اولین مسلمان در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

اولین مسلمان در معارف و سیره رضوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۰

۱۴۴ بایت حذف‌شده ، ‏۱ دسامبر ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۰۷٬۹۵۷

ویرایش

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 | موضوع مرتبط = اولین مسلمان
 | عنوان مدخل  = اولین مسلمان
-| مداخل مرتبط = [[اولین مسلمان در قرآن]] - [[اولین مسلمان در حدیث]] - [[اولین مسلمان در کلام اسلامی]] - [[اولین مسلمان در معارف و سیره رضوی]]
+| مداخل مرتبط = [[اولین مسلمان در معارف و سیره رضوی]]
 | پرسش مرتبط  =
 }}
@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 [[امام علی]] به عنوان [[اولین مسلمان]] در [[سخنان امام رضا]] {{ع}}. [[منابع روایی شیعه]] بر اولین مسلمان بودن امام علی {{ع}} به طور مطلق، و نه حتی بعد از [[خدیجه]]، اتفاق‌نظر دارند<ref>تفسیر فرات الکوفی، ص۴۶۴؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۴؛ فضائل امیر المؤمنین {{ع}}، ص۱۹؛ الأمالی، صدوق، ص۲۲؛ التوحید، ص۲۲۵؛ عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۰۳.</ref>. بسیاری از [[منابع اهل سنت]] هم [[امیرمؤمنان]] {{ع}} را اولین مسلمان<ref>مسند ابن الجعد، ص۸۷؛ المسند، ابن حنبل، ج۴، ص۳۶۸؛ فضائل الصحابة، نسائی، ص۱۳.</ref> و یا اولین مسلمان بعد از خدیجه<ref>المصنف، صنعانی، ج۱۱، ص۲۲۷؛ المسند، ابن حنبل، ج۱، ص۳۳۱؛ السنن الکبری، بیهقی، ج۶، ص۲۰۷.</ref>، دانسته‌اند. در این میان برخی از منابع آنان نیز از تقدّم [[ابوبکر]] در [[اسلام]] خبر می‌دهد<ref>المصنف، ابن ابی‌شیبه، ج۸ ص۳۲۹؛ سنن الترمذی، ج۵، ص۳۰۶؛ فتح الباری، ج۷، ص۱۳۰.</ref>. البته برخی از آنان اولین مسلمان‌دانستن ابوبکر را بدان جهت دانسته‌اند که او اولین مرد بالغ [[مسلمان]] بوده و امیرمؤمنان {{ع}} اگر چه تقدّم در اسلام دارد، اما چون قبل از [[بلوغ]] اسلام آورده، پس اولین پسربچه مسلمان خواهد بود، نه اولین [[مرد]] مسلمان<ref>سنن الترمذی، ج۵، ص۳۰۶؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳. ص۱۳۶؛ البدایة و النهایة، ج۳، ص۲۹؛ تحفة الأحوذی، ج۱۰، ص۱۶۳-۱۶۴.</ref>. برخی منابع اهل سنت بر این مطلب تصریح کرده‌اند که سن امام علی {{ع}} در موقع مسلمان‌شدن پانزده یا شانزده‌سال بوده است<ref>المصنف، صنعانی، ج۵، ص۳۲۵؛ السنن الکبری، بیهقی، ج۶، ص۲۰۷.</ref>. برخی از آنان نیز به [[نقد]] اول مسلمان‌بودن ابوبکر پرداخته‌اند<ref>مجمع الزوائد، ج۹، ص۴۳.</ref>. برخی گفته‌اند که بیش از پنجاه‌نفر قبل از ابوبکر مسلمان شده‌اند<ref>الإکمال، خطیب تبریزی، ص۲۰.</ref>. هیچ‌یک از [[اهل بیت]] {{عم}}، اولین مسلمان‌بودن ابوبکر را بیان نکرده، و همگی بر تقدم امیرمؤمنان {{ع}} در اسلام تصریح و تأکید دارند<ref>تفسیر فرات الکوفی، ص۴۶۴؛ التفسیر، عیاشی، ج۱، ص۴؛ فضائل امیر المؤمنین، ص۱۹؛ الأمالی، صدوق، ص۲۲؛ التوحید، ص۲۲۵؛ عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۰۳.