انسان در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱۵۳: خط ۱۵۳:


'''فسادپذیری''': یکی دیگر از ویژگی‌های انسان، فسادپذیری او است که همانند [[تربیت]] پذیری انسان، فرع بر تغیرپذیر بودن او می‌باشد. مراد از فسادپذیری انسان این است که [[انسانی]] که می‌تواند [[مظهر]] [[برترین]] و [[زیباترین]] [[حقایق]] هستی باشد، گاه محل بروز [[زشتی‌ها]] و پستی‌های بی‌همانند نیز می‌گردد. در چنین حالتی است که باید گفت [[تسلیم]] [[ضعف‌ها]] و [[هوس‌ها]] و خودخواهی‌ها یا جهل‌ها و [[غفلت‌ها]] و عادت‌های خود شده است و خود را از همه آن [[بشارت‌ها]] و [[امیدها]] و معراج‌ها [[محروم]] ساخته است. این همان است که آن را باید «فسادپذیری انسان» نامید و همان است که در [[عمر]] دراز [[بشریت]] و نیز در عمر هر یک از [[آحاد]] [[بشر]]، بزرگ‌ترین [[مصیبت]] و خطرناک‌ترین [[تهدید]] او به شمار رفته است و می‌رود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به اجلاس سراسری نماز، ۱۵/۶/۱۳۸۰.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۲۹۷.</ref>
'''فسادپذیری''': یکی دیگر از ویژگی‌های انسان، فسادپذیری او است که همانند [[تربیت]] پذیری انسان، فرع بر تغیرپذیر بودن او می‌باشد. مراد از فسادپذیری انسان این است که [[انسانی]] که می‌تواند [[مظهر]] [[برترین]] و [[زیباترین]] [[حقایق]] هستی باشد، گاه محل بروز [[زشتی‌ها]] و پستی‌های بی‌همانند نیز می‌گردد. در چنین حالتی است که باید گفت [[تسلیم]] [[ضعف‌ها]] و [[هوس‌ها]] و خودخواهی‌ها یا جهل‌ها و [[غفلت‌ها]] و عادت‌های خود شده است و خود را از همه آن [[بشارت‌ها]] و [[امیدها]] و معراج‌ها [[محروم]] ساخته است. این همان است که آن را باید «فسادپذیری انسان» نامید و همان است که در [[عمر]] دراز [[بشریت]] و نیز در عمر هر یک از [[آحاد]] [[بشر]]، بزرگ‌ترین [[مصیبت]] و خطرناک‌ترین [[تهدید]] او به شمار رفته است و می‌رود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به اجلاس سراسری نماز، ۱۵/۶/۱۳۸۰.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۲۹۷.</ref>
==نیازهای [[انسان]]==
انسان نیازهای مختلفی دارد؛ برخی از این نیازها، [[معنوی]] است و برخی مادی؛ برخی نیازهای [[اجتماعی]] است و برخی فردی و برخی از این نیازها، نیازهای [[فطری]] است و برخی غیر فطری. حال اینکه کدام نیازها دارای اهمیت و در درجه [[ضرورت]] و [[اولویت]] بالاتری قرار دارند، باید گفت که نیازهای فطری و معنوی انسان، مهم‌تر از دیگر نیازهای او می‌باشد، البته نباید از این امر [[غفلت]] کرد که لازمه برآورده کردن این سنخ نیازها، برآورده کردن نیازهایی از سنخ دیگر است، مثلاً برآورده شدن نیازهای معنوی انسان، در گرو این است که برخی نیازهای مادی انسان تا حدودی برآورده شود.
