موانع تربیت: تفاوت میان نسخه‌ها

[[انسان]] دارای قوای ظاهری و [[باطنی]] متعددی است که با [[ضعف]] هر کدام در [[مسیر حق]]، انسان از ضعف اراده برخوردار می‌شود. قوای [[انسانی]] به دو [[قوه]] عامله و [[عالمه]] تقسیم می‌شود که به آنها [[عقل عملی]] و نظری می‌گویند<ref>بوعلی سینا، شفا، ترجمه و شرح محمدحسین نائیجی، ص۲۴.</ref>. ضعف در هر بخش از [[قوای نفسانی]] انسان اعم از نباتی و [[حیوانی]] و انسانی، باعث ضعف در [[حقیقت]] [[ادراک]] وی و در نتیجه [[ضعف در اراده]] وی خواهد شد. [[رهبر معظم انقلاب]] [[اسلامی]]، [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، ضعف اراده انسانی را یکی از موانع حضور در عرصه‌های [[اجتماعی]] و [[رشد]] فعالیت‌های فردی می‌داند که [[مسلمانان]] باید با تکیه بر [[قدرت معنوی]] و [[اراده]] ناشی از [[ایمان]] و [[انسانیت]] این ضعف اراده را از بین ببرند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم افتتاحیه مانور فرهنگی، ورزشی جانبازان و معلولان کشور سال ۱۳۷۶، ص۹۳.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۷۹.</ref>

در [[تربیت اسلامی]]، یکی از موانع تربیت را غفلت معرفی می‌کنند. «غفلت» دارای مفهوم وسیع و گسترده‌ای است که هر گونه بی‌خبری از شرایط [[زمان]] و مکانی که انسان در آن [[زندگی]] می‌کند، [[واقعیت]] فعلی و [[آینده]] و گذشته خویش، صفات و [[اعمال]] خود، همچنین هشدارهایی که حوادث تلخ و شیرین زندگی به انسان می‌دهد را شامل می‌شود. [[مقام معظم رهبری]] غفلت را مایه نابودی تمام [[آرمان‌های اسلامی]] [[تربیتی]] می‌داند و نظر دارد که اگر مسلمانان در مسائل [[رفاه]] زندگی عمومی و ایجاد تسهیلات و رفع [[مشکلات]] [[غرق]] شوند و نسبت به [[معنویت]] و [[قرب الهی]] [[غافل]] شوند به [[ابهت]] و [[هیبت]] [[جوامع اسلامی]] ضربه خواهند زد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی، سال ۱۳۶۸، ص۲۰۸.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۷۹.</ref>

در آموزه‌های [[معصومان]] به شدت چنین حالتی تقبیح و به عواقب آن هشدار داده شده است. [[امام علی]]{{ع}} در [[دعای کمیل]] از این حالت به خدا [[شکایت]] کرده، می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ خَدَعَتْنِي الدُّنْيَا بِغُرُورِهَا وَ نَفْسِي بِجِنَايَتِهَا وَ مِطَالِي}}؛ «و [[دنیا]] مرا با [[غرور]] (و ظاهر فریبنده‌اش) فریفته است، و نفسم با جنایتش، و با مماطله‌کردنم (مرا بازداشته است)». معظم‌له با مغتنم شمردن [[سرمایه]] [[عمر]] [[انسانی]]، تسویف را یکی از موانع اصلی در [[تربیت اسلامی]] می‌داند و اگر تسویف ادامه پیدا کند و شخص در مسیر [[تربیت انسانی]] قرار نگیرد، وقت و سرمایه عمر او از بین می‌رود در حالی که وی هیچ قدمی برنداشته است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار رئیس جمهور و هیأت وزیران به مناسبت آغاز هفته دولت سال ۱۳۷۶، ص۸۸.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۷۹.</ref>

