بنی محارب بن فهر: تفاوت میان نسخه‌ها

از مهمترین وقایع [[تاریخ]] [[جاهلی]] آنان می‌‌توان به [[همراهی]] ایشان در [[نبرد]] خونین [[قریش]] به همراه همپیمانانی از [[قبایل]] «[[بنی‌خزیمه|خزیمه]]»، «[[بنی‌کنانه|کنانه]]»، «[[بنی‌اسد|اسد]]»، «[[بنی‌جذام|جذام]]» و دیگر تیره‌های [[مضر]] به [[فرماندهی]] [[فهر بن مالک]] با [[حسان بن عبد کلال حمیری]] -[[پادشاه حمیری]] [[یمن]]- که به ادعای نسب‌نویسان با بسیار کس از قبایل یمن از یمن به وادی [[مکه]] آمده بود تا سنگ‌های [[کعبه]] را با خود ببرد، اشاره کرد.<ref> ابن اثیر، الکامل، ج۱، ص۵۶۱؛ ابن جوزی، المنتظم، ج۲، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> این [[جنگ]] که با [[شکست]] [[لشکر]] یمن و کشته شدن بسیاری از ایشان، و [[اسارت]] پادشاهشان –حسان- خاتمه یافت،<ref> طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۶۲-۲۶۳؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۲۶؛ ابن جوزی، المنتظم، ج۲، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> ذکری از [[محارب]] به میان نیامده است اما حضور وی با توجه به نقش والای قریش و نیز جایگاه [[پدر]] او در سمت فرماندهی در این جنگ، بسیار محتمل به نظر می‌‌رسد. از دیگر وقایع تاریخ جاهلی بنی محارب بن فهر، حضور ایشان در [[جنگ فجار]] است. در این جنگ، [[ضرار]] فرزند [[خطاب بن مرداس]] -[[رییس]] [[طایفه بنی فهر]]- فرماندهی بنی محارب بن فهر را بر عهده داشت.<ref> ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۲۰۰.</ref> وی همچنین، در [[جاهلیت]]، گروهی از هم پیمانان قریش و کنانه را نزد خود گرد آورده بود و به کمک آنها [[راهزنی]] می‌‌کرد.<ref> جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۲۵۰-۲۵۲.</ref> نبرد بنی محارب بن فهر با [[بنی ضمرة بن بکر]] هم از دیگر وقایع مهم [[تاریخی]] [[بنی محارب]] به شمار رفته است. این [[جنگ]] که [[فرماندهی]] آن را [[ابوعثمان]] [[محاربی]] بر عهده داشت، آخرین [[نبرد]] بین [[قریش]] و [[کنانه]] محسوب شده است.<ref> ابن حبیب بغدادی، المنمق، ص۱۲۳-۱۲۵.</ref> [[آتش]] [[ستیزه جویی]] بنی محارب در ایام [[جاهلی]]، علاوه بر [[قبایل]] دیگر، گاه دامن تیره‌های دیگر قریش را نیز می‌‌گرفت. چندان که منطقه [[رَدم بنی جُمَح]] در [[مکه]] یاد آور نبرد شدیدی است که در [[عهد]] [[جاهلیت]] میان بنی محارب بن فهر و [[بنی جمح بن عمرو]] رخ داد و در آن نبرد محاربیان شمار زیادی از جمحیان را به [[هلاکت]] رساندند.<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۴۰، فاکهی، اخبار مکه، ج۳، ص۳۰۵.</ref>