به طور کلی، گذشت [[زمان]]، تغییری را در نیازهای اصلی انسان ایجاد نکرده است، بلکه نیازهای اصلی انسان امروز با نیازهای انسان ده هزار سال قبل، هیچ تفاوتی نکرده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با علما و روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم الحرام، ۲۳/۱/۱۳۷۸.</ref>، مثلاً امروز [[بشر]] به [[عدالت]]، [[آزادی]]، [[پیشرفت]]، [[رفاه]]، خلقیات عالی<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دانشجویان کرمانشاه، ۲۴/۷/۱۳۹۰.</ref>، [[علم]]، [[امنیت]]، [[آرامش]]، [[امانت]] و [[ارتباط]] مستحکم با مبدا [[آفرینش]] نیاز دارد. این نیازها، نیازهای اصلی است که در طول [[تاریخ]] بشر [[تغییر]] پیدا نکرده است. اینها خواسته‌های اصلی [[بشریت]] است که از [[فطرت انسان]] بر می‌خیزد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در سالروز میلاد نبی اکرم{{صل}}، ۲۱/۱۱/۱۳۹۰.</ref>. این نیازهای اصلی انسان، فقط به [[برکت]] [[دین خدا]] است که تأمین می‌شود و لا غیر. البته نیازهای متبادر زمانی هم چیزهایی است که در چارچوب نیازهای اصلی و در زیر [[سایه]] آنها ممکن است تأمین شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با علما و روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم الحرام، ۲۳/۱/۱۳۷۸.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۰.</ref>
===[[معنویت]] و [[اخلاق]]===
بشر در هر برهه‌ای از زمان و در هر شأنی از [[شئون]] اجتماعی، به [[ارتباط با خداوند]] و [[دعا]] و توجه و [[تضرع]] به درگاه کبریایی‌اش نیازمند است. این نیاز، یک نیاز اساسی و [[واقعی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم، ۲۹/۷/۱۳۷۷.</ref>. [[معنویت]] در وجود [[انسان]]، مایه هدف‌دار شدن اوست؛ به زندگی‌اش معنا و جهت می‌دهد، همچنان که آرمان‌های [[معنوی]] و [[اخلاقی]]، [[زندگی]] [[جامعه]] را جهت‌دار می‌کند و برای انسان [[هویت]] می‌سازد. در عوض اگر [[ذخیره]] معنوی در وجود انسان، از حد لازم [[پایین‌تر]] بیاید، انسان دچار [[لغزش‌ها]] و گمراهی‌های بزرگی خواهد شد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با گروه کثیری از پاسداران به مناسبت سالروز میلاد امام حسین{{ع}} و روز پاسدار، ۱۷/۷/۱۳۸۱.</ref>. بدون [[ارتباط با خدا]]، انسان در درون خود تهی است؛ بی‌مغز و بی‌معنا و بی‌محتوا است و توجه به [[خداوند]] و [[ارتباط]] با او، [[روحی]] در کالبد انسان واقعی و [[حقیقی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم، ۲۹/۷/۱۳۷۷.</ref>، حتی [[مادیات]] انسان هم از [[معنویات]] [[تغذیه]] می‌شود و از این رو امکان ندارد بتوانیم نقش معنویات را از زندگی [[بشر]] حذف کنیم<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با ورزشکاران جانباز، ۲۳/۶/۱۳۷۴.</ref>.
از طرف دیگر، انسان نیازمند این است که در [[سایه]] معنویات، [[انسانی]] متخلق شود؛ متخلق به خلقیات [[اسلامی]] شود که در [[روایات]]، از آن به [[جنود]] [[عقل]] تعبیر شده است، چه اینکه تهیدستی از این خلقیات، [[انسانیت]] را به [[پریشانی]] می‌کشاند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پیام به مناسبت آغاز سال جدید، ۱/۱/۱۳۷۶.</ref>. چنین تخلقی در سایه معنویت، انجام [[فرائض]]، [[یاد خدا]]، اجتناب از [[محرمات]]، انس با [[قرآن]]، مطالعه سرگذشت بزرگان و تمرین و ممارست محقق می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با هزاران نفر از اعضای بسیج دانشجویی دانشگاه‌های سراسر کشور، ۳۱/۲/۱۳۸۶.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۱.</ref>
===[[عدالت]]===
عدالت، نیاز [[فطری]] انسان و خواسته اساسی و دیرین [[بشریت]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان نظام در روز عید مبعث، ۱۹/۴/۱۳۸۹.</ref>؛ عدالت، [[توزیع]] عادلانه و عاقلانه امکانات موجود است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای هیات دولت، ۸/۶/۱۳۸۴.</ref>، عدالت در همه جا لزوماً به معنای «[[برابری]]» نیست؛ اینکه هر چیزی در جای خود قرار گیرد و [[حق]] هر چیزی و هر کسی داده شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با کارگزاران و قشرهای مختلف مردم، در روز ولادت حضرت امیرالمؤمنین{{ع}}، ۱۷/۱۰/۱۳۷۱.</ref> و میان [[انسان‌ها]] [[تبعیض]] و ظلمی وجود نداشته باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، ۱/۱/۱۳۸۹.</ref>.