</ref>. اولین مسلمان‌بودن ابوبکر در هیچ روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که [[اهل سنت]]، اولین مسلمان‌بودن [[امیرمؤمنان]] {{ع}} را از [[رسول خدا]] {{صل}} نقل می‌کنند<ref>ما روی فی الحوض و الکوثر، ص۱۲۱؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۱؛ التمهید لما فی الموطأ، ج۲، ص۳۰۵.</ref>. تقدم امیرمؤمنان {{ع}} در [[اسلام]] از نظر [[عقلی]] نیز به واقع نزدیک‌تر است؛ قرار گرفتن [[امام علی]] {{ع}} تحت [[کفالت]] رسول خدا {{صل}} از [[کودکی]] و [[مصاحبت]] دائمی با آن [[حضرت]]، سبب [[تربیت الهی]] ایشان توسط رسول خدا {{صل}} شد. این مصاحبت آن‌قدر در [[رشد معنوی]]، [[اخلاقی]] و [[شخصیت]] امیرمؤمنان {{ع}} تأثیرگذار بود که آن حضرت هنگام [[نزول وحی]] بر رسول خدا {{صل}} صدای ناله [[شیطان]] را می‌شنود، و رسول خدا {{صل}} به او می‌فرماید: آنچه من می‌بینم تو نیز می‌بینی و آنچه می‌شنوم می‌شنوی، جز آنکه [[پیامبر]] نیستی<ref>نهج البلاغه، صبحی صالح، ص۳۰۰-۳۰۱.</ref>. پس [[همراهی]] تقریباً دائمی و [[رشد]] فراوان در [[معنویت]] و شخصیت، مستلزم تقدّم ایشان در اسلام بوده است.
-امیرمؤمنان {{ع}} در [[سخنان امام رضا]] {{ع}} نیز به عنوان [[اولین مسلمان]] معرفی شده است. آن حضرت از پدرانشان، نقل کرده است که رسول خدا {{صل}} به امیرمؤمنان {{ع}} فرمود: «...ای [[علی]]! تو اولین کسی هستی که به من [[ایمان]] آورده و تصدیقم نمودی و تو اولین کسی هستی که مرا در مسئولیتی که بر عهده‌ام است، [[یاری]] کر دی، و به همراه من با دشمنم [[جهاد]] کردی و تو اولین کسی هستی که با من [[نماز]] خواندی، در حالی‌که [[مردم]] در آن [[زمان]] در [[غفلت]] بودند.»... رسول خدا {{صل}} در ادامه، امیرمؤمنان {{ع}} را اولین کسی می‌داند که از [[صراط]] عبور می‌کند و اولین شخصی که وارد بر [[حوض کوثر]] شده، (و دوستانش را از آن [[سیراب]] می‌کند) و اولین کسی است که به [[بهشت]] وارد خواهد شد<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۰۳- ۳۰۴؛ بشارة المصطفی {{صل}}، ج۲، ص۲۲۰- ۲۲۱.</ref>. تقدّم ایمان امیرمؤمنان {{ع}} و تقدّم او در [[آخرت]]، تنها در این [[روایت]] در کنار هم ذکر نشده است، بلکه این همراهی در روایت‌های متعدد دیگری نیز مطرح می‌شود<ref>المسترشد، ص۲۱۵، ۲۹۱؛ فضائل امیر المؤمنین {{ع}}، ص۱۹؛ عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۰۳-۳۰۴.</ref>، که می‌توان تلازم این دو را از آن استفاده کرد. به تعبیر دیگر، چون ایشان اولین کسی هستند که به [[رسول خدا]] {{صل}} [[ایمان]] آوردند، پس در [[آخرت]] نیز بر دیگران مقدّم خواهند بود. همچنین در گزارشی که [[عبیدالله بن علی]] از مضمون [[نامه]] جدّ خود ارائه می‌کند، [[امام رضا]] {{ع}} بر اساس نقل از پدرانش، [[امام علی]] {{ع}} را [[اولین مسلمان]] دانسته است<ref>فضائل أمیر المؤمنین {{ع}}، ص۲۲؛ الأمالی، طوسی، ص۳۴۳.</ref>. آن [[حضرت]]، از رسول خدا {{صل}} [[روایت]] کرده‌اند، امام علی {{ع}} اولین کسی است که از ایشان [[تبعیت]] و [[اطاعت]] نموده است<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۵۹.