بنی‌کلب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== نسب قبیله کلب == | == نسب قبیله کلب == | ||
بنی کلب قبیله‌ای است بزرگ و مشهور از قبائل [[عرب]] و از شاخه‌های [[قبیله قضاعه]]<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۰۳.</ref>. این قبیله دارای بطون بزرگ بسیاری است. در اینکه نسب [[قضاعه]] به [[معد بن عدنان]] بر می‌‌گردد یا به [[حمیر]] [[اختلاف]] است. باوجود مناقشه در [[قحطانی]] یا [[عدنانی]] بودن قضاعیان<ref> اوبنهام، البدو، ج۲، ص۵۰۷.</ref>، به نظر می‌‌رسد قول جنوبی بودن قضاعه در دورۀ [[امویان]] ارجح باشد و [[تواتر]] [[اهل یمن]] در قحطانی دانستن قضاعیان مؤیدی بر آن است<ref>باشمیل، العرب فی بلاد الشام قبل الاسلام، ص۱۵۱.</ref>، بدین ترتیب قضاعه و کلب مجموعه [[قبایل]] وابسته به جنوب [[عربستان]] ([[یمن]]) بودند که خود را به [[قحطان بن یعرب]] منتسب می‌‌کردند<ref> | بنی کلب قبیله‌ای است بزرگ و مشهور از قبائل [[عرب]] و از شاخه‌های [[قبیله قضاعه]]<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۱، ص۲۰۳.</ref>. این قبیله دارای بطون بزرگ بسیاری است. در اینکه نسب [[قضاعه]] به [[معد بن عدنان]] بر می‌‌گردد یا به [[حمیر]] [[اختلاف]] است. باوجود مناقشه در [[قحطانی]] یا [[عدنانی]] بودن قضاعیان<ref> اوبنهام، البدو، ج۲، ص۵۰۷.</ref>، به نظر می‌‌رسد قول جنوبی بودن قضاعه در دورۀ [[امویان]] ارجح باشد و [[تواتر]] [[اهل یمن]] در قحطانی دانستن قضاعیان مؤیدی بر آن است<ref>باشمیل، العرب فی بلاد الشام قبل الاسلام، ص۱۵۱.</ref>، بدین ترتیب قضاعه و کلب مجموعه [[قبایل]] وابسته به جنوب [[عربستان]] ([[یمن]]) بودند که خود را به [[قحطان بن یعرب]] منتسب می‌‌کردند<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۷۷.</ref>. | ||
[[نسب شناسان]]، [[قبیله بنی کلب]] را از [[جماجم]] [[عرب]] برشمرده‌اند و تعداد افراد بادیه‌نشین‌شان را به [[تنهایی]] از کل افراد [[قبایل]] قیس و [[خندف]] که در [[بادیه]] و [[شهرها]] [[زندگی]] می‌‌کنند، بیشتر دانسته‌اند. این [[قبیله]] به کثرت [[نسل]] [[شهرت]] دارد<ref> برای مطالعه بیشتر در باب تیره‌ها و طوایف بنی کلب ر. ک. ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۵۵-۴۶۲.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | [[نسب شناسان]]، [[قبیله بنی کلب]] را از [[جماجم]] [[عرب]] برشمرده‌اند و تعداد افراد بادیه‌نشین‌شان را به [[تنهایی]] از کل افراد [[قبایل]] قیس و [[خندف]] که در [[بادیه]] و [[شهرها]] [[زندگی]] می‌‌کنند، بیشتر دانسته‌اند. این [[قبیله]] به کثرت [[نسل]] [[شهرت]] دارد<ref> برای مطالعه بیشتر در باب تیره‌ها و طوایف بنی کلب ر. ک. ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۵۵-۴۶۲.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
[[بنی کلب]] در [[جاهلیت]] دارای محدوده سرزمینی بسیار وسیعی بودند چندان که «بادیة السّمَاوه» ـ با آن وسعت بسیارش که بین عراق و شام قرار داشت و [[سرزمین]] اختصاصی این قبیله (بدون مشارکت دیگر قبایل) به شمار می‌‌رفت،ـ بخشی از این محدوده [[عظیم]] جغرافیایی بود<ref> بیابان سماوه به دلیل حضور آنها به سماوۀ کلب معروف گردید. حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۲۴۵.</ref>. در میانه [[قرن ششم]] کلبیان در مناطق مهم شمال [[غرب]] شبه جزیره از جمله دُومةالجندل و [[تبوک]]، [[قدرت]] را به‌دست گرفته و صاحب سرزمین‌های حاصل‌خیز، آب‌های فراوان و حتی [[تجارت]] و [[صنعت]] بودند. [[تسلط]] کلب بر مناطق شمال غرب شبه جزیره تا [[ظهور اسلام]] ادامه داشت لکن پس از [[اسلام]] با فتح دومة الجندل [[اقتدار]] خود را ازدست رفته دیدند و به همین دلیل به قسمت‌های درونی صحرای [[شام]] کوچ کردند و در شهرهای [[دمشق]]، [[حلب]]، تدمر و بالاتر از آن تا مرزهای [[روم]]، جای گرفتند<ref> Webb،۲۰۲۱: ۳/۷۵</ref>. | [[بنی کلب]] در [[جاهلیت]] دارای محدوده سرزمینی بسیار وسیعی بودند چندان که «بادیة السّمَاوه» ـ با آن وسعت بسیارش که بین عراق و شام قرار داشت و [[سرزمین]] اختصاصی این قبیله (بدون مشارکت دیگر قبایل) به شمار می‌‌رفت،ـ بخشی از این محدوده [[عظیم]] جغرافیایی بود<ref> بیابان سماوه به دلیل حضور آنها به سماوۀ کلب معروف گردید. حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۲۴۵.</ref>. در میانه [[قرن ششم]] کلبیان در مناطق مهم شمال [[غرب]] شبه جزیره از جمله دُومةالجندل و [[تبوک]]، [[قدرت]] را به‌دست گرفته و صاحب سرزمین‌های حاصل‌خیز، آب‌های فراوان و حتی [[تجارت]] و [[صنعت]] بودند. [[تسلط]] کلب بر مناطق شمال غرب شبه جزیره تا [[ظهور اسلام]] ادامه داشت لکن پس از [[اسلام]] با فتح دومة الجندل [[اقتدار]] خود را ازدست رفته دیدند و به همین دلیل به قسمت‌های درونی صحرای [[شام]] کوچ کردند و در شهرهای [[دمشق]]، [[حلب]]، تدمر و بالاتر از آن تا مرزهای [[روم]]، جای گرفتند<ref> Webb،۲۰۲۱: ۳/۷۵</ref>. | ||