استعدادهای عاطفی در انسان سبب [[رشد]] بسیاری از [[کمالات]] در او می‌شود. این کمالات شامل امتیازاتی است که بر اساس [[دیگرخواهی]] در انسان به وجود می‌آید از قبیل [[محبت]] و [[دوستی]]، و [[فداکاری]] و از خود گذشتگی، [[عفو و گذشت]]، [[بذل و بخشش]]، [[همیاری]] و [[همکاری]]، [[دلسوزی]] و غم‌گساری و به طور کلی مقدّم داشتن دیگران برخود. [[بی‌وفایی]]، فراموشکاری، قدرناشناسی، [[احترام]] به هنگام نیاز، و [[بی‌اعتنایی]] به هنگام [[بی‌نیازی]]، [[خشونت]] و [[قساوت]]، تنها به [[فکر]] خود بودن و از دیگران بی‌خبر ماندن، و... همه وهمه نقایص [[روحی]] و [[اخلاقی]] مهمی هستند که ریشه در [[فقر]] [[عاطفی]] دارند. ایشان گرد هم آمدن، تجمع [[جسمانی]] و تبادل نظر و فکر و [[عاطفه]] و [[محبت]] و نفس این قضیه، برای مجموعه افراد و [[آحاد جامعه]] از جمله [[مسئولان]] و [[کارگزاران]] را امری خوب و لازم می‌داند که موجب از بین رفتن فقر عاطفی می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، به همراه حجت الاسلام و المسلمین حاج سیداحمد خمینی، ص۳۲۳.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۸۰.</ref>

[[رهبر معظم انقلاب]] می‌خواهند از این نسلی که امروز مثل ماده خام و مثل ذخیره‌ای در [[اختیار]] یکایک ماست، آینده‌ای ساخته شود که [[آرمان‌های اسلامی]] و ملی و [[عظمت]] [[ایران]] و [[ایرانی]] محفوظ بماند؛ اگر اینها برای والدین و [[مربیان]] تربیتی مهم است و به [[آینده]] به معنای [[حقیقی]] کلمه اهمیت می‌دهند، پس بایستی به [[تربیت کودک]] و [[نوجوان]] خیلی بپردازند، درباره آن خیلی فکر کنند و اهمیت آن را خیلی بشناسند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۸، ص۶۶.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۸۱.</ref>

بنابراین والدین باید بدانند که مشاجرات و مجادلاتشان در هر قالبی که باشد، آسیب‌های [[روانی]] زیادی را در کودک ایجاد می‌کند، که به مرور [[زمان]] تبعات منفی خود را در [[رفتار]]، گفتار و [[کردار]] کودک نشان خواهد داد. [[رهبر انقلاب]] ضمن پذیرش [[رشد]] [[علم]] و تکنولوژی پیچیده و مصنوعات فراوان در دنیای غرب، [[زندگی]] [[انسانی]] و [[خانوادگی]] آنان را آکنده از اضطراب‌ها، نگرانی‌های [[قتل‌ها]]، جنایت‌ها، افسردگی‌ها، وازدگی از [[زندگی مادی]] و [[معنوی]]، دوری از [[معنویت]] و [[فضیلت]]، پاشیده شدن اساس [[خانواده]] و از بین رفتن پیوند [[فرزندان]] با [[والدین]] می‌داند و توصیه می‌کند که مجادله‌های لفظی با [[همسر]] خود را کنار بگذارید. سرچشمه بسیاری از مجادله‌ها مسائلی پوچ و [[بیهوده]] است که با اندکی [[فداکاری]] و [[سعه صدر]] از سوی دو طرف، از بین می‌رود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با گروهی از خانواده‌های شهدا و جانبازان و اقشار مختلف مردم و جمعی از مسئولان ادارات و سازمان‌های شهرهای تهران، شهداد کرمان، قم، و مسئولان و دانشجویان دانشگاه هنر، ۱/۸/۱۳۷۰.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۸۲.</ref>