با آغاز [[رسالت پیامبر خاتم]]{{صل}}، بنی محارب و بسیاری از [[مردم]] [[طوایف]] بنی فهر در کنار دیگر تیره‌های قریش به مقابله با این [[دعوت الهی]] برخاستند. در طول این سال‌ها، [[ضرار بن خطاب محاربی]] همراه با جمعی دیگر همواره با سروده‌هایش در تقویت قریش می‌‌کوشید.<ref> ر. ک. خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۳، ص۲۰..</ref> [[تقابل]] بنی محارب با [[اسلام]]، پس از [[هجرت رسول خدا]]{{صل}} به [[مدینه]] نیز تداوم یافت چندان که در یکی از این مواقع، در [[سال دوم هجری]]، تنی چند از [[کفار]] به فرماندهی [[کُرز بن جابر فهری]]، به مزارع پیرامون مدینه [[هجوم]] آوردند. [[پیامبر]]{{صل}} و یارانش به مقابله با او برخاستند و مهاجمان را تا وادی سَفَوان -در ناحیه [[بدر]]- تعقیب کردند. این [[غزوه]] در [[تاریخ]] به "بدر الاولی" [[شهرت]] یافت.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۸۷، طبری، تاریخ، ج۲، ص۴۰۶، مقریزی، امتاع الاسماع، ج۱، ص۷۴.</ref> [[ضرار بن خطاب]] نیز که پیش از [[هجرت]]، با سروده‌هایش در تقویت قریش می‌‌کوشید، پس از هجرت نیز بر دامنه دشمنی‌هایش افزود. او که بهادری و جنگجویی را با شاعر مسلکی جمع کرده بود، همواره از [[دشمنان]] و [[مخالفان]] سرسخت [[دعوت پیامبر]]{{صل}} به شمار می‌‌رفته است. ضرار پس از [[جنگ بدر]] و [[شکست]] [[قریش]]، ابیاتی در رثای [[ابوجهل مخزومی]] سرود<ref> ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۲۹۴.</ref> کما این که پس از [[جنگ احد]] نیز در پاسخ به [[مرثیه]] [[کعب بن مالک]] بر [[حمزة بن عبدالمطلب]]، شعری سرایش نمود.<ref> ابن هشام، السیرة النبویه، ج۴، ص۹۶.</ref> ضرار در [[جنگ احزاب]] نیز حضوری فعال داشت. او را در این [[جنگ]]، یکی از چهار جنگجوی قریش برشمرده‌اند که توانستند از [[خندق]] عبور کنند.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۷۴۸، ابن عبدالبر، الدرر، ص۱۷۴.</ref> او پس از عبور از خندق اشعاری بسیار نغز سرود که علی{{ع}} در [[صفین]] و [[امام حسین]]{{ع}} در [[کربلا]] <ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۲۴۷-۲۴۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۰۹.</ref> و دیگران<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۰۹.</ref> در مواقع مختلف بدان [[تمثل]] جسته‌اند. ضرار بعدها در گفتگویش با [[ابوبکر]] و [[انصار]]، نه تنها پیشینه دشمنی‌اش با [[مسلمانان]] را [[انکار]] نکرده بود بلکه با لحنی توأم با [[افتخار]]، از عملکرد خود در آن دوران یاد می‌‌کرد.<ref> ر. ک. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۷۴۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۳، ص۳۹۲؛ تاریخ و تمدن اسلامی، مقاله «بررسی مقایسه ای نقش دو تیره بنی فهر در تحولات صدر اسلام (با تکیه بر هملکرد صحابیان آنها)»، رضا کردی، ص۷.</ref>

در بیان نسبت گروندگان به اسلام در بین خاندان‌های [[بنی محارب]] نیز نکاتی حائز اهمیت است. از چهار گروه فرعی‌ای که به بنی محارب منسوبند -یعنی [[آل حبیب]]، «وائله»، «حجوان» و «قیس بن خالد» - ضرار بن خطاب فهری و پس از او [[کرز بن جابر]]، [[شداد بن عمرو]] و پسرش «مستورد»، [[صحابیان]] برجسته منتسب به آل حبیب به شمار آمده‌اند. از [[خانواده]] وائلة بن عمرو بن شیبان، نام سه نفر به اسامی [[سلسلة بن مالک]]، پسرش «حبیب» و [[مرّة بن عمرو فهری]] و از تیره حجوان تنها نام [[رباح بن معترف]] به عنوان [[صحابی]] در برخی متون به ثبت رسیده است.<ref> ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۷۷، ۴۵۱. رباح را شریک تجاری عبدالرحمن بن عوف گفته‌اند و خبری از آواز خوانی او در سفر تجاری نقل کرده‌اند.(ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۴۸۶.) </ref>