بنابراین آنها مقارن با [[طلوع اسلام]] مالک سرزمین‌های وسیع در شام بودند و هم‌پیمان [[حکومت اموی]] گردیدند، لکن در [[قرن دوم هجری]] پس از [[ضعف]] [[بنی امیه]] به شمال [[آفریقا]]، خلیج [[قسطنطنیه]] و بلاد [[مصر]] کوچ کردند<ref> | بنابراین آنها مقارن با [[طلوع اسلام]] مالک سرزمین‌های وسیع در شام بودند و هم‌پیمان [[حکومت اموی]] گردیدند، لکن در [[قرن دوم هجری]] پس از [[ضعف]] [[بنی امیه]] به شمال [[آفریقا]]، خلیج [[قسطنطنیه]] و بلاد [[مصر]] کوچ کردند<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۷۷-۷۸.</ref>. بسیاری از ایشان پس از [[فتوحات]] [[اندلس]]، به این [[سرزمین]] رفتند و علاوه بر عهده داری [[منصب]] [[امارت]] در این سرزمین از سوی برخی از آنان، فرزندانشان نیز در شهرهایی نظیر اشبیلیه جایگاهی داشتند<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۵۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | ||
== نگاهی کوتاه بر [[تاریخ]] [[جاهلی]] این [[قبیله]] == | == نگاهی کوتاه بر [[تاریخ]] [[جاهلی]] این [[قبیله]] == | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
== بنی کلب و نقش آنان در روی کار آمدن و تثبیت [[امویان]] == | == بنی کلب و نقش آنان در روی کار آمدن و تثبیت [[امویان]] == | ||
[[قبیله]] کلب با تکیه بر [[عصبیت]] قومی، گستردگی مناطق تحت [[نفوذ]] و مصلحت اندیشی، منشأ بسیاری از رخدادها و حوادث مهم در [[سرزمین شام]] بود که در [[ارتباط]] عمیق با [[بنی امیه]] به عنصری فعال و تأثیرگذار در تحولات [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] دو سده نخست [[هجری]] بدل شد. معاویه به عنوان اولین [[حاکم]] [[دولت]] نوپای [[اموی]]، با [[آگاهی]] از نقش [[قبایل]] در عرصه‌های سیاسی، [[اقتصادی]] و اجتماعی منطقه [[شام]]، هم‌پیمان قبایل نیرومند گردید و کوشید پایه‌های حکومتش را [[استوار]] سازد. ازاین رو با پی بردن به نیروی رو به [[رشد]] کلبیان در اواخر عصر [[خلفای راشدین]]، توانست از نفوذ و [[قدرت]] آنها در تأسیس دولتش بهره برد<ref>ابن خلکان،؛ وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان، ج۷، ص۱۰۸.</ref>. گروه دیگر نیز [[گرایش]] به [[خلفای نخستین]] داشتند و ضمن [[اعتراض]] به تبدیل [[خلافت]] به سلطنت و [[موروثی کردن خلافت]]، مخالف این سبک از [[حکمرانی]] بوده و آن را خارج از سنت‌های [[اسلامی]] می‌‌پنداشتند. در مقابل این دو گروه طرفداران [[حکومت اموی]] و هم‌پیمانان آنها بودند که نه تنها از سلطنت [[اموی]] ناراضی نبودند بلکه در تقویت آن می‌‌کوشیدند<ref>طقوش، دولت امویان، ص۳۳.</ref>. [[معاویه]] در مواجهه با هر سه گروه رویکرد خاصی داشت، لکن برای به‌دست آوردن [[حمایت]] [[قبایل]] همسو با خویش، [[تفاخر]] [[عربی]] و قبیله‌گرایی را جایگزین [[تقوا]]، [[برادری]] و [[برابری]] نمود<ref>وکیلی، خلافت امویان و بررسی مبانی مشروعیت آن، ص۹۱؛ | [[قبیله]] کلب با تکیه بر [[عصبیت]] قومی، گستردگی مناطق تحت [[نفوذ]] و مصلحت اندیشی، منشأ بسیاری از رخدادها و حوادث مهم در [[سرزمین شام]] بود که در [[ارتباط]] عمیق با [[بنی امیه]] به عنصری فعال و تأثیرگذار در تحولات [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] دو سده نخست [[هجری]] بدل شد. معاویه به عنوان اولین [[حاکم]] [[دولت]] نوپای [[اموی]]، با [[آگاهی]] از نقش [[قبایل]] در عرصه‌های سیاسی، [[اقتصادی]] و اجتماعی منطقه [[شام]]، هم‌پیمان قبایل نیرومند گردید و کوشید پایه‌های حکومتش را [[استوار]] سازد. ازاین رو با پی بردن به نیروی رو به [[رشد]] کلبیان در اواخر عصر [[خلفای راشدین]]، توانست از نفوذ و [[قدرت]] آنها در تأسیس دولتش بهره برد<ref>ابن خلکان،؛ وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان، ج۷، ص۱۰۸.</ref>. گروه دیگر نیز [[گرایش]] به [[خلفای نخستین]] داشتند و ضمن [[اعتراض]] به تبدیل [[خلافت]] به سلطنت و [[موروثی کردن خلافت]]، مخالف این سبک از [[حکمرانی]] بوده و آن را خارج از سنت‌های [[اسلامی]] می‌‌پنداشتند. در مقابل این دو گروه طرفداران [[حکومت اموی]] و هم‌پیمانان آنها بودند که نه تنها از سلطنت [[اموی]] ناراضی نبودند بلکه در تقویت آن می‌‌کوشیدند<ref>طقوش، دولت امویان، ص۳۳.</ref>. [[معاویه]] در مواجهه با هر سه گروه رویکرد خاصی داشت، لکن برای به‌دست آوردن [[حمایت]] [[قبایل]] همسو با خویش، [[تفاخر]] [[عربی]] و قبیله‌گرایی را جایگزین [[تقوا]]، [[برادری]] و [[برابری]] نمود<ref>وکیلی، خلافت امویان و بررسی مبانی مشروعیت آن، ص۹۱؛ [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۷۹.</ref>. | ||