[[احساس امنیت]] عبارت است از احساس [[آزادی]] نسبی از خطر. این احساس وضع خوشایندی را ایجاد می‌کند و فرد در آن دارای [[آرامش]] جسمی و [[روحی]] است. [[ایمنی]] از [[عواطف]] و [[احساسات]] زیربنایی و حیاتی برای تأمین [[بهداشت روانی]] است. افراد [[ناامن]]، نامتعادل‌اند، شخصی که دائما احساس [[عدم امنیت]]، [[ترس]] و خطر از بیرون و درون خود می‌کند، نمی‌تواند [[انسان]] سالمی باشد. او با پرخاشگری یا [[اضطراب]] واکنش نشان داده و در دنیای [[ذهنی]] خود مدام در حال دفع کردن خطرات احتمالی است. [[روابط]] توأم با [[اعتماد]] در خانواده، احساس امنیت را بالا می‌برد، تأثیری که احساس ناامنی بر انسان دارد ایجاد حالت تنش و برانگیختگی و عدم [[تعادل]] است. احساس ناامنی یک احساس [[خالص]]، مجرد و محدود نیست، بلکه احساس پیچیده و مرکبی است که باید به عنوان یکی از صفات اصلی کل [[شخصیت انسان]] محسوب گردد. [[مقام معظم رهبری]] [[دل]] خوش، [[روح]] پرامید، وجود پر از [[سکینه]] و آرامش و اعتماد و تحرک در محیط خانواده را توفیقی از طرف [[خدای متعال]] به [[زن]] و مرد می‌داند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با اعضای دفتر رهبری و سپاه حفاظت ولی امر، ۱۸/۵/۱۳۸۸.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۸۳.</ref>

یکی از پدیده‌های طبیعی مشهود در تمام ساختارهای [[جوامع انسانی]] وجود تفاوت است. یک [[نظام]] [[آموزشی]] سالم، [[انسانی]] و کارآمد این تفاوت‌ها را به شکل طبیعی از توانایی‌ها و قابلیت‌ها دریافت و [[ادراک]] می‌کند. وجود تفاوت‌های فردی در میان افراد از نظر هوش، [[شخصیت]]، [[استعداد]]، [[پیشرفت]] تحصیلی، وضعیت [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] و [[قدرت]] [[یادگیری]] مطالب و... یکی از مهم‌ترین مسائلی است که [[مربیان]] با آن مواجهند؛ چراکه مربیان به [[تجربه]] دریافته‌اند که شیوه برخورد و [[پیروی]] از یک روش [[تدریس]] خاص نمی‌تواند برای همه دانش‌آموزان به طور یکسان مفید باشد. معظم‌له ضمن پذیرش تفاوت فردی افراد [[برنامه‌ریزی]] جمعی را [[عنایت]] بیشتری دارند و عدم توجه به تفاوت افراد باعث می‌شود که جمع نیز از یکدیگر گسسته شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با قاریان شرکت کننده در بیست‌وسومین مسابقات بین‌المللی قرآن، ۴/۷/۱۳۸۵.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۸۳.</ref>

اگر معاشرت را بزرگ‌ترین عامل [[تغییر]] [[رفتار]] بنامیم، سخنی به گراف نگفته‌ایم. «ما بابی در متون [[اسلامی]] داریم تحت عنوان مجالست، و تأثیر مجالست هم در جهت مثبت و هم در جهت منفی است. یعنی هم مجالست [[صالحان]] آثار [[نیک]] فوق‌العاده دارد، و هم مجالست بدان آثار سوء فوق‌العاده دارد. و این امری است که اجتناب‌ناپذیر است، [[انسان]] هرچه بخواهد به اصطلاح در [[دل]] خودش را ببندد و وقتی که می‌خواهد با کسی معاشرت کند خودش را چنان ضبط کند که از او اثری نگیرد، باز کم و بیش اثر می‌پذیرد؛ لذا [[پیغمبر اکرم]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|الْمَرْءُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ‌}}، «هرکسی به [[دین]] دوستش است». مقصود این است که شما اگر کسی را [[دوست]] بگیرید، دین او را هم پذیرفته‌اید»<ref>وسائل الشیعه، ج۴، ص۲۰۷.</ref>. [[مقام معظم رهبری]] در جمع [[دانشجویان]] با ابراز [[نشاط]] و [[شادابی]] به علت همنشینی با دانشجویان، اثر معاشرت با افراد مختلف را متذکر شدند. و خصوصیت یک هم‌نشین خوب را علاوه بر طراوت [[معنوی]] و شادابی [[دینی]]، [[پرهیز]] از منهیات [[شرعی]] می‌داند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با دانشجویان نمونه و نمایندگان تشکل‌های مختلف دانشجویی، ۲۵/۷/۱۳۸۵.</ref>.<ref>[[مرتضی لطفی|لطفی]] و [[محمد شعبانی|شعبانی]]، [[نظام تربیتی اسلام - لطفی و شعبانی (مقاله)|مقاله «نظام تربیتی اسلام»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۴۸۴.</ref>