر اول]] یعنی [[عثمان بن سعید عمری]] بر عهده داشت این بود که برای [[شیعیان]] ثابت کند، [[امام عسکری]] {{ع}} فرزندی دارد که اکنون [[امام]] است و او [[نایب خاص]] آن [[حضرت]] می‌باشد.

# '''[[حفظ امام مهدی]] {{ع}} از راه [[پنهان داشتن نام امام مهدی|پنهان داشتن نام]] و [[مکان امام مهدی|مکان آن حضرت]]''': [[امام مهدی]] {{ع}} در [[توقیع]]ی به [[محمد بن عثمان بن سعید عمری]] بیان داشت که از ذکر نام و نشان آن [[حضرت]] خودداری کند و در جهت پنهان داشتن نام و [[مکان امام مهدی|مکان آن حضرت]] بکوشد<ref>الغیبه، طوسی، ص ۲۲۲</ref>. [[ابوسهل نوبختی]] در جواب این سؤال که چرا تو سفیر [[ناحیه مقدسه]] نشدی؟ فرمود: من نمی‌توانم مانند [[حسین بن روح]] سرّ نگهدار باشم<ref>الغیبه، طوسی، ص ۲۴۰</ref>.

# '''سازماندهی و [[سرپرستی]] [[سازمان وکالت]]''': از طریق این سازمان، [[شیعیان]] پرسش‌ها و [[شبهات]] دینی خود را با [[وکلا]] در میان می‌گذاشتند و آنان به واسطه سفیر از [[ناحیه مقدسه]] پاسخ را به [[شیعیان]] می‌رساندند، و نیز [[وجوه شرعی]] خود را به [[وکلا]] می‌دادند و [[وکلا]] آن را به [[مسئول]] سازمان تحویل می‌دادند.

# '''پاسخ‌گویی به پرسش‌های فقهی و مشکلات عقیدتی''': آنان گاهی پرسش‌های فقهی و مسائل مستحدثه [[شیعیان]] را به عرض [[امام مهدی]] {{ع}} می‌رساندند و پاسخ آن را دریافت و به [[شیعیان]] [[ابلاغ]] می‌کردند<ref>اعلام الوری، ص ۴۵۲</ref>.

# '''اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام مهدی]] {{ع}}''': [[امام مهدی]] {{ع}} در روز بعد از [[رحلت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} و یا در همان روز، بعد از مراسم [[خاک]] سپاری [[امام عسکری]] {{ع}} به هیئت قمی‌ها [[دستور]] داد که از این به بعد، [[اموال]] متعلق به آن [[حضرت]] را به وکیلش در [[بغداد]] (ابوعمرو، [[عثمان بن سعید]] عَمْری) تحویل دهند<ref>کمال الدین، ص ۴۷۸</ref>.

# '''[[مبارزه]] با [[غلات]] و [[مدعیان دروغین نیابت]] و [[بابیت]]''': در راستای همین [[وظیفه]]، در این دوره هفتاد ساله هر کسی که به [[دروغ]] ادعای بابیّت و [[وکالت]] نمود، مثل [[حلاج]]، [[شلمغانی]] و دیگران، با آنان به [[مبارزه]] برخاستند و از [[ناحیه مقدسه]] توقیعاتی به واسطه آنان صادر شد، و با روشن شدن ماهیّت آنان، [[شیعیان]] [[امامیه]] از این نوع [[انحرافات]] مصون ماندند و به [[سفارت]] [[نواب اربعه]] و [[وکالت]] بیشتر اعتماد نمودند.

# '''[[مبارزه]] با [[وکلای خائن]]''': گاهی برخی از [[وکلا]] [[منحرف]] می‌شدند و از [[وظایف]] اصلی خود عدول می‌کردند. در این صورت مشکلاتی را برای سازمان مخفی [[وکالت]] به وجود می‌آوردند، و گاهی [[وجوه شرعی]] را نزد خود نگه می‌داشتند، در این صورت [[نواب اربعه]] هر کدام به نوبه خود [[مسئولیت]] داشتند تا با آن [[وکیل]] خائن [[مبارزه]] کنند.

# '''[[آماده سازی مردم]] برای پذیرش [[غیبت کبرا]]''': این [[وظیفه]] بیش از همه بر دوش [[ابوالحسن علی بن محمد سمری]] [[آخرین سفیر]] [[امام مهدی]] {{ع}} سنگینی داشت. از این رو [[امام مهدی]] {{ع}} از راه [[اعجاز]] به او کمک کرد و شش روز قبل از مرگش توقیعی صادر نمود و زمان دقیق [[وفات]] وی را بیان داشت تا اینکه [[حجت]] بر همگان تمام شود و اذهان، آماده پذیرش دوره دیگری از [[غیبت]] آن [[حضرت]] باشد»<ref>[[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۳۵۴.</ref>.

