بنیاسرائیل در قرآن: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'سکنا گزید' به 'ساکن شد'
جز (جایگزینی متن - 'داود' به 'داوود') |
جز (جایگزینی متن - 'سکنا گزید' به 'ساکن شد') |
||
خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
* از [[آیات قرآن]] بر میآید که [[قوم]] [[جالوت]] با [[تسلط]] بر [[بنیاسرائیل]]، آنان را از دیارشان بیرون رانده، شماری از فرزندانشان را به [[اسارت]] گرفته بودند. [[بنیاسرائیل]] از [[پیامبر]] زمان خویش که او را سموئیل دانستهاند<ref>مستدرک سفینة البحار، ج ۵، ص ۱۹۶؛ المیزان، ج ۲، ص ۲۹۶.</ref>، خواستند که [[فرمانروایی]] برای آنان برگزیند تا برای بازپسگیری سرزمین و [[آزادی]] [[فرزندان]] خویش به [[جنگ]] و [[جهاد]] بپردازند:{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلإِ مِن بَنِي إِسْرَائِيلَ مِن بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُواْ لِنَبِيٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُّقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِن كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلاَّ تُقَاتِلُواْ قَالُواْ وَمَا لَنَا أَلاَّ نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ}}<ref> آیا به (سرگذشت) بزرگان بنی اسرائیل پس از موسی ننگریستهای که به پیامبری که داشتند گفتند: پادشاهی بر ما بگمار تا در راه خداوند کارزار کنیم. گفت: آیا گمان نمیکنید که اگر جنگ بر شما مقرّر شود، کارزار نکنید؟ گفتند: چرا در راه خداوند جنگ نکنیم در حالی که ما از سرزمینمان رانده و از فرزندانمان ماندهایم؛ اما چون بر آنان جنگ مقرر شد جز تنی چند رو گرداندند و خداوند به (احوال) ستمکاران داناست؛ سوره بقره، آیه:۲۴۶.</ref>. [[مفسران]] هماهنگ با [[تورات]]<ref>کتاب مقدس، اول سموئیل ۲۸ـ۳۱؛ داوران، «مقدمه».</ref>، [[سرپیچی]] [[بنیاسرائیل]] از [[دستورات]] [[خداوند]]، [[تغییر]] و تبدیل [[دین الهی]]، [[گناهان]] زیاد، [[پیروی]] نکردن از [[پیامبران الهی]] و در نتیجه [[تضعیف]] [[روابط]] و [[عواطف]] [[اجتماعی]] میان آنان را زمینهساز [[تسلط]] [[جالوت]] بر آنان دانستهاند. با اعلام [[آمادگی]] [[بنیاسرائیل]] برای [[جهاد]]، [[پیامبر]] آنان ازانتخاب [[الهی]] [[طالوت]] (شائول) برای [[فرماندهی]] [[جنگ]] خبر داد و در پاسخ [[اعتراض]] [[قوم]] به این [[انتخاب]] به [[دانایی]] و [[قدرت جسمانی]] [[طالوت]] اشاره کرد و اینکه آمدن [[تابوت]] [[مقدس]] [[نشانه]] [[پادشاهی]] و [[انتخاب]] [[الهی]] اوست{{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُواْ أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاء وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ}}<ref> و پیامبرشان به آنان گفت: خداوند طالوت را به پادشاهی شما گمارده است، گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی تواند بود با آنکه ما از او به پادشاهی سزاوارتریم و در دارایی (هم) به او گشایشی ندادهاند. گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و بر گستره دانش و (نیروی) تن او افزوده است و خداوند پادشاهی خود را به هر که خواهد میدهد و خداوند نعمتگستری داناست و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازماندهای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهادهاند و فرشتگان آن را حمل میکنند، بیگمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانهای است؛ سوره بقره، آیه:۲۴۷-۲۴۸.</ref>. در این رویارویی، [[سپاه]] [[فلسطین]] به رغم شمار انبوه آنان{{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref> و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری میآزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که میدانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۲۴۹.</ref>. با کشته شدن [[جالوت]] به دست [[حضرت داوود]] {{ع}}، دچار [[شکست]] شد و زمینه [[پادشاهی]] [[داوود]] {{ع}} فراهم گشت{{متن قرآن| فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref> پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داوود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود میخواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمیداشت، زمین تباه میگردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد؛ سوره بقره، آیه:۲۵۱.