بنابراین به نظر می‌‌رسد در ابتدای کارِ [[معاویه]] در [[شام]]، قبایلی مثل کلب بر پایه [[اشرافیت]] و طبق [[تعصب]] [[عربی]] حامی او شدند ضمن اینکه او را [[والی]] [[خلیفه]] می‌‌دانستند، تا اینکه [[مرگ عثمان]] بستر [[اعتقادی]] برای خلیفه شدن معاویه را ایجاد کرد. البته [[تبلیغات]] [[ضد]] [[علوی]] معاویه در شام<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۷۲.</ref> و این [[عقیده]] که [[جانشین پیامبر]]{{صل}} باید از [[قریش]] باشد را نباید در رسیدن به [[خلافت]] او نادیده گرفت. به هرحال [[رسوخ]] این [[اعتقاد]] در میان [[شامیان]] ازجمله [[بنی کلب]] آنچنان بود که در اشعار خود، انتساب به [[عثمان]] را [[برترین]] افتخارات می‌‌دانستند<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۵، ص۱۴۳؛ مرزبانی، الموشح فی ماخذ العلماء علی الشعراء، ص۷۰.</ref>. همچنین اولین نمایش این [[اعتقاد]] در [[صفین]] بود، جایی که [[مردم]] [[شام]] با ضمیرهایی مطمئن و با [[باور]] به [[حقانیت معاویه]] به صحنه آمده بودند<ref> ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۷۷.</ref>. | بنابراین به نظر می‌‌رسد در ابتدای کارِ [[معاویه]] در [[شام]]، قبایلی مثل کلب بر پایه [[اشرافیت]] و طبق [[تعصب]] [[عربی]] حامی او شدند ضمن اینکه او را [[والی]] [[خلیفه]] می‌‌دانستند، تا اینکه [[مرگ عثمان]] بستر [[اعتقادی]] برای خلیفه شدن معاویه را ایجاد کرد. البته [[تبلیغات]] [[ضد]] [[علوی]] معاویه در شام<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۷۲.</ref> و این [[عقیده]] که [[جانشین پیامبر]]{{صل}} باید از [[قریش]] باشد را نباید در رسیدن به [[خلافت]] او نادیده گرفت. به هرحال [[رسوخ]] این [[اعتقاد]] در میان [[شامیان]] ازجمله [[بنی کلب]] آنچنان بود که در اشعار خود، انتساب به [[عثمان]] را [[برترین]] افتخارات می‌‌دانستند<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ج۱۵، ص۱۴۳؛ مرزبانی، الموشح فی ماخذ العلماء علی الشعراء، ص۷۰.</ref>. همچنین اولین نمایش این [[اعتقاد]] در [[صفین]] بود، جایی که [[مردم]] [[شام]] با ضمیرهایی مطمئن و با [[باور]] به [[حقانیت معاویه]] به صحنه آمده بودند<ref> ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۷۷.</ref>. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
برخلاف صفین در ماجرای [[صلح امام حسن]]{{ع}} از [[قبیله کلب]] گزارشی ثبت نشده است و چه بسا عدم وقوع [[نبرد]] از سوی دو طرف دلیل آن باشد یعنی به طور قطع جنگ آوران کلبی در [[سپاه معاویه]] به مانند صفین حضور داشتند ولی عرصۀ ابراز وجود مهیا نشد. بزنگاه دیگری که [[امویان]] از [[بنی کلب]] بهره بردند، ماجرای [[ولی‌عهدی]] یزید بود. هنگام اجرای [[تصمیم]] معاویه به [[ولایتعهدی]] یزید، قبیله کلب از هیچ تلاشی فروگذار نکرد. کلبی‌ها با تأثیر از نظام‌های [[پادشاهی]] قبل از [[اسلام]]<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۱۳۴.</ref> و [[خویشاوندی]] با یزید، حامیان طبیعی [[خانواده]] [[حکومتی]] محسوب می‌‌شدند<ref>ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۵، ص۲۱۹۷.</ref>. | برخلاف صفین در ماجرای [[صلح امام حسن]]{{ع}} از [[قبیله کلب]] گزارشی ثبت نشده است و چه بسا عدم وقوع [[نبرد]] از سوی دو طرف دلیل آن باشد یعنی به طور قطع جنگ آوران کلبی در [[سپاه معاویه]] به مانند صفین حضور داشتند ولی عرصۀ ابراز وجود مهیا نشد. بزنگاه دیگری که [[امویان]] از [[بنی کلب]] بهره بردند، ماجرای [[ولی‌عهدی]] یزید بود. هنگام اجرای [[تصمیم]] معاویه به [[ولایتعهدی]] یزید، قبیله کلب از هیچ تلاشی فروگذار نکرد. کلبی‌ها با تأثیر از نظام‌های [[پادشاهی]] قبل از [[اسلام]]<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۱۳۴.</ref> و [[خویشاوندی]] با یزید، حامیان طبیعی [[خانواده]] [[حکومتی]] محسوب می‌‌شدند<ref>ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۵، ص۲۱۹۷.</ref>. | ||
[[دولت]] [[امویان]]، به [[لطف]] [[دفاع]] و مشارکت فعال پیاده [[نظام]] و سوارکاران قبیله کلب که در راستای [[باورهای دینی]] [[سیاسی]] و [[منافع]] قبیلگی خود در کنار [[بنی امیه]] بودند، [[رشد]] نمود و تثبیت گردید و بدین ترتیب [[بنی کلب]] به نیروی اصلی مدافع [[خلفای اموی]] نه تنها در [[شام]] بلکه در گستره خلافت تبدیل شد<ref> | [[دولت]] [[امویان]]، به [[لطف]] [[دفاع]] و مشارکت فعال پیاده [[نظام]] و سوارکاران قبیله کلب که در راستای [[باورهای دینی]] [[سیاسی]] و [[منافع]] قبیلگی خود در کنار [[بنی امیه]] بودند، [[رشد]] نمود و تثبیت گردید و بدین ترتیب [[بنی کلب]] به نیروی اصلی مدافع [[خلفای اموی]] نه تنها در [[شام]] بلکه در گستره خلافت تبدیل شد<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۷۹-۸۲؛ [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. | ||