# پنهان نگه داشتن نام، مکان و رفع [[شک]] و [[تردید]] درباره آن [[حضرت]]. از یک طرف نام و [[محل زندگی]] [[امام]] را نه تنها از [[دشمنان]]، بلکه از [[شیعیان]] مخفی نگه می‌داشتند و به وکلای خود [[آموزش]] می‌دادند که مبادا اسمی از [[حضرت]] به میان آید، و لذا توانستند [[شیعیان]] را از خطر [[عباسیان]] مصون دارند، از سوی دیگر بر آن‌ها لازم بود که وجود مبارک [[امام]] {{ع}} را برای هواداران مورد اعتماد به اثبات برسانند، تا خط‍‌ [[انحراف]] نتواند شک‌ و [[تردید]] در میان آن‌ها ایجاد کند.

# جلوگیری از [[فرقه‌گرایی]] و انشعابات [[شیعیان]].

# پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی و مشکلات علمی و عقیدتی؛ [[نواب خاص]]، سؤالات فقهی و شرعی [[شیعیان]] را به خدمت [[امام]] {{ع}} می‌رساندند و پاسخ آن‌ها را می‌گرفتند و به [[مردم]] [[ابلاغ]] می‌کردند.

# اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام]].

# سازماندهی وکلاء؛ بنا به [[ضرورت]] در هرمنطقه‌ای وکیلی تعیین شده و گاه چند [[وکیل]] در مناطق کوچک‌تر تحت [[سرپرستی]] وکیلی قرار داشتند که [[امام]] و بعدا [[نواب]] برای آن‌ها تعیین می‌کردند. این وکلاء اموالی را که بابت وجوهات می‌گرفتند به شیوه‌های گوناگونی به [[بغداد]]، نزد [[نواب]] می‌فرستادند و آن‌ها نیز طبق [[دستور امام]] {{ع}} در مواردی که لازم بود، به کار می‌گرفتند<ref>زندگانی نواب خاص [[امام زمان]]، علی غفارزاده، ص ۸۵.</ref>»<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۵۶.</ref>.

# مخفی داشتن نام و [[جایگاه امام]]

# اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام]]

# پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی و مشکلات عقیدتی [[مردم]]

* '''معرفی [[حضرت]]''': [[نواب خاص]]، مخصوصاً [[نایب اول]]، [[تلاش]] می‌کردند تا به [[شیعیان]] بفهمانند که [[امام یازدهم]] {{ع}} دارای [[فرزند]] می‌باشد و این [[فرزند]] [[امام]] نیز هست. بنابراین یکی از مسئولیت‌های [[نواب خاص]] این بود که وجود مبارک [[امام]] را برای هواداران مورد اعتماد حضرتش به اثبات رسانند<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰</ref>.

* '''جلوگیری از [[فرقه‌گرایی]] و [[آماده‌سازی]] [[مردم]] برای پذیرش [[غیبت]]''': فعالیت‌های سفیران نیز این [[هدف]] را دنبال می‌کرد که [[جماعت]] [[امامیه]] را از انشعابات بیش تر با اثبات [[امامت]] پسر [[امام عسکری]] {{ع}} حفظ کنند. برای رسیدن به این [[هدف]]، آنان آن دسته از گفتارهای [[پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} را که دلالت دارد بر این که مجموعه [[امامان]] به [[دوازده]] ختم می‌شود و آخرین آن‌ها [[غیبت]] خواهد کرد، به کار می‌گرفتند<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰</ref>.

* '''اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام مهدی]] {{ع}}''': [[نایبان چهارگانه]] [[وظیفه]] دیگری را به نام [[امام]] انجام می‌دادند. آنان وجوهاتی را که [[امامیه]] پیش از این به [[ائمه]] {{عم}} می‌پرداختند، دریافت و جمع‌آوری می‌کردند. طبق مآخذ [[امامیه]]، همه این [[نایبان]] در وصول وجوهات دست به اعجازهایی می‌زدند تا [[پیروان]] و هواداران [[شیعی]]، [[حقانیت]] ایشان را باور کنند<ref>تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰</ref>. [[نواب خاص]]، هرکدام در دوران [[سفارت]] خودشان، [[اموال]] متعلق به [[امام]] را از [[مردم]] می‌گرفتند و به [[امام]] می‌رساندند.