</ref>. بر اساس ظاهر برخی [[آیات]]: {{متن قرآن|وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ}}<ref>«و فرمانروایی او را استوار کردیم و به او فرزانگی و گفتار پایانبخش (در داوری) دادیم» سوره ص، آیه۲۰.</ref> و گزارش [[مفسران]]<ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۸۵۳؛ التبیان، ج ۴، ص ۵۲۹ـ۵۳۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۷۳.</ref>، با [[پادشاهی]] مقتدرانه [[داوود]]، دوران شکوه و [[عظمت]] [[بنیاسرائیل]] آغاز شد. از مهمترین رویدادهای این دوره که آن را ۴۰ سال گفتهاند<ref>تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۱۴۱ـ۱۴۲.</ref> پیروزیهای پیدرپی [[بنیاسرائیل]] و گسترش قلمرو [[حکومتی]] آنان بوده است <ref>تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۱۱، ۲۳۱؛ ج ۱، ص ۹۷.</ref><ref>[[ابوالفضل روحی|روحی، ابوالفضل]]، [[بنی اسرائیل (مقاله)|مقاله «بنی اسرائیل»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص ۲۳۶.</ref>. | * از [[آیات قرآن]] بر میآید که [[قوم]] [[جالوت]] با [[تسلط]] بر [[بنیاسرائیل]]، آنان را از دیارشان بیرون رانده، شماری از فرزندانشان را به [[اسارت]] گرفته بودند. [[بنیاسرائیل]] از [[پیامبر]] زمان خویش که او را سموئیل دانستهاند<ref>مستدرک سفینة البحار، ج ۵، ص ۱۹۶؛ المیزان، ج ۲، ص ۲۹۶.</ref>، خواستند که [[فرمانروایی]] برای آنان برگزیند تا برای بازپسگیری سرزمین و [[آزادی]] [[فرزندان]] خویش به [[جنگ]] و [[جهاد]] بپردازند:{{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلإِ مِن بَنِي إِسْرَائِيلَ مِن بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُواْ لِنَبِيٍّ لَّهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُّقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِن كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلاَّ تُقَاتِلُواْ قَالُواْ وَمَا لَنَا أَلاَّ نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِن دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ}}<ref> آیا به (سرگذشت) بزرگان بنی اسرائیل پس از موسی ننگریستهای که به پیامبری که داشتند گفتند: پادشاهی بر ما بگمار تا در راه خداوند کارزار کنیم. گفت: آیا گمان نمیکنید که اگر جنگ بر شما مقرّر شود، کارزار نکنید؟ گفتند: چرا در راه خداوند جنگ نکنیم در حالی که ما از سرزمینمان رانده و از فرزندانمان ماندهایم؛ اما چون بر آنان جنگ مقرر شد جز تنی چند رو گرداندند و خداوند به (احوال) ستمکاران داناست؛ سوره بقره، آیه:۲۴۶.</ref>. [[مفسران]] هماهنگ با [[تورات]]<ref>کتاب مقدس، اول سموئیل ۲۸ـ۳۱؛ داوران، «مقدمه».</ref>، [[سرپیچی]] [[بنیاسرائیل]] از [[دستورات]] [[خداوند]]، [[تغییر]] و تبدیل [[دین الهی]]، [[گناهان]] زیاد، [[پیروی]] نکردن از [[پیامبران الهی]] و در نتیجه [[تضعیف]] [[روابط]] و [[عواطف]] [[اجتماعی]] میان آنان را زمینهساز [[تسلط]] [[جالوت]] بر آنان دانستهاند. با اعلام [[آمادگی]] [[بنیاسرائیل]] برای [[جهاد]]، [[پیامبر]] آنان ازانتخاب [[الهی]] [[طالوت]] (شائول) برای [[فرماندهی]] [[جنگ]] خبر داد و در پاسخ [[اعتراض]] [[قوم]] به این [[انتخاب]] به [[دانایی]] و [[قدرت جسمانی]] [[طالوت]] اشاره کرد و اینکه آمدن [[تابوت]] [[مقدس]] [[نشانه]] [[پادشاهی]] و [[انتخاب]] [[الهی]] اوست{{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُواْ أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاء وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ}}<ref> و پیامبرشان به آنان گفت: خداوند طالوت را به پادشاهی شما گمارده است، گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی تواند بود با آنکه ما از او به پادشاهی سزاوارتریم و در دارایی (هم) به او گشایشی ندادهاند. گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و بر گستره دانش و (نیروی) تن او افزوده است و خداوند پادشاهی خود را به هر که خواهد میدهد و خداوند نعمتگستری داناست و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازماندهای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهادهاند و فرشتگان آن را حمل میکنند، بیگمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانهای است؛ سوره بقره، آیه:۲۴۷-۲۴۸.