بنیغفار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = قبایل | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[بنیغفار در قرآن]] | پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = قبایل | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[بنیغفار در قرآن]] | پرسش مرتبط = }} | ||
== نسب == | == نسب == | ||
نسب بنی غفار به [[غفار بن مُلَیْل بن ضمره]] می‌رسد<ref>جمهرة انساب العرب، ص ۱۸۶، ۴۶۵؛ الانساب، ج ۴، ص ۳۰۴؛ معجم قبائل العرب، ج ۳، ص ۸۸۹ ـ ۸۹۰.</ref> که در بین [[مدینه]] و [[مکه]] سکونت داشتند. غِفار بن ملیل فرزندانی داشت که هریک شاخه‌‌های ریزتری در میان غفار پدید آوردند<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[بنی غفار (مقاله)|مقاله «بنی غفار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>. | |||
== موقعیت جغرافیایی بنی غفار == | == موقعیت جغرافیایی [[بنی غفار]] == | ||
شاخه‌‌های [[غفار]] عمدتاً در جنوب [[مدینه]] یعنی در نیمه شمالی راه [[مکه]] به مدینه سکنا داشتند. از عمده‌‌ترین مراکز جمعیتی آنان میتوان به وَدّان<ref>معجم‌‌البلدان، ج ۱۵، ص ۳۶۵ ـ ۳۶۶؛ معجم قبائل‌‌العرب، ج ۳، ص ۸۹۰؛ معجم ما استعجم، ج ۳، ص ۱۰۵۲؛ ج ۴، ص ۱۳۷۴.</ref> و غَیْقَه<ref>الطبقات، ج ۴، ص ۲۴۵؛ ر.ک: الثقات، ج ۳، ص ۳۵۵؛ معجم‌‌البلدان، ج ۴، ص ۲۲۲.</ref> اشاره کرد. غفاری‌ها از غیقه (میان [[مکه]] و [[مدینه]]) به مدینه بسیار رفت و آمد داشتند<ref>الجرح و التعدیل، ج ۸، ص ۳۴۷؛ اسد الغابه، ج ۴، ص ۱۱۸.</ref>. اَضائة [[غفار]] در ۱۰ میلی مکه<ref>معجم البلدان، ج ۱، ص ۲۱۴.</ref> به عنوان [[میقات]] بنوغفار و از دره‌‌ای در منطقه نجد به نام مَناصف به عنوان میقات دیگر غفار یاد شده است<ref>اسباب النزول، ص ۲۴۹.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[بنی غفار (مقاله)|مقاله «بنی غفار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref> | |||
== غفار پیش از [[اسلام]] == | == غفار پیش از [[اسلام]] == | ||
بنی غفار از طریق [[دامداری]] و [[چوپانی]]<ref>ر.ک: المغازی، ج ۲، ص ۵۷۱؛ [[اسد]] الغابه، ج ۲، ص ۳۳۵.</ref> امرار معاش می‌‌کردند. راهزنی آنان در مسیر کاروان‌های تجاری و [[غارت]] [[اموال]] [[حجاج]] موجب شده بود که در میان برخی [[قبایل]] به [[اهل]] سَلَّه (دزد)<ref>دلائل النبوه، ج ۳، ص ۱۹۴.</ref> و سُرّاق الحَجیج<ref>تاریخ المدینه، ج ۱، ص ۳۶۳.</ref> مشهور شوند. | |||
با وجود [[تفکر]] صحرانشینی در میان غفاری‌ها<ref>مسند ابی [[یعلی]]، ج ۱، ص ۳۸۳.</ref> کسانی از ایشان به [[آیین]] [[جاهلی]] پشت کرده بودند<ref>الطبقات، ج ۴، ص ۲۲۲.</ref>. غفاری‌ها با [[یهود]] [[خیبر]]<ref>المغازی، ج ۲، ص ۷۰۲.</ref> و [[بنی اسلم]]<ref>سیرة النبی{{صل}}، ج ۴، ص ۵۲۹.</ref> هم‌پیمان بودند، به گونه‌‌ای که نام [[غفار]] در بسیاری از گزاره‌‌های [[تاریخی]] با نام [[اسلم]] هم‌ردیف است. در منابع از برخی جنگ‌های آنان یاد شده است. به گفته [[ابوعمرو شیبانی]]، میان غفار و بنولیث (از دیگر [[قبایل]] [[کنانی]]) نیز نبردی رخ داد که به [[پیروزی]] بنولیث انجامید<ref>الاغانی، ج ۲۱، ص ۲۱.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[بنی غفار (مقاله)|مقاله «بنی غفار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref> | |||