* '''پاسخ‌گویی به پرسش‌های فقهی و مشکلات علمی و عقیدتی''': یکی از مهم ترین [[وظایف]] [[نواب]] این بود که سؤالات را از [[شیعیان]] می‌گرفتند و به [[امام]] می‌رساندند و جواب را دریافت کرده و به [[مردم]] برمی گرداندند؛ برای مثال می‌توان به سؤالاتی که [[اسحاق بن یعقوب]] از [[محمد بن عثمان]] درخواست می‌کند و توقیعی با خط [[امام زمان]] {{ع}} برای ایشان صادر می‌شود، اشاره کرد<ref>کمال الدین، ج۲، باب۴۵، ص۲۳۷</ref>. به نظر می‌رسد در تمام دوران چهار سفیر، از این نوع سؤالات بوده و [[نواب]] سؤالاتی را به [[امام]] می‌رساندند و جواب دریافت می‌کردند و از این طریق مشکلات [[شیعیان]] را حل می‌نمودند. [[توقیعات]] زیادی هم در این زمینه از [[امام]] {{ع}} صادر شده است.

* '''[[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]] و وکلای خائن'''؛

* '''سازماندهی و [[سرپرستی]] سازمان و کالت''': [[سیاست]] تعیین [[وکیل]]، به منظور اداره امور نواحی مختلف و ایجاد رابطه میان [[شیعیان]] و [[امامان]]، حداقل از زمان [[امام کاظم]] {{ع}} به این سو معمول بود. پس از آغاز [[غیبت]]، تماس مستقیم و کلا با [[امام]] قطع شد و به جای آن، محور ارتباط، [[نایب]] خاصی شد که آن [[حضرت]] تعیین فرموده بود. مناطق شیعه‌نشین تا حدی مشخص بود و بنا به [[ضرورت]]، در هر منطقه وکیلی تعیین می‌شد؛ چنان که گاهی تعدادی از آن‌ها که در مناطق کوچک تری انجام [[وظیفه]] می‌کردند، تحت [[سرپرستی]] [[وکیل]] دیگری قرار می‌گرفتند که پیش از [[غیبت]] از طرف [[امام]] وقت و در [[زمان غیبت]] به وسیله [[نایب خاص]] برای آنان تعیین می‌شد. این [[وکلا]]، اموالی را که بابت [[وجوه شرعی]] از [[مردم]] می‌گرفتند به طریق گوناگون پیش [[نایب خاص]] در [[بغداد]] می‌فرستادند و آن‌ها نیز وجوه رسیده را طبق [[دستور]] [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} در موارد معین [[مصرف]] می‌کردند.

«دوران [[غیبت]]، دوران حساسی است؛ به ویژه که در میان [[امت اسلام]] و [[شیعیان]] [[اهل بیت]] {{عم}} سابقه نداشته است؛ به همین [[دلیل]] لازم بود با تدبیری حکیمانه از پیامدها و عوارض احتمالی آن، پیش گیری شود و امّت [[امام]] برای غیبتی طولانی آماده گردند. [[نایبان]] [[امام]] کوشیدند تا در دوره [[غیبت صغرا]] این [[رسالت]] مهم را به خوبی به انجام رسانند. بنابراین آن‌ها دو گونه [[مسئولیت]] داشتند که به توضیح آن دو می‌پردازیم:

# '''وظایفی که درباره [[امام غایب]] وجود داشت. این [[وظایف]]، عبارتند از:'''

## '''از بین بردن [[شک]] و [[تردید]] درباره وجود [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}}:''' با توجه به جو اختناق و ولادت پنهانی [[امام مهدی]] {{ع}}، و نیز [[غیبت]] آن [[حضرت]]، گروه‌هایی از [[شیعیان]] درباره وجود فرزندی برای [[امام عسکری]] {{ع}} در [[شک]] و [[حیرت]] به سر می‌بردند و بعضی نیز به [[عقاید]] [[باطل]] کشیده شدند. [[نایبان خاص]] [[امام]] و به ویژه [[نایب]] اوّلِ، کوشیدند تا جریان ولادت آن [[حضرت]] را برای [[شیعیان]] اثبات کنند. این مهم به خوبی به انجام رسید؛ به گونه‌ای که در مدت کوتاهی، [[شک]] و تردیدها از میان رفت و [[عقیده]] [[شیعه]] به [[امامت]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} استوار و مسلّم شد.<ref> پیش از این، سخنی از مرحوم [[شیخ مفید]] در همین درس بیان شد.</ref>

## '''[[حفظ جان]] [[امام]] از راه پنهان کردن نام و مکان [[حضرت]]:''' [[نایبان خاص]] [[امام]] در همان حال که برای اثبات ولادت و [[امامت]] [[امام]] برای [[شیعیان]]، [[دلایل]] و شواهد را بیان می‌کردند، از بردن نام آن [[حضرت]] و افشای مکان زندگی او خودداری کرده، [[شیعیان]] را نیز از این کار پرهیز می‌دادند؛ زیرا نام بردن سبب حساسیت [[دشمن]] و به خطر افتادن [[جان]] [[امام]] می‌شد. [[امام مهدی]] {{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، او را از بیان نام و نشان خود [[نهی]] فرمود.<ref> غیبت طوسی، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.</ref>