== عملکرد بنی کلب در چالشهای [[امنیتی]] نظامی و دفع قیامهای ضد [[اموی]] == | == عملکرد بنی کلب در چالشهای [[امنیتی]] نظامی و دفع قیامهای ضد [[اموی]] == | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
پس از ماجرای [[صلح امام حسن]]{{ع}} بود که کار [[بنی امیّه]] بالا گرفت و [[معاویه]] به دلیل [[اشرافیت]]، [[تعصب]] عربیّت و [[خلافت]] مورد پذیرش [[قبایل]] [[شام]] قرارگرفت<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۱۲۷.</ref>، لکن [[امویان]] هنوز در دیگر مناطق [[جهان اسلام]] از [[مقبولیت]] و [[نفوذ]] [[سیاسی]] برخوردار نبودند، ازاین رو با [[اعتراضات]] پراکنده ای از سوی [[خوارج]] و [[شیعیان]] روبرو شدند. در این برهه از [[تاریخ]] همچنان کلبیان شام با [[باور]] به [[حقانیّت]] [[بنی امیه]] در درجه اول و [[تمایل]] به [[سیطره]] سیاسی امویان در مرتبه دوم، در تمامی صحنه‌های سیاسی و نبردهای نظامی در صف اول [[مبارزه]] با [[مخالفان]] امویان قرار داشتند. نقطه عطف این [[جنبش‌ها]]، [[قیام حسین بن علی]]{{ع}} بر علیه [[یزید]] است، لکن گزارش دقیقی از نقش کلبیان در [[سپاه عمر بن سعد]] در دست نیست چراکه [[اکثریت]] [[لشکر]] حاضر در [[کربلا]] را [[کوفیان]] تشکیل می‌‌دادند و حضور قبایل شامی دور از [[ذهن]] است. با این حال از میان کلبیان ساکن در [[عراق]] بودند جمعی از ایشان که علیه [[سید]] و [[سالار شهیدان]]{{ع}} وارد [[کارزار]] شدند و در رأس آنان [[شمر بن ذی الجوشن ضبابی کلابی]] ـ از [[فرماندهان]] اصلی [[سپاه کوفه]] ـ<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۳۶۹-۴۵۶؛ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، ص۵۲-۱۱۳.</ref> اشاره کرد. در آن سوی میدان و در میان [[سپاه]] اندک [[امام حسین]]{{ع}} هم، علاوه بر [[همراهی]] بانوی گرانقدر [[اسلام]] [[رباب]] دختر [[امرء القیس]] ـ همسر بزرگوار [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} ـ<ref>در برخی از منابع از او به عنوان "رباب بنت انیف" یاد شده است. ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۰۹؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، خامسه۱، ص۴۷۹؛ سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص۸۲. سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۲۳۳-۲۳۴.</ref>، از [[عبدالله بن عمیر کلبی]] و همسرش [[امّ‌وهب]]<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، صص۴۲۹-۴۳۸؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۶۵-۶۹.</ref> ... به عنوان چهره‌های شناخته شده قبیله کلب یاد شده که در [[کربلا]] حضور یافتند و همگی به [[فیض]] [[شهادت]] رسیدند. | پس از ماجرای [[صلح امام حسن]]{{ع}} بود که کار [[بنی امیّه]] بالا گرفت و [[معاویه]] به دلیل [[اشرافیت]]، [[تعصب]] عربیّت و [[خلافت]] مورد پذیرش [[قبایل]] [[شام]] قرارگرفت<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۱۲۷.</ref>، لکن [[امویان]] هنوز در دیگر مناطق [[جهان اسلام]] از [[مقبولیت]] و [[نفوذ]] [[سیاسی]] برخوردار نبودند، ازاین رو با [[اعتراضات]] پراکنده ای از سوی [[خوارج]] و [[شیعیان]] روبرو شدند. در این برهه از [[تاریخ]] همچنان کلبیان شام با [[باور]] به [[حقانیّت]] [[بنی امیه]] در درجه اول و [[تمایل]] به [[سیطره]] سیاسی امویان در مرتبه دوم، در تمامی صحنه‌های سیاسی و نبردهای نظامی در صف اول [[مبارزه]] با [[مخالفان]] امویان قرار داشتند. نقطه عطف این [[جنبش‌ها]]، [[قیام حسین بن علی]]{{ع}} بر علیه [[یزید]] است، لکن گزارش دقیقی از نقش کلبیان در [[سپاه عمر بن سعد]] در دست نیست چراکه [[اکثریت]] [[لشکر]] حاضر در [[کربلا]] را [[کوفیان]] تشکیل می‌‌دادند و حضور قبایل شامی دور از [[ذهن]] است. با این حال از میان کلبیان ساکن در [[عراق]] بودند جمعی از ایشان که علیه [[سید]] و [[سالار شهیدان]]{{ع}} وارد [[کارزار]] شدند و در رأس آنان [[شمر بن ذی الجوشن ضبابی کلابی]] ـ از [[فرماندهان]] اصلی [[سپاه کوفه]] ـ<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۳۶۹-۴۵۶؛ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، ص۵۲-۱۱۳.</ref> اشاره کرد. در آن سوی میدان و در میان [[سپاه]] اندک [[امام حسین]]{{ع}} هم، علاوه بر [[همراهی]] بانوی گرانقدر [[اسلام]] [[رباب]] دختر [[امرء القیس]] ـ همسر بزرگوار [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} ـ<ref>در برخی از منابع از او به عنوان "رباب بنت انیف" یاد شده است. ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۰۹؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، خامسه۱، ص۴۷۹؛ سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص۸۲. سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۲۳۳-۲۳۴.</ref>، از [[عبدالله بن عمیر کلبی]] و همسرش [[امّ‌وهب]]<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، صص۴۲۹-۴۳۸؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۶۵-۶۹.</ref> ... به عنوان چهره‌های شناخته شده قبیله کلب یاد شده که در [[کربلا]] حضور یافتند و همگی به [[فیض]] [[شهادت]] رسیدند. | ||
در جریان [[سرکوب]] [[قیام مردم مدینه]] در [[۶۴ هجری]] نیز، بسیاری از مردان کلب، در میان [[لشکر]] [[شام]] حضور داشتند و در [[کشتار]] و [[تجاوز]] به [[مردم]] [[شریک]] بودند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۴، ص۳۳۷؛ دینوری، الإمامة والسیاسه، ج۱، ص۱۷۹.</ref>. پس از [[سرکوب]] قیام مردم مدینه نوبت به [[جنبش]] [[عبدالله بن زبیر]] رسید که به [[کعبه]] [[پناه]] برده بود<ref>سمهودی، وفاء الوفاء بأخباردار المصطفی، ج۱، ص۱۱۱.</ref>. [[لشکر]] یزید در [[محرم]] [[۶۴ هجری]] به [[فرماندهی]] [[حصین بن نمیر]] [[مکه]] را محاصره و کعبه [[آتش]] گرفت<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۳۳۸.</ref>. جنگجویان قبیله در این جنایت حاضر، بودند<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۵۳ و ج۵، ص۳۴۵.</ref>. در تحلیل این [[اقدام]] به نظر می‌‌رسد چیزی جز [[باور]] به [[حقانیّت]] یزید نمی‌توانست [[انگیزه]] [[هتک حرمت]] نسبت به [[خانه]] [[خدا]] از سوی آنها باشد<ref> | در جریان [[سرکوب]] [[قیام مردم مدینه]] در [[۶۴ هجری]] نیز، بسیاری از مردان کلب، در میان [[لشکر]] [[شام]] حضور داشتند و در [[کشتار]] و [[تجاوز]] به [[مردم]] [[شریک]] بودند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۴، ص۳۳۷؛ دینوری، الإمامة والسیاسه، ج۱، ص۱۷۹.</ref>. پس از [[سرکوب]] قیام مردم مدینه نوبت به [[جنبش]] [[عبدالله بن زبیر]] رسید که به [[کعبه]] [[پناه]] برده بود<ref>سمهودی، وفاء الوفاء بأخباردار المصطفی، ج۱، ص۱۱۱.</ref>. [[لشکر]] یزید در [[محرم]] [[۶۴ هجری]] به [[فرماندهی]] [[حصین بن نمیر]] [[مکه]] را محاصره و کعبه [[آتش]] گرفت<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۳۳۸.</ref>. جنگجویان قبیله در این جنایت حاضر، بودند<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۵۳ و ج۵، ص۳۴۵.</ref>. در تحلیل این [[اقدام]] به نظر می‌‌رسد چیزی جز [[باور]] به [[حقانیّت]] یزید نمی‌توانست [[انگیزه]] [[هتک حرمت]] نسبت به [[خانه]] [[خدا]] از سوی آنها باشد<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۸۲-۸۳.</ref>. | ||
مقابله با مختار نیز دیگر عرصه حضور حامیان کلبی [[بنی امیه]] بود هرچند که [[خیانت]] [[عمیر بن حباب]] (فرماندهی قیسی [[سپاه شام]]) سبب [[شکست]] [[سپاه]] [[عبیدالله بن زیاد]] شد<ref>ابن أثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۶۱.</ref>. در زمانی که فتنه‌هایی [[سیاسی]] در [[شام]] با کمک کلبیان فرو نشست و امویان [[حاکمان]] بلامنازع آن [[دیار]] شدند، اوضاع آشفته [[عراق]] هنوز به نفع آنان نبود. این مسئله پس از [[شکست]] مختار ثقفی از [[مصعب بن زبیر]] و [[تسلط]] زبیریان بر عراق نمود بیشتری پیدا کرد. | مقابله با مختار نیز دیگر عرصه حضور حامیان کلبی [[بنی امیه]] بود هرچند که [[خیانت]] [[عمیر بن حباب]] (فرماندهی قیسی [[سپاه شام]]) سبب [[شکست]] [[سپاه]] [[عبیدالله بن زیاد]] شد<ref>ابن أثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۶۱.</ref>. در زمانی که فتنه‌هایی [[سیاسی]] در [[شام]] با کمک کلبیان فرو نشست و امویان [[حاکمان]] بلامنازع آن [[دیار]] شدند، اوضاع آشفته [[عراق]] هنوز به نفع آنان نبود. این مسئله پس از [[شکست]] مختار ثقفی از [[مصعب بن زبیر]] و [[تسلط]] زبیریان بر عراق نمود بیشتری پیدا کرد. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
عبدالملک پس از تسلط کامل بر عراق، [[حجاج بن یوسف]] را در ۷۳ هجری، با سپاهی به سمت [[حجاز]] فرستاد تا کار زبیریان را یکسره کند. حجاج نیز [[مکه]] را محاصره کرد و [[عبدالله بن زبیر]] را به [[قتل]] رساند تا عملاً با پایان [[حکومت]] زبیریان، [[سیطره]] [[امویان]] بر کل [[جهان اسلام]] را رقم زند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۸۷-۱۸۸.</ref>. | عبدالملک پس از تسلط کامل بر عراق، [[حجاج بن یوسف]] را در ۷۳ هجری، با سپاهی به سمت [[حجاز]] فرستاد تا کار زبیریان را یکسره کند. حجاج نیز [[مکه]] را محاصره کرد و [[عبدالله بن زبیر]] را به [[قتل]] رساند تا عملاً با پایان [[حکومت]] زبیریان، [[سیطره]] [[امویان]] بر کل [[جهان اسلام]] را رقم زند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۶، ص۱۸۷-۱۸۸.</ref>. | ||