</ref>. آن حضرت همچنین از پدرانش نقل کرده که [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[نزول آیه]] {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز» سوره واقعه، آیه ۱۰.</ref> را درباره خودش دانسته است<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۶۵.</ref>. [[نزول]] این [[آیه]] درباره ایشان در روایت‌های دیگر<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۷۶؛ الأمالی، صدوق، ص۶۳۰؛ الأمالی، مفید، ص۲۹۸.</ref> و حتی روایت‌های [[اهل سنت]]<ref>الدر المنثور، ج۶، ص۱۵۴.</ref> نیز وارد شده است و چنان‌که برخی [[روایت‌ها]] نیز اشاره کرده‌اند<ref>فضائل امیر المؤمنین {{ع}}، ص۲۱۷؛ کشف الیقین، ص۳۹۴.</ref>، [[سبقت]] در [[اسلام]]، که جزو مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائل است، جزو مواردی است که این آیه حتماً آن را شامل می‌شود، اگر چه سبقت در اینجا می‌تواند معانی دیگری علاوه بر سبقت در مسلمان‌شدن نیز داشته باشد<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ص۹۰.</ref>، پس طبق این آیه نیز امام علی {{ع}} اولین مسلمان به شمار می‌رود. همچنین، بر اساس دو روایت دیگر از امام رضا {{ع}} که با واسطه پدرانش از رسول خدا {{صل}} نقل می‌کند، [[امیر مؤمنان]] {{ع}}، [[صدّیق]] اکبر<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۶.</ref> و صدّیق [[امّت]]<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۱۳.</ref>، معرفی شده است و با توجه به اینکه صدّیق، [[مبالغه]] در [[صدق]] و یا [[تصدیق]] و [[ایمان به رسول]] [[خدا]] در گفتار و [[رفتار]]<ref>مرآة العقول، ج۸ ص۱۸۴.</ref> و یا تصدیق همه [[دستورات الهی]] و راه ندادن هیچ‌گونه شکی به [[دل]] و تصدیق [[پیامبر اکرم]] {{صل}}<ref>لسان العرب، ج۱۰، ص۱۹۴.</ref> است و از سوی دیگر، برخی [[روایت‌ها]] نیز علاوه بر آنکه [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} را اولین کسی دانسته‌اند که [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را [[تصدیق]] نموده است، ایشان را [[صدّیق]] نامیده است<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۸۴؛ التفسیر، عیاشی، ج۲، ص۴۱؛ معانی الأخبار، ص۴۰۲.</ref>، می‌توان چنین نتیجه گرفت که حداقل یکی از علل توصیف ایشان به صفت صدّیق، تقدّم ایشان در [[ایمان]] و تصدیق نسبت به [[رسول خدا]] {{صل}} می‌باشد. روایت‌های [[امام رضا]] {{ع}} در موضوع تقدّم ایمان [[امیرمؤمنان]] {{ع}} نشان می‌دهد این موضوع در [[زمان]] ایشان نیز مورد توجه بوده و آن [[حضرت]] با بیان روایت‌های [[نبوی]] و غیر آن در صدد بیان و [[اثبات]] این مسئله بوده است. از سوی دیگر، نه تنها [[شیعیان]]، بلکه [[اهل سنت]] نیز اولین مسلمان‌بودن امیرمؤمنان {{ع}} را از رسول خدا {{صل}} نقل کرده‌اند<ref>ما روی فی الحوض و الکوثر، ص۱۲۱؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۱؛ التمهید لما فی الموطأ، ج۲، ص۳۰۵.