حدیث تشبیه در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
(←مقدمه) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
[[حدیث تشبیه]] توسط بیش از ده نفر از [[صحابه]] نقل شده است که عبارتند از: [[امام علی]]{{ع}}، [[امام حسین]]{{ع}}، [[ابن‌عباس]]، [[ابوذر غفاری]]، [[انس بن مالک]]، [[ابوالحمراء]]، [[ابوسعید خدری]]، [[ابورافع]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[ابوهریره]] و [[سلمة بن قیس]]. از امام علی{{ع}} به هفت طریق<ref>ترتیب الأمالی الخمیسیة، ج۱، ص۱۷۵؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۳؛ همان، پاورقی؛ السنة، ج۲، ص۵۴۳؛ مسند ابویعلی، ج۱، ص۴۰۶؛ العسل المصفی، ج۱، ص۲۶؛ همان، ص۱۲۷ پاورقی؛ شرح مذاهب اهل السنة، ص۱۶۶؛ فضائل الصحابه، ج۲، ص۶۳۹ و ۷۱۳؛ المقصد العلی، ج۳، ص۱۷۸؛ السنن الکبری للنسائی، ج۷، ص۴۴۶؛ اسنی المطالب، ص۱۵۵.</ref>؛ از امام حسین{{ع}} به یک طریق<ref>امالی، صدوق، ص۶۵۹.</ref>؛ از ابن‌عباس به پنج طریق<ref>کفایة الطالب، ص۴۶-۴۵؛ لسان المیزان، ج۶، ص۲۴؛ میزان الاعتدال، ج۴، ص۳۲۰؛ العسل المصفی، ج۱، ص۱۲۴؛ المناقب، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۶۴؛ کمال‌الدین، ج۱، ص۲۵، بحارالانوار، ج۳۹، ص۳۵؛ الصرط المستقیم، ج۱، ص۱۰۳؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۳۷.</ref>؛ از [[ابوذر]] به یک طریق<ref>الفضائل، ابن شاذان قمی، ص۹۸؛ الروضة فی فضائل علی بن ابی‌طالب{{ع}}.</ref>؛ از انس به سه طریق<ref>البرهان، ج۴، ص۶۷۸؛ بشارةالمصطفی، ص۸۳؛ مناقب الامام علی بن ابی‌طالب، ابن‌مغازلی، ص۲۰ مناقب اهل‌البیت{{ع}}، ابن مغازلی، ص۲۸۶؛ عمدة عیون صحاح الاخبار، ص۳۷۰؛ العسل المصفی، ج۲، ص۳۶۲.</ref>؛ از ابوالحمراء به هشت طریق<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰، ۱۰۳ و ۱۰۴؛ اللآلیء المصنوعة، ج۱، ص۳۲۵؛ المناقب، للخوارزمی ص۳۱۱، العسل المصفی، ج۱، ص۱۲۵ و ۱۲۶؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۰؛ فضائل الخلفاء الاربعه، ص۵۹.</ref>؛ از [[ابوسعید خدری]] به دو طریق<ref>الکتاب اللطیف، جزء ۱، ص۹۲؛ شرح مذاهب أهل السنة لابن شاهین، ص۱۵۱؛ الرسالة العلویة ص۵۰.</ref>؛ از [[ابورافع]] به یک طریق<ref>المناقب، الخوارزمی ص۳۱۱.</ref>؛ از [[عبدالله بن مسعود]] به یک طریق<ref>الامالی، طوسی، ص۴۱۶؛ بحارالانوار، ج۳۹، ص۳۵.</ref>؛ از [[ابوهریره]] به یک طریق<ref>معجم الادباء، ج۱۷، ص۱۹۱؛ مناقب آل أبی‌طالب{{ع}}، ج۳، ص۲۶۴؛ المسترشد، ص۲۸۷.</ref> و از [[سلمة]] بن قیس به یک طریق<ref>الامالی، صدوق، ص۸.