بنی‌زبید در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

معروف است که محل سکونت زبید با قبیله مادری‌شان [[مذحج]] یکی بوده است و [[سرزمین]] [[مذحج]] منطقه بزرگی از [[یمن]] به نام «سرومَذحج» که امروزه «بیضاء» نامیده می‌شود، بود که از [[تثلیث]] و [[نجران]] در شمال تا مأرب و فِدَثینه را در برمی‌گرفت.<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۸۵ و ۱۷۵ و ۲۳۷.</ref> [[حموی]] در «[[معجم البلدان (کتاب)|معجم البلدان]]»<ref>حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۱۳۷.</ref> و [[بکری]] در «[[معجم ما استعجم (کتاب)|معجم ما استعجم]]»<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۱، ص۹.</ref> در تحدید بلاد مذحج، [[حاکمیت]] سرزمینی این قبیله را تثلیث و مادون آن تا ناحیه فید [[حجاز]] عنوان کرده‌اند. برخی منابع نیز جایگاه آنان را در تهامه یمن<ref>یعقوبی، البلدان، ص۹۸.</ref> و در [[همسایگی]] [[حاشد]] -از شاخه‌های [[قبیله همدان]]- عنوان کرده<ref>عبدالرحمن عبدالواحد الشجاع، الیمن فی صدر الاسلام، ص۳۳.</ref> و از شهرهای معروف آنها به جازان،<ref>بندری در کنار دریای سرخ روبه‌روی جزایر فرسان که جیزان نیز نامیده می‌شود. محمد بن علی الاکوع، الیمن الخضراء مهد الحضاره، ص۱۸۲.</ref> فَعن، فرغان، تَثلیث، سازه و مَربَع<ref>موضعی بین نجران و تثلیث در بین راه حضرموت. حموی، معجم البلدان، ج ۵، ص۱۱۸.</ref> اشاره کرده‌اند.<ref>عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۴۶۵ (ذیل کلمه زبید)؛ منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۷۲.</ref> از دیگر سرزمین‌های اختصاصی این [[قبیله]] هم می‌‌توان از «[[بنو حرب]]» در [[حجاز]] -بین [[مکه]] و [[مدینه]]-<ref>ابن خلدون، تاریخ، ج۴، ص۲۸۶.</ref> «صَعْدة» از منازل بعضی از [[مردمان]] بنی زُبید، <ref>الموسوعة العربیه، مقاله مذحج.</ref> «[[أراکه]]»،<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۸۰.</ref> «بلاع» که [[قبایل]] الأغلوق، «بنو‌مازن» و «بنو عصم» در آن ساکن بودند،<ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۸۰.</ref> «الحُصَیب» از روستاهای [[زبید]] و اشعری‌ها که با گروهی از بنو وافد از [[قبیله ثقیف]] مشترکاً [[زندگی]] می‌‌کردند.<ref>حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۶۶؛ یعقوبی، البلدان، ص۱۰۶.</ref> «الخصاصه» از سرزمین‌های مشترک [[بنی زبید]] و [[بنی حارث بن کعب]] واقع در بین حجاز و تهامه،<ref>حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۷۵.</ref> «دیمات»،<ref>البکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۴۱۱.</ref> «ذو کزَّان» و «هلیل» و «صید» –از سرزمین‌های بنی حبیش زبید- <ref>حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۶۶.</ref> یاد کرد. ضمن این که «أنسب» –از قلعه‌های بنی زبید در [[یمن]]-<ref>حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۲۶۵.</ref> «حماک» – از قلعه‌های بنی زبید در یمن-<ref>حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۹۸.</ref> «هیوه»،<ref>حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۴۲۲.</ref> «العصم»<ref>حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۱۲۸.</ref> و «مشوه» –از قلاع بنی زبید در یمن-<ref>حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۵۵.</ref> را هم در شمار قلاع معروف زبید در یمن ذکر کرده‌اند.<ref>علی کورانی عاملی، سلسلة القبائل العربیة فی العراق، ص۱۳-۱۶.</ref>

قبیله زبید در شمار [[قبایل]] [[جنگ]] [[ستیز]] [[عرب]] –خصوصاً در ایام [[جاهلیت]]- بود و چه بسا کثرت قلعه‌هایی که در بلادشان وجود داشت، شاهدی بر این مدعا باشد. از معروفترین ایام جاهلی آنان -که در اشعار عرب نمود یافته است- می‌‌توان به «[[یوم]] الأرنب» اشاره کرد. در این [[جنگ]]، [[زبید]] با پسر عموهایشان [[بنی الحارث بن کعب بن مرة بن سعد العشیره]] در موضعی به نام «أرنب» که گویا مکانی در سلسله جبال سراة بود، درگیر شدند. در این [[منازعه]] که دلیل وقوعش، کثرت یافتن بطون [[جرم]] و نهد در جبال سراة عنوان شده است، [[بنو نهد بن زید بن لیث]] -از بطون قبیله [[قضاعه]]- همپیمانش [[بنی الحارث بن کعب]] را به یاری‌ طلبید و در آن سوی میدان هم، قبیله [[جرم بن ربان]] -بطن دیگر [[قضاعه]]- که با [[بنی زبید]] همپیمان بود، آنان را با خود همراه کرد. پس هر [[قبیله]]‌ای با حلفای خود همراه گردید و با هم درگیر شدند. گفته شده در ابتدای این [[جنگ]] [[شکست]] با بنی زبید بود اما در ادامه این [[نبرد]]، آنان نیز به پیروزی‌هایی دست یافتند.<ref>البکری، معجم ما استعجم، ج۱، ص۴۱؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج۵، ص۴۴۶.</ref> «[[یوم]] بوار» هم از دیگر ایام بنی زبید است که در [[شعر]] [[معدی]] [[کرب]] زبیدی ذکری از آن به میان آمده است.<ref>البکری، معجم ما استعجم، ج۱، ص۳۱.</ref> از «یوم [[تثلیث]]» که بین [[بنی سلیم]] و مراد درگرفت و [[عمرو بن معد یکرب زبیدی]] در [[حمایت]] از بنی سلیم علیه بنی مراد به میدان رفت<ref>البغدادی، خزانة الأدب، ج۸، ص۳۲۳.</ref> و «یوم شجوه» -وادی‌ای در تهامه- که در آن [[زبید]] و بنی مراد با هم به [[کارزار]] پرداختند<ref>حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۳۶۲.</ref> و نیز «یوم أمول» موضعی چسبیده به حلیه که نبردی بین بنی صاهله از بطون [[هذیل]] و بین زبید در گرفت که به [[برتری]] بنی صاهله انجامید،<ref>البغدادی، خزانة الأدب، ج۱، ص۱۹۶.</ref> هم از دیگر ایام [[جاهلی]] زبید نام برده شده است. به علاوه این که «یوم فیف الریح» با [[بنی عامر بن صعصعه]]، [[جنگ]] با [[کنانه]]،<ref>مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۳۲۹.</ref> نبرد با [[خثعم]] و حِمیر<ref>حسن بن احمد همدانی، الاکلیل، ج۱۰، ص۱۴۳.</ref>و نیز نبرد داخلی با [[قوم]] و [[خویشان]] مازنی خود،<ref>البغدادی، خزانة الأدب، ج۶، ص۳۲۶.</ref> از دیگر ایام جاهلی زبید برشمرده شده‌اند. <ref>علی کورانی عاملی، سلسلة القبائل العربیة فی العراق، ص۲۶-۲۸.</ref>