[[عدالت]] [[انسانی]] در دو قلمرو خود را نشان می‌دهد؛ اول، عدالت [[انسان]] در قلمرو فردی او است. دوم، عدالت انسان در زمینه [[حکومت]] و [[فرمانروایی]] اوست که به آن [[عدالت اجتماعی]] می‌گوییم<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۶/۱۲/۱۳۷۹.</ref>. این قسم از عدالت، [[هدف]] بزرگی در میان اجتماعات بشری<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با گروهی از خانواده‌های شهدا و جانبازان و اقشار مختلف مردم و جمعی از مسئولان ادارات و سازمان‌های شهرهای تهران، شهداد کرمان، قم، و مسئولان و دانشجویان دانشگاه هنر، ۱/۸/۱۳۷۰.</ref> بوده و مقدمه [[تخلق]] به [[اخلاق]] [[الله]] و [[نورانی]] شدن انسان‌ها می‌باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان وزارت امور خارجه و سفرا و کارداران جمهوری اسلامی ایران، ۸/۴/۱۳۷۰.</ref>. این مهم که بزرگ‌ترین [[آرمان]] [[بشر]] از اول [[تاریخ]] انسان تا امروز به شمار می‌آید، همان چیزی است که در اصطلاح [[دینی]] ما بدان [[قسط و عدل]] نامیده می‌شود و تنها در [[سایه]] [[اصلاح انسان]] و در سایه [[توجه به خدا]] و ذکر حاصل خواهد شد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با کارگزاران در روز «عید مبعث»، ۲۹/۱۰/۱۳۷۴.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۲.</ref>
===[[آزادی]]===
همان طور که گذشت، [[خدای متعال]] انسان را [[آزاد]] [[آفریده]] است و [[حریت]] و [[آزادگی]]، جزو [[ویژگی‌های فطری]] انسان است. از طرفی هم آزادی، از جمله خواسته‌های [[فطری]] و نیازهای اصلی انسان است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دانشجویان کرمانشاه، ۲۴/۷/۱۳۹۰.</ref>. این آزادی، حقی [[برتر]] از سایر [[حقوق]] و مقدمه [[عبودیت]] است.
انسان مجموعه‌ای از [[انگیزه‌ها]] و [[غرایز]] متضاد است و [[مکلف]] است که در خلال این انگیزه‌های گوناگون، [[راه کمال]] را بپیماید. از این رو به او [[آزادی]] داده شده تا از خلال این [[غرایز]] و انگیزه‌های متضاد، [[راه کمال]] را بپیماید. همین آزادی با این [[ارزش]]، برای [[تکامل]] است، کما اینکه خود [[حیات انسان]]، برای تکامل است. [[انسان]] در جمیع [[شئون]] حیاتی خود باید [[آزاد]] باشد و مانعی برای [[پیشرفت]] و پرورش هیچ یک از استعدادهای او وجود نداشته باشد. به [[برکت]] آزادی است که [[اندیشه‌ها]] [[رشد]] پیدا می‌کند و استعدادها شکوفا می‌شود. [[استبداد]]، [[ضد]] [[استعداد]] است. هرجا استبداد باشد، [[شکوفایی استعداد]] نیست<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>.
