آستانه حضرت معصومه: تفاوت میان نسخه‌ها

به هر حال، فضای ساختمانی آستانه، پیش از دوره [[صفویه]] چندان گسترده نبود و [[موقوفات]] آن بسیار کمتر از این دوره بود و طبعاً سازمان بزرگی نداشت. اما در این [[زمان]] آهسته آهسته از دو جهت به این آستانه توجه بیشتری شد: یکی آن‌که شماری از شاهان صفوی در این [[حرم]] به [[خاک]] سپرده شدند و دیگر از آن رو که آنان خود را [[متدین]] و از [[پیروان]] [[آیین]] [[حضرت]] معصومه {{س}} می‌دانستند و او را [[مقدس]] می‌شمردند<ref>راهنمای قم، ص۱۰۵.</ref>. بر پایه مدارک موجود، کل [[خادمان]] و [[کارگزاران]] آستانه در دوره صفویه، پنجاه تن بوده‌اند که کار آنان پاسبانی حرم و سامان‌دهی کارهای داخلی آستانه بوده است. در [[فرمان]] شاه تهماسب که در ۹۴۸ق و فرمان شاه [[عباس]] که در ۱۰۱۷ ق صادر شده، نام‌های چند تن از متولیان آن [[روزگار]] به چشم می‌خورد که همه از یک [[خانواده]] بوده‌اند و از جمله [[وظایف]] آنان [[انتصاب]] و [[عزل]] کارکنان آستانه بوده است<ref>راهنمای قم، ص۱۰۷- ۱۰۸.</ref>. بر پایه نوشته‌های برخی از جهان‌گردان، تولیت آستانه در آن دوره به صورت هیأتی بود و سه تن از بزرگان نیکونهاد متولی آن بوده‌اند که هر یک [[سرپرستی]] یکی از بارگاه‌های حضرت معصومه {{س}}، شاه‌عباس و شاه‌صفی را در دست داشتند و همه [[دارایی‌ها]]، درآمدها و برنامه‌ها زیر نظر آنان بود و عنوان رسمی آنان تربت‌دار بود. مهم‌ترین شغل‌های حرم در آن زمان عبارت بود از: آخوند که [[نماز جماعت]] و [[جمعه]] بر پا می‌کرد، [[دعا]] و [[زیارت‌نامه]] می‌خواند و [[احکام اسلامی]] بیان می‌کرد؛ قندیلچی که متصدی [[روشنایی]] شمع‌ها و قندیل‌ها بود؛ [[قمی]] که [[نظافت]] ساختمان و صحن‌ها را برعهده داشت؛ آبکش که وظیفه‌اش تهیه آب لازم برای وضوخانه‌ها بود و یک [[مؤذن]] که با گفتن [[اذان]]، اوقات [[شرعی]] را به [[مردم]] [[یادآوری]] می‌کرد<ref>سیاحت‌نامه شاردن، ج۳، ص۷۷؛ تاریخ متولیان آستانه مقدسه حضرت معصومه {{س}}، ص۱۷۲-۱۷۳.</ref>. به جهت اهمیت جایگاه متولی آستانه، این [[مقام]] در زمان صفویان از سوی [[حکومت]] [[انتخاب]] می‌شد و گاهی [[حاکم]] [[قم]]، متولی آستانه نیز می‌شد<ref>سیاحت‌نامه شاردن، ج۳، ص۷۷.</ref>. شاه تهماسب صفوی برای تشکیلات آستانه، میرزا [[حبیب‌الله]]، فرزند [[علی بن عبدالعالی]]، معروف به [[محقق ثانی]] و [[محقق کرکی جبل عاملی]] (۹۴۰ق) از علمای بزرگ عصر صفوی را که در این عصر به خاتم‌المجتهدین [[لقب]] یافته بود، به تولیت آستانه گماشت و از [[اصفهان]] به [[قم]] اعزام کرد. او بر پایه نیازهای آن [[روز]]، تعداد هفتاد تن بر عده خدام افزود و [[مشاغل]] و سمت‌های آستانه را در هفت ردیف سامان داد: ۱. مستوفی: [[مسئول]] تنظیم حساب درآمد و هزینه آستانه و [[مصرف]] آن و نگهداری سوابق خدام؛ ۲. مُشرف: مسئول نگهداری و تنظیم دفتر ثبت اسناد آستانه و ثبت تعداد و مشخصات [[هدایا]]؛ ٣. [[خازن]]: مسئول نگهداری اشیا و [[اموال]] نفیس آستانه؛ ۴. ضابط: مسئول نگهداری و ضبط اثاثیه خارج از [[خزانه]] و مورد نیاز کشیک خدام؛ ۵. سرکشیک: مسئول [[انتظام]] داخلی آستانه؛ ۶. [[خطیب]]: فردی که هر شب با حضور خدام، خطبه‌ای شامل [[حمد]] و ثنای [[پیغمبر]] و دعای [[سلطان]] وقت را قرائت می‌کرد؛ ۷. [[خادم]]: که زیر نظر سرکشیک، عهده‌دار پاسبانی آستانه و سرکشیک مسئول وقت بود<ref>راهنمای قم، ص۱۰۶.</ref>.