== [[اسلام]] غفار == | == [[اسلام]] غفار == | ||
غفاری‌ها از همان آغاز با [[بعثت]] [[رسول خدا]] {{صل}} در [[مکه]] آشنا شدند. وجود [[ابوذر]] به عنوان چهارمین یا پنجمین [[مسلمان]]<ref>المعجم الکبیر، ج ۶، ص ۱۲۶؛ تاریخ دمشق، ج ۲۰، ص ۳۸۴.</ref> و بازگشت او به میان قبیله‌‌اش و [[تبلیغ]] اسلام نزد آنان<ref>الطبقات، ج ۴، ص ۲۲۰ـ۲۲۵.</ref> خود دلیلی بر این ادعاست؛ اما در خصوص اسلام غفاریان، به جز معدودی که در دوران مکی یا اوایل [[هجرت]]، مسلمان شدند [[روایات]] مختلف است. برخی گزارش‌ها به اسلام [[ایماء بن رحضه غفاری]] بزرگ، [[خطیب]] و [[امام]] غفار به همراه نیمی از قبیله‌‌اش پیش از هجرت اشاره دارند<ref>اسد الغابه، ج ۱، ص ۱۶۰؛ الاصابه، ج ۱، ص ۲۸۴، ۳۱۵؛ ج ۸، ص ۳۸۷.</ref>. بر پایه خبر [[ابن اسحاق]]<ref>سیرة النبی {{صل}}، ج ۲، ص ۴۴۶ ـ ۴۴۷.</ref> تیره‌‌های بنونار و بنوحراق از غفاری‌ها دست‌‌کم تا [[زمان]] [[جنگ بدر]] [[مسلمان]] نبودند. | |||
در خصوص نحوه اسلام غفار آمده است که آنان گرفتار [[خشکسالی]] شده، برای تهیه خوراکی، به مدینه آمدند و در [[ملاقات]] با [[رسول خدا]] {{صل}} خود را [[غفاری]] و بر [[آیین]] صابئی معرفی کرده، تصریح کردند که [[مسلمان]] نیستند. [[پیامبر]] {{صل}} در پایان آن [[روز]] [[فرمان]] داد [[مردم]] از غفاری‌ها [[پذیرایی]] کنند. صبح روز بعد همگی آنان به [[مسجد]] [[مدینه]] آمده، مسلمان شدند<ref> اکرام الضیف، ص ۴۲.</ref>. | |||
[[پیامبر خدا]] {{صل}} غفار را برای بسیاری از مردم سبب [[امتحان]] دانست<ref>المعجم الکبیر، ج ۷، ص ۲۶۸.</ref> و در برابر [[شماتت]] برخی، دایر بر [[پیروی]] راهزنانی چون غفار از رسول خدا، آن حضرت غفاری‌ها را [[دوستان]] [[خدا]] و [[رسول]] و از بهترین‌ها در [[قیامت]] برشمرده، از [[قبایل]] بزرگی مانند [[تمیم]] بهتر دانست. | |||
[[رسول خدا]] {{صل}} در [[سال ششم هجری]] قصد [[عمره]] کرد و برای فزونی جمعیت، قبایلی از جمله [[غفار]] را فراخواند. برخی از [[منافقان]] [[غفاری]] با بهانه کردن بی‌‌سرپرستی [[خانواده]] و نخلستان‌هایشان، [[تخلف]] کرده، عذر آوردند<ref>مجمع البیان، ج ۹، ص ۱۸۹ ـ ۱۹۰.</ref> همچنین آمده است که برخی از غفاریان در [[غزوه خیبر]] (در سال هفتم) [[پیامبر]] را [[یاری]] دادند<ref>المغازی، ج ۲، ص ۶۶۴؛ السیرة النبویه، ج ۳، ص ۳۴۲.</ref> و غفار از [[غنایم]] [[خیبر]] بهره برد<ref>السیرة النبویه، ج ۳، ص ۳۵۰ - ۳۵۱.</ref>، این در حالی بود که برخی از [[قریش]] [[پیروزی]] [[یهود]] را با [[همکاری]] غفار و دیگر همپیمانان ایشان [[پیش بینی]] می‌‌کردند<ref>المغازی، ج ۲، ص ۷۰۲.</ref>. برخی ضمن گزارش از تخلّف برخی از غفاریان از [[دستور پیامبر]] {{صل}} برای شرکت در فتح مکه آیه ۱۰ سوره فتح را در این خصوص ذکر کرده‌‌اند<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۶، ص ۱۷۸.</ref>. | |||