خوارج که سرسختانه با امویان [[دشمنی]] داشتند، [[خلافت بنی امیه]] را غاصبانه می‌‌دانستند، ازاین رو در اقصی نقاط جهان اسلام حکومت تشکیل داده و هزینه زیادی را برای [[دولت اموی]] ایجاد کردند. سه [[قیام]] بزرگ خوارج که در همه آنها، کار امویان با حضور جنگجویان کلبی [[قوّت]] گرفت. [[فتنه]] خوارج با [[شجاعت]] [[جنگ]] آوران کلبی به [[سود]] [[امویان]] پایان پذیرفت. در [[غرب]] [[جهان اسلام]] وجود افرادی از قبیله کلب توانست به کار [[بنی امیه]] آمده و [[مخالفان]] آنها را [[سرکوب]] کند. در اواخر [[حکومت بنی امیه]]، کلبیان علیرغم اختلاف نظر با [[امویان]] هنوز رگه‌هایی از عِرق به حکومت اموی را داشتند که حاضر به [[جانفشانی]] بودند. در مواجهه با [[پیروان اهل بیت]]{{عم}} نیز کلبیان میدان‌دار بودند و برای مقاصد امویان در قالب [[قتل]] و [[سرکوب]] کوشیدند؛ از جمله اینکه [[أَبوالجَهْم بن کنانةَ کلبی به دستور حجاج بن یوسف، [[کمیل بن زیاد]]، [[یار]] [[امام علی]]{{ع}} را به طرز فجیعی به قتل رساند<ref> سمعانی، الانساب، ج۸، ص۳۵۱.</ref>.<ref> | خوارج که سرسختانه با امویان [[دشمنی]] داشتند، [[خلافت بنی امیه]] را غاصبانه می‌‌دانستند، ازاین رو در اقصی نقاط جهان اسلام حکومت تشکیل داده و هزینه زیادی را برای [[دولت اموی]] ایجاد کردند. سه [[قیام]] بزرگ خوارج که در همه آنها، کار امویان با حضور جنگجویان کلبی [[قوّت]] گرفت. [[فتنه]] خوارج با [[شجاعت]] [[جنگ]] آوران کلبی به [[سود]] [[امویان]] پایان پذیرفت. در [[غرب]] [[جهان اسلام]] وجود افرادی از قبیله کلب توانست به کار [[بنی امیه]] آمده و [[مخالفان]] آنها را [[سرکوب]] کند. در اواخر [[حکومت بنی امیه]]، کلبیان علیرغم اختلاف نظر با [[امویان]] هنوز رگه‌هایی از عِرق به حکومت اموی را داشتند که حاضر به [[جانفشانی]] بودند. در مواجهه با [[پیروان اهل بیت]]{{عم}} نیز کلبیان میدان‌دار بودند و برای مقاصد امویان در قالب [[قتل]] و [[سرکوب]] کوشیدند؛ از جمله اینکه [[أَبوالجَهْم بن کنانةَ کلبی به دستور حجاج بن یوسف، [[کمیل بن زیاد]]، [[یار]] [[امام علی]]{{ع}} را به طرز فجیعی به قتل رساند<ref> سمعانی، الانساب، ج۸، ص۳۵۱.</ref>.<ref> [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۸۶؛ [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. | ||
=== رویارویی بنی کلب با چالشهای [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] === | === رویارویی بنی کلب با چالشهای [[سیاسی]] و [[اقتصادی]] === | ||
[[کناره‌گیری]] [[معاویة بن یزید]] از [[خلافت]] پس از [[مرگ]] پدرش، [[بیعت]] برخی از شهرهای [[شام]] با [[عبدالله بن زبیر]]،<ref> ضحاک بن قیس فهری به عنوان نماینده ی ابن زبیر در شام، از برخی مردم این منطقه بیعت گرفت. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۱۴۷.</ref> [[رقابت]] دو گروه قیسی و [[یمنی]] و [[دودستگی]] [[مردم]] در امر [[بیعت با خلیفه]] بعدی، [[دولت]] نوپای [[امویان]] را با چالش جدّی روبرو کرد. در این [[زمان]] حساس، [[حسان بن مالک]]، [[زعیم]] [[قبیله]] کلب مهمترین چهره سیاسی شام بود که توانست [[بحران]] [[جانشینی]] امویان را [[مدیریت]] کند و به طور موقت اداره [[حکومت]] را به‌دست گیرد<ref> ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۴، ص۱۴۷.</ref> تا اینکه سرانجام بزرگان [[بنی امیه]] برای [[انتخاب خلیفه]] در [[جابیه]] به [[شور]] نشستند. ولی [[مروان بن حکم]] با [[پذیرفتن]] اصلی‌ترین شرط کلبیان مبنی بر [[ولی‌عهدی]] خالد بن یزید به عنوان [[رئیس حکومت]] [[انتخاب]] شد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۶۱۰.</ref>؛ در نتیجه با [[حمایت]] سیاسی بزرگان کلب، بقای دولت بنی امیه تضمین شد، اگرچه [[قدرت]] از شاخه [[سفیانی]] به [[مروانی]] منتقل گردید. مروان همان شیوه [[معاویه]] و [[یزید]] در تکیه بر کلبیان را در پیش. گرفت<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۱۷۲.</ref>.<ref> | [[کناره‌گیری]] [[معاویة بن یزید]] از [[خلافت]] پس از [[مرگ]] پدرش، [[بیعت]] برخی از شهرهای [[شام]] با [[عبدالله بن زبیر]]،<ref> ضحاک بن قیس فهری به عنوان نماینده ی ابن زبیر در شام، از برخی مردم این منطقه بیعت گرفت. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۱۴۷.