</ref>. یکی دیگر از شواهد اهمیت این موضوع در [[زمان امام رضا]] {{ع}}، مناظره‌ای است که میان [[مأمون]] و عده‌ای از [[محدثین]] و [[متکلمین]] برگزار گردید و مأمون در بخشی از این [[مناظره]] با ارائه [[استدلال]] در صدد اثبات این [[فضیلت]] برای امیرمؤمنان {{ع}} برآمد و ثابت کرد که ایمان ایشان در [[نوجوانی]]، سبب خدشه‌دار شدن این فضیلت نخواهد شد<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۱۸۹- ۱۹۰.</ref><ref>[[محمد کاظمی بنچناری|کاظمی بنچناری، محمد]]، [[اولین مسلمان - کاظمی بنچناری (مقاله)|مقاله «اولین مسلمان»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۶۶.</ref>
+امیرمؤمنان {{ع}} در [[سخنان امام رضا]] {{ع}} نیز به عنوان [[اولین مسلمان]] معرفی شده است. آن حضرت از پدرانشان، نقل کرده است که رسول خدا {{صل}} به امیرمؤمنان {{ع}} فرمود: «...ای [[علی]]! تو اولین کسی هستی که به من [[ایمان]] آورده و تصدیقم نمودی و تو اولین کسی هستی که مرا در مسئولیتی که بر عهده‌ام است، [[یاری]] کر دی، و به همراه من با دشمنم [[جهاد]] کردی و تو اولین کسی هستی که با من [[نماز]] خواندی، در حالی‌که [[مردم]] در آن [[زمان]] در [[غفلت]] بودند.»... رسول خدا {{صل}} در ادامه، امیرمؤمنان {{ع}} را اولین کسی می‌داند که از [[صراط]] عبور می‌کند و اولین شخصی که وارد بر [[حوض کوثر]] شده، (و دوستانش را از آن [[سیراب]] می‌کند) و اولین کسی است که به [[بهشت]] وارد خواهد شد<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۰۳- ۳۰۴؛ بشارة المصطفی {{صل}}، ج۲، ص۲۲۰- ۲۲۱.</ref>. تقدّم ایمان امیرمؤمنان {{ع}} و تقدّم او در [[آخرت]]، تنها در این [[روایت]] در کنار هم ذکر نشده است، بلکه این همراهی در روایت‌های متعدد دیگری نیز مطرح می‌شود<ref>المسترشد، ص۲۱۵، ۲۹۱؛ فضائل امیر المؤمنین {{ع}}، ص۱۹؛ عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۳۰۳-۳۰۴.</ref>، که می‌توان تلازم این دو را از آن استفاده کرد. به تعبیر دیگر، چون ایشان اولین کسی هستند که به [[رسول خدا]] {{صل}} [[ایمان]] آوردند، پس در [[آخرت]] نیز بر دیگران مقدّم خواهند بود. همچنین در گزارشی که [[عبیدالله بن علی]] از مضمون [[نامه]] جدّ خود ارائه می‌کند، [[امام رضا]] {{ع}} بر اساس نقل از پدرانش، [[امام علی]] {{ع}} را [[اولین مسلمان]] دانسته است<ref>فضائل أمیر المؤمنین {{ع}}، ص۲۲؛ الأمالی، طوسی، ص۳۴۳.</ref>. آن [[حضرت]]، از رسول خدا {{صل}} [[روایت]] کرده‌اند، امام علی {{ع}} اولین کسی است که از ایشان [[تبعیت]] و [[اطاعت]] نموده است<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۵۹.</ref>. آن حضرت همچنین از پدرانش نقل کرده که [[امیرمؤمنان]] {{ع}} [[نزول آیه]] {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز» سوره واقعه، آیه ۱۰.</ref> را درباره خودش دانسته است<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۶۵.</ref>. [[نزول]] این [[آیه]] درباره ایشان در روایت‌های دیگر<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۷۶؛ الأمالی، صدوق، ص۶۳۰؛ الأمالی، مفید، ص۲۹۸.</ref> و حتی روایت‌های [[اهل سنت]]<ref>الدر المنثور، ج۶، ص۱۵۴.