بنیغفار در [[نبرد حنین]] نیز به پرچمداری [[ابوذر]]، شرکت داشتند<ref>المغازی، ج ۳، ص ۸۹۶.</ref>، اما در [[غزوه تبوک]] بیش از ۸۰ تن از ایشان از [[دعوت پیامبر]]، [[سرپیچی]] کرده<ref>المغازی، ج ۳، ص ۹۹۵، ۱۰۷۰، ۱۰۷۵؛ السیرة النبویه، ج ۴، ص ۵۱۸.</ref>، موجب ناخرسندی [[رسول خدا]] شدند<ref>السیرة النبویه، ج ۴، ص ۵۲۹؛ المغازی، ج ۳، ص۱۰۰۱ـ۱۰۰۲.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[بنی غفار (مقاله)|مقاله «بنی غفار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref> | |||
== غفار پس از [[پیامبر]] {{صل}} == | |||
در جریان [[فتوحات]]، برخی از غفاری‌ها، در [[فتح مصر]] شرکت داشتند و چون تعدادشان برای داشتن [[رایت]]، [[دیوان]] یا محله‌‌ای خاص کافی نبود، با برخی تیره‌‌های [[عرب]] تحت یک رایت گرد آمده، به اهل‌‌الرایه معروف شدند و در محله رایت واقع در [[فسطاط]] [[مصر]] سکونت گزیدند<ref>معجم البلدان، ج ۳، ص ۲۲.</ref>. برخی نیز به [[عراق]] کوچ کرده، در [[بصره]]<ref>الطبقات، ج ۷، ص ۲۸؛ اسدالغابه، ج ۵، ص ۵۴؛ [[تاریخ]] ابن خیاط، ص ۷۲.</ref> و [[کوفه]]<ref>تاریخ ابن خیاط، ص ۷۲ ـ ۷۳.</ref> ساکن گشتند. | |||
گروهی از غفاری‌ها، [[ابوذر]] را در ملاقاتی با [[عثمان]] که به [[تبعید]] وی به [[ربذه]] منجر شد، [[همراهی]] کردند<ref>الطبقات، ج ۴، ص ۲۳۲.</ref> و از برخورد ظالمانه [[عثمان]] با او [[خشمگین]] بودند<ref>تاریخ المدینه، ج ۴، ص ۱۱۵۸؛ الثقات، ج ۲، ص ۲۵۸ ـ ۲۵۹.</ref>. از نقش آنان در دوران [[خلافت علی]] {{ع}} گزارشی نرسیده است. در [[حادثه کربلا]] [[عبدالله]] و [[عبدالرحمن]] [[پسران]] [[قیس بن ابی‌‌عروه غفاری]]، از بزرگان و [[شجاعان]] [[کوفه]]، شرکت داشتند<ref> تاریخ [[طبری]]، ج ۴، ص ۳۳۷؛ [[مقتل]] الحسین {{ع}}، ص ۱۵۰؛ مثیر‌‌الاحزان، ص ۴۳.</ref>. آنان و همچنین [[جون بن احوی]] مولای [[ابوذر]] در شمار [[شهدای کربلا]] هستند<ref>[[اقبال الاعمال]]، ج ۳، ص ۷۸، ۳۴۵؛ [[بحارالانوار]]، ج ۴۵، ص۲۲؛ اللهوف، ص ۶۴.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[بنی غفار (مقاله)|مقاله «بنی غفار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref> | |||
از بزرگان [[غفاری]] [[مسلمان]]، [[ابوذر غفاری]] از [[نخستین مسلمانان]] و از ارکان چهارگانه [[شیعه]] را میتوان نام برد، همچنین [[ابوالاحوص]]، [[ابوحازم تمار]]، [[ابوالغصن ثابت بن قیس]]، [[صالح بن کیسان]]، [[نافع بن عباس]]، [[عمرو بن سعد فدکی]]، و [[صخر بن اسحق حجازی]] از [[موالیان]] غفاری بودند، همچنین [[ابی‌اللحم غفاری]] و [[ایماء بن رحضه غفاری]] را میتوان از بزرگان غفاری نام برد<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[بنی غفار (مقاله)|مقاله «بنی غفار»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص۴۸۵.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||