از همین رو است که در [[قرآن کریم]] و در کلمات [[ائمه]]{{عم}}، به طور مؤکد و مکرر روی مسأله آزادی تأکید شده است؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار (تکلیف)‌های گران و بندهایی را که بر آنها (بسته) بود از آنان برمی‌دارد، پس کسانی که به او ایمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو یاری رسانده‌اند و از نوری که همراه وی فرو فرستاده شده است پیروی کرده‌اند رستگارند» سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref>؛ [[خداوند]] یکی از [[خصوصیات پیامبر]]{{صل}} را این قرار می‌دهد که [[غل]] و زنجیرها را از گردن [[انسان‌ها]] بر می‌دارد و «[[اصر]]» یعنی تعهدات تحمیلی بر انسان‌ها را از آنها می‌گیرد. این «اصر» شامل بسیاری از [[عقاید]] [[باطل]] و [[خرافی]] و بسیاری از قیود [[اجتماعی]] غلطی که دست‌های [[استبداد]] یا [[تحریف]] یا [[تحمیق]] بر [[مردم]] [[تحمیل]] کرده بود، می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۳.</ref>
===[[امنیت]]===
یکی از نیازهای اساسی [[بشر]]، [[صلح]] و امنیت است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی جمعی از پرسنل نیروی انتظامی، ۱۸/۷/۱۳۷۹.</ref>. در [[قرآن]]، [[نجات]] از [[ناامنی]] در کنار نجات از [[گرسنگی]] قرار داده شده است؛ {{متن قرآن|الَّذِي أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ}}<ref>«همان که آنان را در گرسنگی خوراک داد و از بیم امان بخشید» سوره قریش، آیه ۴.</ref> و در [[احادیث]] نیز [[عدل]] [[سلامتی]] و [[صحت]] بیان کرده‌اند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فرماندهان و مسئولان سازمان عقیدتی، سیاسی نواحی مختلف نیروی انتظامی در سراسر کشور، ۲/۱۱/۱۳۷۰.</ref>؛ {{متن حدیث|نِعْمَتَانِ مَكْفُورَتَانِ الصِّحَّةُ و الْأَمَانُ}}<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۷۰.</ref> که این مطلب بیانگر این است که [[انسان‌ها]] برای [[زندگی]]، پرورش [[فکر]]، [[پیشرفت]] عمل و [[آسایش]] روان، به محیط و فضای [[امن]] و آرام احتیاج دارند؛ چه در درون خودشان، چه در محیط [[خانواده]]، چه در محیط [[جامعه]]، چه در محیط بین الملل<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان نظام در روز عید مبعث، ۱۹/۴/۱۳۸۹.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۴.</ref>
===[[آرامش]] و آسایش===
مهم‌ترین چیزی که بشر به آن احتیاج دارد، آرامش است. [[سعادت انسان]] در این است که از تلاطم و [[اضطراب]] [[روحی]] در [[امان]] و [[آرامش روحی]] داشته باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در همایش بزرگ خواهران در ورزشگاه آزادی به مناسبت جشن میلاد کوثر، ۳۰/۷/۱۳۷۶.</ref>. آسایش [[انسان]]، ناشی از آن [[روحیه]] و [[اخلاقی]] است که باید از [[دین]] [[استمداد]] بشود و سرچشمه بگیرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با فضلا، طلاب و اقشار مختلف مردم قم، به مناسبت سالگرد قیام نوزدهم دی ماه، ۱۹/۱۰/۱۳۷۰.</ref>، چه اینکه [[یاد خدا]] به انسان آرامش می‌دهد و [[دل]] را [[نورانی]] می‌کند و غبارهای [[کینه]] و [[نفرت]] و [[خودخواهی]] را از [[دل‌ها]] می‌زداید و لنگری برای دل‌های متلاطم و مضطرب به وجود می‌آورد؛ آرامش می‌بخشد و [[اطمینان]] و [[اعتماد]] ایجاد می‌کند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۹/۴/۱۳۷۹.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۴.</ref>
===[[امید]]===
از دیگر نیازهای [[انسان]]، امید است. امید، بزرگ‌ترین [[قوه]] محرکه انسان است که انسان را به حرکت وادار می‌کند؛ امید به [[پیروزی]]، امید به [[پیشرفت]] و امید به [[موفقیت]]. اگر امید از انسان گرفته شود، فعالیت و سرزندگی و [[شادابی]] از او گرفته خواهد شد و زانوان فعال و [[استوار]] به لرزه خواهد افتاد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در اجتماع با شکوه مردم کرج، ۲۴/۷/۱۳۷۶.</ref>.<ref>[[ابراهیم ابراهیمی|ابراهیمی، ابراهیم]]، [[انسان‌شناسی اسلامی - ابراهیمی (مقاله)|مقاله «انسان‌شناسی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۳۰۵.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
۷۶٬۰۸۹

ویرایش