حق ذکر: تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع مرتبط = ذکر

| عنوان مدخل  = [[ذکر]]

| مداخل مرتبط = [[ذکر در لغت]] - [[ذکر در قرآن]] - [[ذکر در اخلاق اسلامی]] - [[ذکر در فقه سیاسی]] - [[ذکر در کلام اسلامی]] - [[حق ذکر]] - [[ذکر در معارف دعا و زیارات]] - [[ذکر در معارف و سیره سجادی]] - [[ذکر در معارف و سیره حسینی]] - [[ذکر در معارف و سیره نبوی]]

* از دیگر [[حقوق اهل بیت]] {{عم}} [[ذکر]] [[اهل بیت]] است. در [[قرآن]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! خداوند را بسیار یاد کنید» سوره احزاب، آیه ۴۱.</ref>، [[ذکر]] به معنای [[غافل]] نبودن و یادآور بودن (در مقابل [[غفلت]] و [[فراموشی]]) است از این جهت است {{عربی|اجعلني منك على ذكر}} یعنی فراموشم نکن، پس از آن، یاد کردن زبانی را نیز [[ذکر]] نامیده‌اند، هم چنین به معنای [[برتری]]، [[شرف]]، [[شهرت]] و ثنا نیز آمده است لکن همۀ این معانی از [[حفظ]] کردن و فراموش نشدن برگرفته شده، زیرا اشتهار بر سر زبان‌ها بودن [[شرافت]] است<ref>عبد الله جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ج۳، ص۳۲.</ref>.

* [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "هر چیزی حد دارد که در آنجا به پایان می‌رسد؛ مگر [[یاد خدا]] که آن را حتی پایان‌پذیر نیست"<ref>{{متن حدیث|مَا مِنْ شَيْءٍ إِلَّا وَ لَهُ حَدٌّ يَنْتَهِي إِلَيْهِ إِلَّا الذِّكْرَ فَلَيْسَ لَهُ حَدٌّ يَنْتَهِي إِلَيْهِ}}؛ الکافی، ج۲، ص۴۹۸.</ref>.

* یاد خوبان و [[اولیای الهی]] هم [[یاد خدا]] است و از این‌رو [[خداوند]] باد برخی از [[انبیا]] را از [[پیامبر گرامی]] خواسته است: {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ}}<ref>«و از بنده ما ایّوب یاد کن» سوره ص، آیه ۴۱.</ref> و {{متن قرآن|وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ}}<ref>«و از بندگان توانمند و روشن‌بین ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب، یاد کن» سوره ص، آیه ۴۵.</ref>. خود [[انبیا]] هم که دائماً در [[ذکر]] و [[یاد خدا]] بودند، یاد [[ولی خدا]] و خوبان [[درگاه الهی]] را نیز، [[یاد خدا]] می‌دانستند و همواره بر آن یاد، [[اصرار]] می‌کردند. [[خداوند متعال]] هم می‌فرماید: {{متن قرآن|فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ}}<ref>«پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم» سوره بقره، آیه ۱۵۲.</ref>.

* در روایتی [[شریف]] از [[امیرمؤمنان]] {{ع}} آمده است که: "[[یاد خدا]] نه از [[وظایف]] [[زبان]] است و نه از راه و رسم [[اندیشه]]؛ بلکه نقطه آغاز آن، از مذکور است (یاد شده) و در مرتبه دوم از ذاکر (یاد کننده)"<ref>{{متن حدیث|الذِّكْرُ لَيْسَ مِنْ مَرَاسِمِ اللِّسَانِ وَ لَا مِنْ مَنَاسِمِ الْفِكْرِ وَ لَكِنَّهُ أَوَّلٌ مِنَ الْمَذْكُورِ وَ ثَانٍ مِنَ الذَّاكِرِ}}؛ غرر الحکم، ص۱۸۸.</ref>.

* در مورد [[اهل بیت]] نیز این‌گونه است؛ چرا که یاد ایشان هم یاد خداست چون که ایشان تجلی اسماء و [[صفات الهی]] می‌باشند؛ پس برای یاد ایشان توجه و [[عنایت خداوند]] ضروری است و بدون توجه او کسی موفق به یادش نمی‌شود.