منابع از نقش آفرینی برخی از آنان در رخدادهای [[سیاسی]] آن [[روزگار]] خبر داده و حتی نقل کرده‌اند که [[اصحاب]] شورایی که [[عمر]] برای [[تعیین جانشین]] خود [[انتخاب]] نموده بود، پس از کشته شدن عمر، در [[منزل]] یکی از همین محاربیان یعنی «فاطمه» [[خواهر]] [[ضحاک بن قیس]] -که از [[مهاجران]] نخستین و زنی [[زیبا]] و [[خردمند]] بود،<ref> ابن حجر، الاصابه، ج۸، ص۲۷۶.</ref> - گرد آمده بودند.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۰-۱۹۱۰. </ref> علاوه بر آن، جمعی از [[رجال]] این [[طایفه]] به مرور در جمع عوامل [[حکومتی]] خلفای ثلاث و نیز [[معاویة بن ابی‌سفیان]] و دیگر [[حکام اموی]] قرار گرفتند که از جمله آنان می‌‌توان به نام [[حبیب بن مسلمه]] اشاره کرد. حبیب در پی برکناری [[عیاض بن غنم]] از [[امارت]] قنسرین و جزیره، از سوی [[خلیفه]] وقت -[[عمر بن خطاب]]- مدتی به [[کارگزاری]] این مناطق منسوب شد.<ref> خلیفة بن خیاط، تاریخ،ص۱۵۵، ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۲۰.</ref> وی پس از [[انتصاب]] [[عثمان]] به [[خلافت]] نیز، به دستور خلیفه و توسط [[معاویة بن ابوسفیان]] –فرماندار عمر و عثمان بر [[شام]] و جزیره- جهت [[تصدی]] [[امر]] کارگزاری خلیفه به ارمنستان فرستاده شد.<ref> بلاذری، فتوح البلدان، ص۱۹۶.</ref> ضمن این که وی در ایام [[خلافت عثمان]]، جهت انجام [[فتوحات]] در منطقه [[آذربایجان]] به این منطقه فرستاده شد.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۷۹.</ref> نقل است که در هنگام [[شورش]] مردمی علیه عثمان و در پی [[استمداد]] خلیفه از [[معاویه]]، وی، [[حبیب بن مسلمه]] را با لشکری، جهت [[یاری]] خلیفه به [[مدینه]] فرستاد.<ref> ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ج۴،ص۱۲۸۹،ضبی، الفتنة و وقعة الجمل، ص۶۲.</ref> حبیب و همراهانش در [[وادی القری]] پس از دریافت خبر [[کشته شدن عثمان]]، به شام بازگشتند. او پس از کشته شدن عثمان، با معاویه همراه گردید و وی را در [[جنگ‌ها]] از جمله [[نبرد صفین]] [[همراهی]] نمود.<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۲۱.</ref> گفته‌اند که یک بار، [[معاویه]] او را همراه با گروهی نزد [[امام علی]]{{ع}} فرستاد. حبیب در [[حضور امام]] از [[عثمان]] به [[نیکی]] یاد کرد و [[یاران]] [[حضرت]] را به [[قتل]] او متهم کرد که با پاسخ [[قاطع]] و محکم [[امام]]{{ع}} مواجه شد.<ref> نک: صقوت، جمهرة خطب العرب، ج۱، ص۳۳۵.</ref>

علاوه بر [[ضرار بن خطاب]]، [[کرز بن جابر فهری]]، [[ضحاک بن قیس]]، [[حبیب بن مسلمه]] و دیگر شخصیت‌هایی که در متن به نامشان اشاره شد، می‌‌توان از [[عبدالملک بن قطن بن نهشل]] -از [[والیان]] [[اندلس]]-<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۷۹؛ زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۱۶۲.</ref>[[احمد بن محارب بن قطن اندلسی]] –از [[محدثین]] بنام [[اندلس]]-<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۷۹.</ref> [[مالک بن علی بن مالک بن عبدالعزیز]] –از زهاد و [[راویان]] و فقهای [[مالکی]] [[مذهب]] اندلس-<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۸۱.</ref> و زنانی همچون [[فاطمه بنت قیس]]<ref>ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۱۷۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۸، ص۲۷۶-۲۷۷.</ref> و [[حزمه بنت قیس فهریه]] از صحابیات و [[روات حدیث]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۰؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۶، ص۶۴.</ref> به عنوان نمونه‌هایی از چهره‌های بارز و برجسته [[بنی محارب بن فهر]] در سده‌های نخست [[اسلامی]] یاد کرد.