# '''وظایفی که در رابطه با [[امامت]] [[امام]] وجود داشت که عبارتند از:'''

## '''[[سرپرستی]] و تقویت [[سازمان وکالت]]:''' از دوره [[امامان]] پیشین، جریان [[وکالت]] به وجود آمده بود و [[امامان]] {{عم}} در شهرهای مختلف مانند [[بغداد]] و [[سامرا]] و [[قم]] وکلایی داشتندکه واسطه میان [[مردم]] و [[امامان]] بودند. با شروعِ [[غیبت]] و نیاز بیشتر [[شیعیان]] به جریانِ [[وکالت]]، [[سازمان وکالت]] را تقویت کرده، به [[دستور]] [[امام]]، خود در رأس آن قرار گرفتند، تا ارتباط [[شیعیان]] با [[امام غایب]] در قالب تشکیلاتی سالم و مطمئن و به دور از نفوذ عناصر خائن، انجام گیرد. چنان که [[امام مهدی]] {{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، بیزاری خود را از یکی از این خائنان، این گونه اعلام فرمود: "و ما از ابن هلال و هر کس که از او دوری نکند، بیزاریم. [[خدا]] او را نیامرزد! تو به اسحاقی و هموطنان او آنچه را گفتیم، اعلام کن".<ref> غیبت طوسی، ص ۳۵۳؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۵۷.</ref>

## '''[[پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی]] و سؤالات فقهی:''' از [[وظایف]] مهم [[نایبان]]، دریافت سؤالات [[مردم]] و انتقال آن‌ها به محضر [[امام]] و نیز رساندن پاسخ کتبی و گاهی شفاهی<ref> نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از [[امام مهدی]] {{ع}} گرفته و ابلاغ می‌کردند. غیبت طوسی، ص ۲۹۳.</ref> آن [[حضرت]] به [[شیعیان]] بود که مجموعه‌ آن‌ها در ضمن [[توقیعات]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} در کتاب‌هایی روایی [[شیعه]] گرد آمده است.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲؛ [[غیبت]] طوسی؛ احتجاج، طبرسی، ج ۲؛ بحر الانوار، ج ۵۳.</ref> از معروف‌ترین [[توقیعات]]، پاسخ‌های [[امام]] به سؤالات [[اسحاق بن یعقوب]] است که در ضمن آن، شیوۀ بهره‌مندی از [[برکات]] [[امام]] در زمان [[غیبت]] با این عبارت آمده است:{{عربی|" وَ أَمَّا وَجْهُ‏ الِانْتِفَاعِ‏ بِي‏ فِي‏ غَيْبَتِي‏ فَكَالانْتِفَاعِ‏ بِالشَّمْسِ‏ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ‏ الْأَبْصَارِ السَّحَاب‏‏‏ "}}<ref>و اما چگونگی بهره‌مندی از من در زمان غیبت‌ام، مانند بهره‌گیری از خورشید است، زمانی که ابرها آن را از دیدگان نهان کنند؛ غیبت طوسی، ص ۲۹۲.</ref>. نیز در همین [[توقیع]] است که [[امام]]، [[شیعیان]] را در مسائل پیش آمده به فقهای [[شیعه]] ارجاع می‌دهد.

## '''دریافت [[وجوه شرعی]] متعلق به [[امام]]:''' پیش از [[غیبت صغرا]] و در زمان [[امامان]] گذشته، از کارهای مهم [[وکیلان]]، دریافت وجود شرعی [[شیعیان]] و تحویل آن به [[امام]] هر زمان بود. [[نایبان خاص]] [[امام مهدی]] {{ع}} نیز در راستای این [[وظیفه]]، [[اموال]] [[شیعیان]] را به [[امام غایب]] می‌رساندند یا به [[دستور]] آن [[حضرت]] در مواردی [[مصرف]] می‌کردند. [[امام مهدی]] {{ع}} در جریانِ سفر هیئتی از [[شیعیان]] قمی به [[سامرا]] که همزمان با [[شهادت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} و خاکسپاری آن [[حضرت]] بود، به ایشان [[دستور]] داد که از این پس [[اموال]] [[امام]] را به [[نایبان]] ایشان در [[بغداد]] تحویل دهند.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۳، ص ۴۷۶، ح ۲۶.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۲، ص ۸۶ - ۸۸.</ref>.