* همان طور که درباره [[یاد خدا]] در روایتی [[پیامبر خدا]] به [[خداوند]] عرضه داشتند: "خدایا! دوست دارم بدانم کدام بنده‌ات را [[دوست]] داری تا من نیز دوستش بدارم؟ [[خداوند]] فرمود: هرگاه دیدی بنده‌ام بسیار به یاد من است (بدانکه) من [[توفیق]] این امر را به او داده‌ام و دوستش دارم..."<ref>راوندی، الدعوات، ص۲۰.</ref>.

* [[ذکر]] [[امام]] {{ع}} نیز [[ذکر]] خداست: "[[شیعیان]] ما با خود مهربان‌اند، چون تنها باشند [[خدا]] را یاد کنند همانا یاد ما یاد خداست هرگاه ما یاد شویم [[خدا]] یاد شود"<ref>{{متن حدیث|أَبَا عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} يَقُولُ: شِيعَتُنَا الرُّحَمَاءُ بَيْنَهُمُ الَّذِينَ إِذَا خَلَوْا ذَكَرُوا اللَّهَ إِنَّ ذِكْرَنَا مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ إِنَّا إِذَا ذُكِرْنَا ذُكِرَ اللَّهُ...}}؛ الکافی، ج۲، ص۱۸۶، ترجمه سید جواد مصطفوی، ج۳، ص۲۶۸.</ref>.

* [[اصبغ بن نباته]] گفت: شنیدم از [[ابن‌عباس]] که می‌گفت: [[رسول خدا]] فرمود: "[[ذکر]] [[خدا]] (و یاد کردن او) [[عبادت]] است و یاد کردن من [[عبادت]] است و یاد کردن [[علی]] [[عبادت]] است و یاد کردن [[امامان]] از [[فرزندان]] او [[عبادت]] است..."<ref>شیخ مفید، الاختصاص، ص۲۲۴.</ref>.

* [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|مَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ}}<ref>«هر کس نشانه‌های (بندگی) خداوند را سترگ دارد، بی‌گمان، این (کار) از پرهیزگاری دل‌هاست» سوره حج، آیه ۳۲.</ref>؛ هر کس [[شعائر الهی]] را بزرگ دارد نشانۀ [[روح]] [[تقوی]] است. "شعائر جمع شعیره به معنی علامت است<ref>مفردات، ص۴۵۵؛ ابن اثیر جزری، النهایه، ج۲، ص۴۷۹.</ref>. یعنی "هر کس نشانه‌های [[الهی]] را بزرگ دارد از تقوای [[روح]] او است و نشانه‌های [[خدا]]: هر چیزی است که [[بشر]] را به سوی [[خدا]] [[راهنمایی]] کند، [[پیامبر]] و [[امام]] از نشانه‌های خدایند و [[بزرگداشت]] آنان [[بزرگداشت]] نشانه‌های [[خداوند]] است و زنده نگه داشتن یاد آنها و راه و روش آنان هم از نشانه‌های [[خداوند]] است"<ref>حسن شیرازی، در سوگ امام حسین {{ع}} (اقتباس از الشعائر الحسینیه)، علی کاظمی، ص۲۳ و ۲۴.</ref>.

* عالی‌ترین نوع [[تقرب]] جستن به درگاه [[حق]] عزوجل، [[ذکر]] [[مصائب]] و [[گریستن]] بر مظلومیت‌های عزیزترین موجودات نزد [[خداوند]] تبارک و تعالی یعنی [[معصومین]] بالاخص [[حضرت]] [[سید الشهدا]] {{ع}} می‌باشد و "در این نحواز [[تقرب]] و [[توسل]] فرقی نیست بین اقامۀ عزا و شرکت در مجالس که به همین منظور برپا می‌شود یا به منظور زیارتشان به [[مشاهد مشرفه]] کوچ کردن"<ref>کامل الزیارات، مترجم: محمدجواد ذهنی تهرانی، ص۳.</ref>.

* [[ذکر]] [[اهل بیت]] نوعی [[تکریم]] و [[توسل]] به آنهاست این [[ذکر]] هم شامل [[ذکر]] [[مصائب]] و [[رنج‌ها]]، [[سختی‌ها]] و ظلم‌هایی است که بعد از [[رحلت پیامبر اکرم]] بر آنها [[گذشت]] و هم شامل [[ذکر]] [[فضائل]] و [[مناقب]] آنها است که در [[شأن]] آنها می‌باشد.

