اثبات وجود خدا در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخهها
←اثبات پذیری وجود خدا
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
ثانیاً: مراد [[حکما]] از [[نفی]] [[استدلال عقلی]] بر اثبات خدا، نفی [[اقامه برهان]] لمّی (سیر از علّت به معلول) است و لِمّی نبودن [[براهین اثبات خدا]] از [[ارزش]] آنها نمیکاهد؛ زیرا [[برهان]] اِنّی بر دو قسم است: اِنّ مطلق (سیر از یک ملازم به ملازم دیگر) و اِنّ دلیل (سیر از معلول به علت) و برهان اِنّ مطلق که از آن به برهان شبه لِمّ هم تعبیر شده است. نزد [[منطق]] دانان و [[فلاسفه]] اعتبار دارد و مفید [[یقین]] است و براهین اثبات خدا از این سنخ هستند. چنان که از ظاهر سخنان [[ابن سینا]] و [[ملاصدرا]] و سایر فلاسفه نیز به دست میآید که اولاً: اقامه دلیل [[قطعی]] بر اثبات خدا ممکن است، و ثانیاً: آن دلیل از نوع اِنّ مطلق است<ref>التعلیقات، ص۷۰ و ۳۴۸، المبدأ والمعاد، ص۳۵۴ و ۳۳، اسفار، ج۶، ص۲۸ و ۲۹، نهایة الحکمه، ص۶ و ۲۶۸، تعلیقه بر حکمت منظومه، ص۴۸۸، ده مقاله، ص۱۳۰.</ref>، هر چند از برهان اِنّی (از نوع دلیل، یعنی سیر از معلول به علت) هم میتوان به طور [[یقینی]] خداوند را [[اثبات]] کرد به این گونه که مطابق فرایند [[برهان]] انّی از [[مشاهده]] ممکنات به وجود علتی به نام [[واجب]] الوجود میرسیم و اوصاف دیگر این علّت مانند [[وحدت]]، عدم تناهی و... را با [[براهین]] دیگر ثابت میکنیم<ref>نقد برهان ناپذیری خدا، ص۲۰۳.</ref>. | ثانیاً: مراد [[حکما]] از [[نفی]] [[استدلال عقلی]] بر اثبات خدا، نفی [[اقامه برهان]] لمّی (سیر از علّت به معلول) است و لِمّی نبودن [[براهین اثبات خدا]] از [[ارزش]] آنها نمیکاهد؛ زیرا [[برهان]] اِنّی بر دو قسم است: اِنّ مطلق (سیر از یک ملازم به ملازم دیگر) و اِنّ دلیل (سیر از معلول به علت) و برهان اِنّ مطلق که از آن به برهان شبه لِمّ هم تعبیر شده است. نزد [[منطق]] دانان و [[فلاسفه]] اعتبار دارد و مفید [[یقین]] است و براهین اثبات خدا از این سنخ هستند. چنان که از ظاهر سخنان [[ابن سینا]] و [[ملاصدرا]] و سایر فلاسفه نیز به دست میآید که اولاً: اقامه دلیل [[قطعی]] بر اثبات خدا ممکن است، و ثانیاً: آن دلیل از نوع اِنّ مطلق است<ref>التعلیقات، ص۷۰ و ۳۴۸، المبدأ والمعاد، ص۳۵۴ و ۳۳، اسفار، ج۶، ص۲۸ و ۲۹، نهایة الحکمه، ص۶ و ۲۶۸، تعلیقه بر حکمت منظومه، ص۴۸۸، ده مقاله، ص۱۳۰.</ref>، هر چند از برهان اِنّی (از نوع دلیل، یعنی سیر از معلول به علت) هم میتوان به طور [[یقینی]] خداوند را [[اثبات]] کرد به این گونه که مطابق فرایند [[برهان]] انّی از [[مشاهده]] ممکنات به وجود علتی به نام [[واجب]] الوجود میرسیم و اوصاف دیگر این علّت مانند [[وحدت]]، عدم تناهی و... را با [[براهین]] دیگر ثابت میکنیم<ref>نقد برهان ناپذیری خدا، ص۲۰۳.</ref>. | ||
ثالثاً: [[ناتوانی]] [[اندیشه]] بشری از [[اقامه برهان]] بر [[اثبات وجود]] خارجی اشیاء (بر فرض صحت) دلیل بر این نیست که اندیشه بشری بر [[اقامه دلیل]] و [[اثبات خدا]] نیز [[ناتوان]] باشد؛ زیرا برخی از مسائل [[هستیشناسی]] از جمله پذیرش [[واقعیت]] هستی و اشیاء خارجی مقدّم بر هر نوع مباحث [[معرفتشناسی]] است و از این روی اثبات آن ناممکن است و چه بسا [[مبتلا]] به دور باشد<ref>تبیین براهین اثبات خدا، ص۶۶ و ۶۷.</ref>. در حالی که پذیرش وجود [[خدا]]، شرط حتمی ورود به مباحث معرفتشناسی نیست. | ثالثاً: [[ناتوانی]] [[اندیشه]] بشری از [[اقامه برهان]] بر [[اثبات وجود]] خارجی اشیاء (بر فرض صحت) دلیل بر این نیست که اندیشه بشری بر [[اقامه دلیل]] و [[اثبات خدا]] نیز [[ناتوان]] باشد؛ زیرا برخی از مسائل [[هستیشناسی]] از جمله پذیرش [[واقعیت]] هستی و اشیاء خارجی مقدّم بر هر نوع مباحث [[معرفتشناسی]] است و از این روی اثبات آن ناممکن است و چه بسا [[مبتلا]] به دور باشد<ref>تبیین براهین اثبات خدا، ص۶۶ و ۶۷.</ref>. در حالی که پذیرش وجود [[خدا]]، شرط حتمی ورود به مباحث معرفتشناسی نیست<ref>[[رحیم لطیفی|لطیفی]] و [[عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی|سلیمانی بهبهانی]]، [[اثبات خدا (مقاله)|مقاله «اثبات خدا»]]، [[ دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص۱۶۶-۱۷۳.</ref>. | ||
==انواع براهین عقلی اثبات خدا== | ==انواع براهین عقلی اثبات خدا== |