</ref> [[رقابت]] دو گروه قیسی و [[یمنی]] و [[دودستگی]] [[مردم]] در امر [[بیعت با خلیفه]] بعدی، [[دولت]] نوپای [[امویان]] را با چالش جدّی روبرو کرد. در این [[زمان]] حساس، [[حسان بن مالک]]، [[زعیم]] [[قبیله]] کلب مهمترین چهره سیاسی شام بود که توانست [[بحران]] [[جانشینی]] امویان را [[مدیریت]] کند و به طور موقت اداره [[حکومت]] را به‌دست گیرد<ref> ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۴، ص۱۴۷.</ref> تا اینکه سرانجام بزرگان [[بنی امیه]] برای [[انتخاب خلیفه]] در [[جابیه]] به [[شور]] نشستند. ولی [[مروان بن حکم]] با [[پذیرفتن]] اصلی‌ترین شرط کلبیان مبنی بر [[ولی‌عهدی]] خالد بن یزید به عنوان [[رئیس حکومت]] [[انتخاب]] شد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۶۱۰.</ref>؛ در نتیجه با [[حمایت]] سیاسی بزرگان کلب، بقای دولت بنی امیه تضمین شد، اگرچه [[قدرت]] از شاخه [[سفیانی]] به [[مروانی]] منتقل گردید. مروان همان شیوه [[معاویه]] و [[یزید]] در تکیه بر کلبیان را در پیش. گرفت<ref>ولهاوزن، تاریخ الدولة العربیة من ظهور الاسلام الی نهایة الدولة الأمویه، ص۱۷۲.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۸۷.</ref> | ||
با تثبیت جایگاه سیاسی کلبیان در [[جابیه]]، [[کارشکنی]] و مخالفت قیسی‌ها شدت گرفت و آنها را به طور کامل در مقابل [[امویان]] [[قرارداد]]. در این نبرد، طایفه‌های غسان، کلب و سکسکی‌ها که دارای مردان فراوان بودند، [[دعوت]] مروان را لبیک گفتند<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۵۳۷.</ref> و بر قیسی‌ها چیره گشتند<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۲۶۹-۲۸۰.</ref>. در این [[جنگ]] علاوه بر [[مردم]] عادی [[قبیله]] کلب، بزرگانی از آنها نیز کُشته و یا مجروح شدند. در این [[کارزار]] رجزهائی از سوی کلبیان خوانده شد که حاکی از تنش [[سیاسی]] و عمق [[دشمنی]] کلب با قیس بود به گونه‌ای که به ذکر سابقه [[جاهلی]] هر قبیله کشیده شد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۵۴۲.</ref>. این [[پیروزی]] تا سال‌ها مایۀ [[غرور]] کلب و یادآور رشادت‌های قبیله بود<ref> | با تثبیت جایگاه سیاسی کلبیان در [[جابیه]]، [[کارشکنی]] و مخالفت قیسی‌ها شدت گرفت و آنها را به طور کامل در مقابل [[امویان]] [[قرارداد]]. در این نبرد، طایفه‌های غسان، کلب و سکسکی‌ها که دارای مردان فراوان بودند، [[دعوت]] مروان را لبیک گفتند<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۵۳۷.</ref> و بر قیسی‌ها چیره گشتند<ref>مسعودی، التنبیه و الإشراف، ص۲۶۹-۲۸۰.</ref>. در این [[جنگ]] علاوه بر [[مردم]] عادی [[قبیله]] کلب، بزرگانی از آنها نیز کُشته و یا مجروح شدند. در این [[کارزار]] رجزهائی از سوی کلبیان خوانده شد که حاکی از تنش [[سیاسی]] و عمق [[دشمنی]] کلب با قیس بود به گونه‌ای که به ذکر سابقه [[جاهلی]] هر قبیله کشیده شد<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۵، ص۵۴۲.</ref>. این [[پیروزی]] تا سال‌ها مایۀ [[غرور]] کلب و یادآور رشادت‌های قبیله بود<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]]، ص۸۸.</ref>. بررسی تحرکات کلبیان در این دوره از جنگ‌های پراکنده، علاوه بر رقابت‌های سیاسی حاکی از انگیزهای بالاتر، در قالب تعصب قبیلگی و [[پیروی]] از [[سنت]] [[خونخواهی]] (ثأر) است. در گوشه دیگر [[خلافت اسلامی]] و در میانه دوران [[حکومت بنی امیه]]، [[ستم]] [[والیان]] [[اموی]] بر [[مردم عراق]]، سبب اعتراض‌های [[سیاسی]] و قبیلگی [[مردم]] آن [[دیار]] شد و این منطقه را به کانون شورش‌های [[ضد]] اموی بدل کرد. در این سلسله [[نبردها]] علاوه بر مردم عادی کلب که قسمتی از [[سپاه شام]] و کوفه را تشکیل می‌‌دادند، دو سردار [[قبیله کلب]] [[مسئولیت]] دستۀ سوارکاران و سمت راست [[سپاه]] حجاج را برعهده داشتند<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج۶، ص۳۴۹.</ref>. اگرچه امویان در دورۀ حکومت [[یزید بن عبدالملک به قیسی‌ها [[تمایل]] داشتند<ref> طقوش، دولت امویان، ص۱۸۴.</ref>، ولی این گزارش نشان می‌‌دهد که کلب پس از گذشت بیش از نیم قرن نقش آفرینی هنوز [[قبیله]] ای [[وفادار]] و [[سرنوشت]] ساز بود و [[اعتماد]] به آنها [[منافع]] زیادی را نصیب [[امویان]] می‌‌نمود<ref>ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۶۲۶.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۸۹-۹۰.</ref> | ||