</ref>. در این رویارویی، [[سپاه]] [[فلسطین]] به رغم شمار انبوه آنان{{متن قرآن|فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَمَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلاً مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاقُوا اللَّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ}}<ref> و چون طالوت با سپاه (از شهر) بیرون رفت گفت: خداوند شما را به (آب) جویباری میآزماید، هر که از آن بنوشد از من نیست و هر که نخورد با من است مگر آنکه تنها کفی از آن برگیرد. باری، همه جز اندکی از آن نوشیدند و چون طالوت و مؤمنان همراه وی از آن گذشتند (همراهان سست ایمان طالوت که از آب نوشیده بودند) گفتند: امروز ما را تاب جالوت و سپاه وی نیست اما آنان که میدانستند خداوند را دیدار خواهند کرد گفتند: بسا گروهی اندک بر گروهی بسیار به اذن خداوند، پیروز شده است و خداوند با شکیبایان است؛ سوره بقره، آیه:۲۴۹.</ref>. با کشته شدن [[جالوت]] به دست [[حضرت داوود]] {{ع}}، دچار [[شکست]] شد و زمینه [[پادشاهی]] [[داوود]] {{ع}} فراهم گشت{{متن قرآن| فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاء وَلَوْلاَ دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref> پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داوود جالوت را کشت و خداوند به وی پادشاهی و فرزانگی ارزانی داشت و آنچه خود میخواست بدو آموخت، و اگر خداوند برخی مردم را با برخی دیگر باز نمیداشت، زمین تباه میگردید امّا خداوند بر جهانیان بخششی (بزرگ) دارد؛ سوره بقره، آیه:۲۵۱.</ref>. بر اساس ظاهر برخی [[آیات]]: {{متن قرآن|وَشَدَدْنَا مُلْكَهُ وَآتَيْنَاهُ الْحِكْمَةَ وَفَصْلَ الْخِطَابِ}}<ref>«و فرمانروایی او را استوار کردیم و به او فرزانگی و گفتار پایانبخش (در داوری) دادیم» سوره ص، آیه۲۰.</ref> و گزارش [[مفسران]]<ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۸۵۳؛ التبیان، ج ۴، ص ۵۲۹ـ۵۳۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۷۳.</ref>، با [[پادشاهی]] مقتدرانه [[داوود]]، دوران شکوه و [[عظمت]] [[بنیاسرائیل]] آغاز شد. از مهمترین رویدادهای این دوره که آن را ۴۰ سال گفتهاند<ref>تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۱۴۱ـ۱۴۲.</ref> پیروزیهای پیدرپی [[بنیاسرائیل]] و گسترش قلمرو [[حکومتی]] آنان بوده است <ref>تاریخ ابن خلدون، ج ۱، ص ۱۱، ۲۳۱؛ ج ۱، ص ۹۷.</ref><ref>[[ابوالفضل روحی|روحی، ابوالفضل]]، [[بنی اسرائیل (مقاله)|مقاله «بنی اسرائیل»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص ۲۳۶.</ref>. | ||
=== [[بنیاسرائیل]] در [[جزیرة العرب]] === | === [[بنیاسرائیل]] در [[جزیرة العرب]] === | ||
* به [[اعتقاد]] بیشتر مؤرخان گروههایی از [[بنیاسرائیل]] با [[هجوم]] [[بخت]] النصر، به [[جزیرة العرب]] وارد شده، بیشتر در مناطق شرقی [[عربی]] مانند [[عراق]] و سواحل خلیج [[فارس]] | * به [[اعتقاد]] بیشتر مؤرخان گروههایی از [[بنیاسرائیل]] با [[هجوم]] [[بخت]] النصر، به [[جزیرة العرب]] وارد شده، بیشتر در مناطق شرقی [[عربی]] مانند [[عراق]] و سواحل خلیج [[فارس]] ساکن شدند<ref>تاریخ ابن خلدون، ج ۲، ص ۱۰۱؛ الاغانی، ج ۲۲، ص۱۱۱ـ۱۱۴.</ref>. بر اساس برخی از [[احادیث]]، گروهی از [[یهودیان]] با توجه به [[پیشگویی]] [[کتاب مقدس]] درباره هجرتگاه [[پیامبر اسلام]] و در جستجوی آن در اطراف [[مدینه]] ساکن شدند. برخی [[آیات]] نشان میدهد آنان هنگامی که مورد تعرض [[قبایل]] پیرامون قرار میگرفتند با اشاره به [[بعثت]] [[پیامبر اسلام]] به خودنوید [[پیروزی]] میدادند{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ وَكَانُواْ مِن قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُواْ فَلَمَّا جَاءَهُم مَّا عَرَفُواْ كَفَرُواْ بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّه عَلَى الْكَافِرِينَ}}<ref> و چون کتابی از سوی خداوند نزدشان آمد که آنچه را با خود داشتند، راست میشمرد؛ با آنکه پیشتر، (به مژده آمدن آن) در برابر کافران یاری میخواستند؛ همین که آنچه میشناختند نزدشان رسید، بدان کفر ورزیدند پس لعنت خداوند بر کافران باد؛ سوره بقره، آیه:۸۹.</ref><ref>تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۴۹ ـ ۵۰؛ جامعالبیان، مج ۱، ج ۱، ص۵۷۷ ـ ۵۷۸؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۱۰ ـ ۳۱۱.</ref><ref>[[ابوالفضل روحی|روحی، ابوالفضل]]، [[بنی اسرائیل (مقاله)|مقاله «بنی اسرائیل»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶، ص ۲۳۶.</ref>. | ||
== [[دستورات]] [[خدا]] به [[بنیاسرائیل]] == | == [[دستورات]] [[خدا]] به [[بنیاسرائیل]] == |