تکلیف در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←خداوند جاعل احکام
(←پانویس) |
|||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
#برخی نیز نظیر اخباریان، عقل و [[ادراکات عقلی]] را بی‌ارزش شمرده و به برخی از [[آیات قرآن]] که [[عذاب]] [[مجرمان]] را به تمام بودن بیان [[شرعی]] و ارسال [[رسول]] منوط دانسته، [[استدلال]] نموده‌اند: {{متن قرآن|وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا}}<ref>«و ما تا پیامبری برنینگیزیم (کسی را) عذاب نمی‌کنیم» سوره اسراء، آیه ۱۵.</ref>. لکن این استدلال‌ها [[ضعیف]] است زیرا در برخی از [[آیات]] تصریح نموده که بر عدم تعقل عذاب مترتب می‌شود: {{متن قرآن|وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ}}<ref>«و می‌گویند: اگر ما سخن نیوش یا خردورز می‌بودیم در زمره دوزخیان نبودیم» سوره ملک، آیه ۱۰.</ref> و نیز [[روایات]]، عقل را به عنوان یک [[حجت]] از طرف [[شارع]] و به عنوان رسول دیگری از طرف [[خدا]] بیان نموده است: {{متن حدیث|يَا هِشَامُ، إِنَّ لِلّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَيْنِ: حُجَّةً ظَاهِرَةً، وَ حُجَّةً بَاطِنَةً، فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ، وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُولُ}}، «[[امام صادق]]{{ع}} به هشام فرمود: برای خدا بر [[مردم]] دو [[حجت]] وجود دارد: حجتی آشکار و حجتی پنهان، پس حجت آشکار، [[پیامبران]] و [[امامان معصوم]] هستند و حجت [[باطن]] پس [[عقل]] است»<ref>الکافی، ج۱، ص۱۶.</ref>. | #برخی نیز نظیر اخباریان، عقل و [[ادراکات عقلی]] را بی‌ارزش شمرده و به برخی از [[آیات قرآن]] که [[عذاب]] [[مجرمان]] را به تمام بودن بیان [[شرعی]] و ارسال [[رسول]] منوط دانسته، [[استدلال]] نموده‌اند: {{متن قرآن|وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا}}<ref>«و ما تا پیامبری برنینگیزیم (کسی را) عذاب نمی‌کنیم» سوره اسراء، آیه ۱۵.</ref>. لکن این استدلال‌ها [[ضعیف]] است زیرا در برخی از [[آیات]] تصریح نموده که بر عدم تعقل عذاب مترتب می‌شود: {{متن قرآن|وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ}}<ref>«و می‌گویند: اگر ما سخن نیوش یا خردورز می‌بودیم در زمره دوزخیان نبودیم» سوره ملک، آیه ۱۰.</ref> و نیز [[روایات]]، عقل را به عنوان یک [[حجت]] از طرف [[شارع]] و به عنوان رسول دیگری از طرف [[خدا]] بیان نموده است: {{متن حدیث|يَا هِشَامُ، إِنَّ لِلّهِ عَلَى النَّاسِ حُجَّتَيْنِ: حُجَّةً ظَاهِرَةً، وَ حُجَّةً بَاطِنَةً، فَأَمَّا الظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ الْأَنْبِيَاءُ وَ الْأَئِمَّةُ، وَ أَمَّا الْبَاطِنَةُ فَالْعُقُولُ}}، «[[امام صادق]]{{ع}} به هشام فرمود: برای خدا بر [[مردم]] دو [[حجت]] وجود دارد: حجتی آشکار و حجتی پنهان، پس حجت آشکار، [[پیامبران]] و [[امامان معصوم]] هستند و حجت [[باطن]] پس [[عقل]] است»<ref>الکافی، ج۱، ص۱۶.</ref>. | ||
[[معتزله]] و امامیان همان نظر اول را پذیرفته‌اند و به [[حسن و قبح عقلی]] قائل شده‌اند و بر آن‌اند که عقل [[قادر]] است [[حسن و قبح]] برخی امور، مانند حسن [[راستگویی]] و [[قبح]] | [[معتزله]] و امامیان همان نظر اول را پذیرفته‌اند و به [[حسن و قبح عقلی]] قائل شده‌اند و بر آن‌اند که عقل [[قادر]] است [[حسن و قبح]] برخی امور، مانند حسن [[راستگویی]] و [[قبح]] [[دروغگویی]] را [[ادراک]] کند، هرچند نسبت به [[ادراک حسن و قبح]] برخی امور دیگری همچون [[عبادات]]، [[ناتوان]] است. هر یک از [[افعال]] اختیاری [[انسان]] از نظر عقل، صرف نظر از [[حکم]] [[شارع]]، مقوم ذاتی دارند و افعال در رابطه با حسن و قبح بر سه نوع هستند. بعضی از افعال فی نفسها حسن دارند و حسن مقوم ذاتی آنها خواهد بود مانند [[صدق]] که صفت حسن، جزء ذات «صدق» می‌باشد و بعضی از افعال فی نفسها قبح دارند مانند [[کذب]] و لذا [[خداوند]] به خاطر حسن «صدق» به [[صداقت]] و راستگویی دستور داده و به خاطر قبحی که کذب دارد کذب را [[نهی]] نموده و [[حرام]] دانسته است و بعضی از افعال نسبت به حسن و قبح [[بلا]] اقتضا هستند یعنی حسن و قبح در ذات آنها نهفته نمی‌باشد مانند افعال [[مباح]]. | ||
[[اشاعره]] نظر سوم را پذیرفته و می‌گویند عقل در مورد [[حسن و قبح افعال]]، [[حکم]] و قضاوتی ندارد و آن چنان نیست که حسن و قبح از امور [[حقیقی]] باشد و پیش از ورود بیان شارع در افعال به عنوان مقوم ذاتی، موجود باشد بلکه حسن و قبح افعال، به نظر شارع بستگی دارد که اگر شارع چیزی را [[تحسین]] کرد حسن است و اگر تقبیح نمود [[قبیح]] خواهد بود<ref>اصول الفقه، ج۱، ص۲۱۶.</ref>. بنابر نظر [[معتزله]] و [[امامیه]] که [[شأن]] [[عقل]] را [[ادراک]] می‌دانند این بحث مطرح است که آیا مدرکات [[عقلی]]، در امر [[استنباط احکام]] [[فقهی]] قابل استناد و [[اعتماد]] است یا نه؟ در این باره سه نظریه ابراز شده است: | [[اشاعره]] نظر سوم را پذیرفته و می‌گویند عقل در مورد [[حسن و قبح افعال]]، [[حکم]] و قضاوتی ندارد و آن چنان نیست که حسن و قبح از امور [[حقیقی]] باشد و پیش از ورود بیان شارع در افعال به عنوان مقوم ذاتی، موجود باشد بلکه حسن و قبح افعال، به نظر شارع بستگی دارد که اگر شارع چیزی را [[تحسین]] کرد حسن است و اگر تقبیح نمود [[قبیح]] خواهد بود<ref>اصول الفقه، ج۱، ص۲۱۶.</ref>. بنابر نظر [[معتزله]] و [[امامیه]] که [[شأن]] [[عقل]] را [[ادراک]] می‌دانند این بحث مطرح است که آیا مدرکات [[عقلی]]، در امر [[استنباط احکام]] [[فقهی]] قابل استناد و [[اعتماد]] است یا نه؟ در این باره سه نظریه ابراز شده است: | ||