امویان پس از استقرار دولتشان برخلاف توصیه‌های [[اسلامی]]، بر [[امور دنیوی]] تأکید کردند<ref>ابن طقطقی، تاریخ فخری درآداب ملکداری و دولتهای اسلامی، ص۱۴۷؛ زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ج۴، ص۶۹۳.</ref>، [[حکومت اشرافی]]، مخارجشان را افزایش داد و علاوه بر [[بذل و بخشش]]، هزینه‌های لشکری و کشوری نیز بخش عمده ای از [[نظام مالی]] [[حکومت]] را در بر می‌‌گرفت<ref>حاج حسن، النظم الاسلامیه، ص۲۲۷.</ref>؛ از این رو از طریق دریافت [[خراج]]، [[جزیه]]، [[غنائم]] و [[هدایا]] [[خزانه]] خود را پُر می‌‌کردند<ref>اصطخری، المسالک والممالک، ص۱۴۸-۱۴۹؛ پطروشفسکی، اسلام در ایران، ص۱۷۵.</ref>. در این راستا [[سختگیری]] بر [[اهل ذمه]] و [[تغییر]] در [[نظام مالیاتی]] با [[هدف]] افزایش درآمد، سبب شورش‌های پراکندهای در مقابل [[والیان]] [[اموی]] شد. حضور کلبیان در رأس [[سپاه اموی]] در چهارگوشه [[جهان اسلام]]، [[قدرت]] جنگآوری و [[اعتماد]] [[بنی امیه]] به آنها را نشان می‌‌دهد ولی لزوماً حاکی از رویکرد کلی [[قبیله]] نمی‌تواند باشد چراکه در اواخر دوره اموی برخی از شهرهای کلبی نشین (مثل تدمر)، خود به [[قیام]] علیه امویان پیوستند<ref> | امویان پس از استقرار دولتشان برخلاف توصیه‌های [[اسلامی]]، بر [[امور دنیوی]] تأکید کردند<ref>ابن طقطقی، تاریخ فخری درآداب ملکداری و دولتهای اسلامی، ص۱۴۷؛ زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ج۴، ص۶۹۳.</ref>، [[حکومت اشرافی]]، مخارجشان را افزایش داد و علاوه بر [[بذل و بخشش]]، هزینه‌های لشکری و کشوری نیز بخش عمده ای از [[نظام مالی]] [[حکومت]] را در بر می‌‌گرفت<ref>حاج حسن، النظم الاسلامیه، ص۲۲۷.</ref>؛ از این رو از طریق دریافت [[خراج]]، [[جزیه]]، [[غنائم]] و [[هدایا]] [[خزانه]] خود را پُر می‌‌کردند<ref>اصطخری، المسالک والممالک، ص۱۴۸-۱۴۹؛ پطروشفسکی، اسلام در ایران، ص۱۷۵.</ref>. در این راستا [[سختگیری]] بر [[اهل ذمه]] و [[تغییر]] در [[نظام مالیاتی]] با [[هدف]] افزایش درآمد، سبب شورش‌های پراکندهای در مقابل [[والیان]] [[اموی]] شد. حضور کلبیان در رأس [[سپاه اموی]] در چهارگوشه [[جهان اسلام]]، [[قدرت]] جنگآوری و [[اعتماد]] [[بنی امیه]] به آنها را نشان می‌‌دهد ولی لزوماً حاکی از رویکرد کلی [[قبیله]] نمی‌تواند باشد چراکه در اواخر دوره اموی برخی از شهرهای کلبی نشین (مثل تدمر)، خود به [[قیام]] علیه امویان پیوستند<ref>علل اقبال قبیلۀ کلب به [[دولت]] امویان و تلاش در جهت [[سرکوب]] قیامهای [[ضد]] [[اموی]] را می‌‌توان در موارد ذیل برشمرد: | ||
۱. باور به [[حقانیت]] [[بنی امیه]] در [[خلافت]] و [[جانشینی]] [[عثمان]] و ناحق دانستن دیگر مدعیان خلافت؛ | ۱. باور به [[حقانیت]] [[بنی امیه]] در [[خلافت]] و [[جانشینی]] [[عثمان]] و ناحق دانستن دیگر مدعیان خلافت؛ | ||
۲. پیمان‌های سیاسی و [[وابستگی]] [[خانوادگی]] با بنی امیه؛ | ۲. پیمان‌های سیاسی و [[وابستگی]] [[خانوادگی]] با بنی امیه؛ | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
۴. ادعای [[سروری]] [[قبایل یمنی]] شام و تلاش برای [[حفظ]] این جایگاه؛ | ۴. ادعای [[سروری]] [[قبایل یمنی]] شام و تلاش برای [[حفظ]] این جایگاه؛ | ||
۵. [[رقابت]] دیرینه با [[قبایل]] عراق و [[ترس]] از [[تسلط]] عراقیان بر شام؛ | ۵. [[رقابت]] دیرینه با [[قبایل]] عراق و [[ترس]] از [[تسلط]] عراقیان بر شام؛ | ||
۶. [[پایبندی]] به [[سنت جاهلی]] ثأر و [[خونخواهی]]، به‌ویژه نسبت به [[قتل عثمان]] و تعرض به [[زن]] کلبی او و دیگر کشته شدگان کلبی.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | ۶. [[پایبندی]] به [[سنت جاهلی]] ثأر و [[خونخواهی]]، به‌ویژه نسبت به [[قتل عثمان]] و تعرض به [[زن]] کلبی او و دیگر کشته شدگان کلبی.</ref>.<ref>[[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی]]، ص۹۱؛ [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref> | ||
== [[تاریخ]] [[بنی کلب]] در قرون متأخر == | == [[تاریخ]] [[بنی کلب]] در قرون متأخر == | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:IM010534.jpg|22px]] [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|'''بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی''']] | # [[پرونده:IM010534.jpg|22px]] [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی، مهران]]، [[میثم حبیبی کیان|حبیبی کیان، میثم]]، [[بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی (مقاله)|'''بررسی مواجهه نظامی قبیله کلب با جنبشهای اعتقادی و چالشهای سیاسی و اقتصادی دوره اموی''']]، [[مطالعات تاریخی جنگ (نشریه)|فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ]] | ||
# [[پرونده:13681302.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]] | # [[پرونده:13681302.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، مکاتبه اختصاصی با [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||