* [[غفلت]] از یاد [[اهل بیت]] آثار زیانبار بسیاری در [[دنیا]] و [[آخرت]] دارد که ما به مهمترین آنها اشاره می‌کنیم.

* در [[قرآن کریم]] [[خداوند متعال]] به این نکته اشاره می‌کند که دوری از یاد من، [[زندگی]] سخت را در پی دارد: {{متن قرآن|وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى}}<ref>«و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی تنگ خواهد بود و روز رستخیز وی را نابینا بر خواهیم انگیخت» سوره طه، آیه ۱۲۴.</ref>. [[اهل بیت]] که [[مفسران]] [[حقیقی]] [[آیات قرآن کریم]] هستند به ما یاد داده‌اند که {{متن حدیث|إِنَّ ذِكْرَنَا مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ}} همانا [[ذکر]] ما [[اهل بیت]] [[ذکر]] خداست؛ بنابراین دوری از یاد [[اهل بیت]] به خصوص در این زمان، دوری از یاد خداست.

* [[محبت]] [[اولیای خدا]] آثار سازنده‌ای در وجود [[انسان]] دارد و کسی که به [[راستی]] [[دوستدار]] آنان باشد [[سعی]] می‌کند خود را به آنان نزدیک کند به خصوص [[محبت پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}} و [[اصحاب]] کبار او، نقش [[تعیین]] کننده‌ای در تقویت مبانی [[ایمان]]، [[تقوا]] و [[آراستگی]] به [[فضایل اخلاقی]] دارد. بدون آن پایه‌های [[ایمان]] [[سست]] خواهد شد و [[انسان]] از [[سیر]] [[حق]] فاصله خواهد گرفت. هر چه این [[محبت]] عمیق‌تر و محکم‌تر باشد، آثار و ثمرات بیشتری خواهد داشت. یکی از نشانه‌های [[محبت]] عمیق به آنها [[اشک]] شوقی است که از دیده‌ها جاری می‌شود<ref>جعفری، یعقوب، بزرگداشت اولیای خدا، ص۷۵ با تلخیص.</ref>.

*"گریه یکی از ویژگی‌های [[انسان]] است که ابعاد و انگیزه‌های مختلفی دارد گاهی به جهت امری [[دنیوی]]، و گاهی برای [[امور اخروی]] است، زمانی به خاطر برخورد با [[مصیبت‌ها]] و گاهی از [[خوف]] و [[مشیت الهی]] است و برای هر کدام حکمتی مخصوص است و نیز [[حکم]] خاص و دستوری ویژه بیان شده است"<ref>مهدی شمس الدین، در عزای مظلومان، ص۱۱.</ref>.

* [[گریه از خوف خدا]]، درخواست [[بخشش]] از درگاه [[خداوند متعال]] است و [[گریه]] بر [[مصائب اهل بیت]]، شفیع قرار دادن آنها برای [[اجابت]] درخواست است، [[ذکر]] [[مصائب]] و [[سختی‌ها]] و [[مظلومیت‌های اهل بیت]] نیز اثرات و ابعاد گوناگون دارد:

* [[امام رضا]] {{ع}} در این باره می‌فرمایند: "هرکس [[مصائب]] ما [[خاندان]] ([[اهل بیت]] {{عم}}) را یادآور شود و به خاطر آنچه که بر ما وارد شده بگرید [[روز قیامت]] در مقاماتی که خواهیم داشت همراه ما خواهد بود و هر کس با [[یادآوری]] [[مصائب]] ما بگرید و دیگران را بگریاند، دیدگان وی در روزی که چشم‌ها می‌گریند نخواهد گریست و هر کس در [[مجلسی]] بنشیند که در آن امر ما [[احیا]] می‌شود [[معارف]] و [[مناقب]] ما در آن یاد می‌شود قلبش در روزی که [[دل‌ها]] در آن روز می‌میرند نخواهد مرد"<ref>عیون أخبارالرضا {{ع}}، ج۱، ص۲۹۴.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۲۷- ۱۳۲.</ref>.

* [[پرونده:1379781.jpg|22px]] [[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|'''حقوق اهل بیت''']]