</ref> نیز وارد شده است و چنان‌که برخی [[روایت‌ها]] نیز اشاره کرده‌اند<ref>فضائل امیر المؤمنین {{ع}}، ص۲۱۷؛ کشف الیقین، ص۳۹۴.</ref>، [[سبقت]] در [[اسلام]]، که جزو مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائل است، جزو مواردی است که این آیه حتماً آن را شامل می‌شود، اگر چه سبقت در اینجا می‌تواند معانی دیگری علاوه بر سبقت در مسلمان‌شدن نیز داشته باشد<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ص۹۰.</ref>، پس طبق این آیه نیز امام علی {{ع}} اولین مسلمان به شمار می‌رود. همچنین، بر اساس دو روایت دیگر از امام رضا {{ع}} که با واسطه پدرانش از رسول خدا {{صل}} نقل می‌کند، [[امیر مؤمنان]] {{ع}}، [[صدّیق]] اکبر<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۶.</ref> و صدّیق [[امّت]]<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۱۳.</ref>، معرفی شده است و با توجه به اینکه صدّیق، [[مبالغه]] در [[صدق]] و یا [[تصدیق]] و [[ایمان به رسول]] [[خدا]] در گفتار و [[رفتار]]<ref>مرآة العقول، ج۸ ص۱۸۴.</ref> و یا تصدیق همه [[دستورات الهی]] و راه ندادن هیچ‌گونه شکی به [[دل]] و تصدیق [[پیامبر اکرم]] {{صل}}<ref>لسان العرب، ج۱۰، ص۱۹۴.</ref> است و از سوی دیگر، برخی [[روایت‌ها]] نیز علاوه بر آنکه [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} را اولین کسی دانسته‌اند که [[پیامبر اسلام]] {{صل}} را [[تصدیق]] نموده است، ایشان را [[صدّیق]] نامیده است<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۸۴؛ التفسیر، عیاشی، ج۲، ص۴۱؛ معانی الأخبار، ص۴۰۲.</ref>، می‌توان چنین نتیجه گرفت که حداقل یکی از علل توصیف ایشان به صفت صدّیق، تقدّم ایشان در [[ایمان]] و تصدیق نسبت به [[رسول خدا]] {{صل}} می‌باشد. روایت‌های [[امام رضا]] {{ع}} در موضوع تقدّم ایمان [[امیرمؤمنان]] {{ع}} نشان می‌دهد این موضوع در [[زمان]] ایشان نیز مورد توجه بوده و آن [[حضرت]] با بیان روایت‌های [[نبوی]] و غیر آن در صدد بیان و [[اثبات]] این مسئله بوده است. از سوی دیگر، نه تنها [[شیعیان]]، بلکه [[اهل سنت]] نیز اولین مسلمان‌بودن امیرمؤمنان {{ع}} را از رسول خدا {{صل}} نقل کرده‌اند<ref>ما روی فی الحوض و الکوثر، ص۱۲۱؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۱؛ التمهید لما فی الموطأ، ج۲، ص۳۰۵.</ref>. یکی دیگر از شواهد اهمیت این موضوع در [[زمان امام رضا]] {{ع}}، مناظره‌ای است که میان [[مأمون]] و عده‌ای از [[محدثین]] و [[متکلمین]] برگزار گردید و مأمون در بخشی از این [[مناظره]] با ارائه [[استدلال]] در صدد اثبات این [[فضیلت]] برای امیرمؤمنان {{ع}} برآمد و ثابت کرد که ایمان ایشان در [[نوجوانی]]، سبب خدشه‌دار شدن این فضیلت نخواهد شد<ref>عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۲، ص۱۸۹- ۱۹۰.</ref>.<ref>[[محمد کاظمی بنچناری|کاظمی بنچناری، محمد]]، [[اولین مسلمان - کاظمی بنچناری (مقاله)|مقاله «اولین مسلمان»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۶۶.</ref>
 == منابع ==