</ref>. | [[حدیث تشبیه]] توسط بیش از ده نفر از [[صحابه]] نقل شده است که عبارتند از: [[امام علی]]{{ع}}، [[امام حسین]]{{ع}}، [[ابن‌عباس]]، [[ابوذر غفاری]]، [[انس بن مالک]]، [[ابوالحمراء]]، [[ابوسعید خدری]]، [[ابورافع]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[ابوهریره]] و [[سلمة بن قیس]]. از امام علی{{ع}} به هفت طریق<ref>ترتیب الأمالی الخمیسیة، ج۱، ص۱۷۵؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۳؛ همان، پاورقی؛ السنة، ج۲، ص۵۴۳؛ مسند ابویعلی، ج۱، ص۴۰۶؛ العسل المصفی، ج۱، ص۲۶؛ همان، ص۱۲۷ پاورقی؛ شرح مذاهب اهل السنة، ص۱۶۶؛ فضائل الصحابه، ج۲، ص۶۳۹ و ۷۱۳؛ المقصد العلی، ج۳، ص۱۷۸؛ السنن الکبری للنسائی، ج۷، ص۴۴۶؛ اسنی المطالب، ص۱۵۵.</ref>؛ از امام حسین{{ع}} به یک طریق<ref>امالی، صدوق، ص۶۵۹.</ref>؛ از ابن‌عباس به پنج طریق<ref>کفایة الطالب، ص۴۶-۴۵؛ لسان المیزان، ج۶، ص۲۴؛ میزان الاعتدال، ج۴، ص۳۲۰؛ العسل المصفی، ج۱، ص۱۲۴؛ المناقب، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۶۴؛ کمال‌الدین، ج۱، ص۲۵، بحارالانوار، ج۳۹، ص۳۵؛ الصرط المستقیم، ج۱، ص۱۰۳؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۳۷.</ref>؛ از [[ابوذر]] به یک طریق<ref>الفضائل، ابن شاذان قمی، ص۹۸؛ الروضة فی فضائل علی بن ابی‌طالب{{ع}}.</ref>؛ از انس به سه طریق<ref>البرهان، ج۴، ص۶۷۸؛ بشارةالمصطفی، ص۸۳؛ مناقب الامام علی بن ابی‌طالب، ابن‌مغازلی، ص۲۰ مناقب اهل‌البیت{{ع}}، ابن مغازلی، ص۲۸۶؛ عمدة عیون صحاح الاخبار، ص۳۷۰؛ العسل المصفی، ج۲، ص۳۶۲.</ref>؛ از ابوالحمراء به هشت طریق<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۰، ۱۰۳ و ۱۰۴؛ اللآلیء المصنوعة، ج۱، ص۳۲۵؛ المناقب، للخوارزمی ص۳۱۱، العسل المصفی، ج۱، ص۱۲۵ و ۱۲۶؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۰؛ فضائل الخلفاء الاربعه، ص۵۹.</ref>؛ از [[ابوسعید خدری]] به دو طریق<ref>الکتاب اللطیف، جزء ۱، ص۹۲؛ شرح مذاهب أهل السنة لابن شاهین، ص۱۵۱؛ الرسالة العلویة ص۵۰.</ref>؛ از [[ابورافع]] به یک طریق<ref>المناقب، الخوارزمی ص۳۱۱.</ref>؛ از [[عبدالله بن مسعود]] به یک طریق<ref>الامالی، طوسی، ص۴۱۶؛ بحارالانوار، ج۳۹، ص۳۵.</ref>؛ از [[ابوهریره]] به یک طریق<ref>معجم الادباء، ج۱۷، ص۱۹۱؛ مناقب آل أبی‌طالب{{ع}}، ج۳، ص۲۶۴؛ المسترشد، ص۲۸۷.</ref> و از [[سلمة]] بن قیس به یک طریق<ref>الامالی، صدوق، ص۸.</ref>. | ||
بسیاری از [[عالمان]] برجسته [[اهل سنت]] و [[شیعه]] [[حدیث تشبیه]] را نقل کرده‌اند، برخی از [[راویان حدیث]] از [[عالمان اهل سنت]] عبارتند از: [[احمد بن حنبل]] (م ۲۴۱)؛ [[ابوحاتم محمد بن ادریس حنظلی رازی]] (م ۲۷۷)؛ [[ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان]]، معروف به [[ابن شاهین]]، [[محدث]] و [[مفسّر]] (م ۳۸۵)؛ [[ابوعبدالله]]، [[عبیدالله بن محمد بن احمد عکبری]]، معروف به [[ابن بطه]] (م ۳۸۷)؛ [[ابوعبدالله محمد بن عبدالله حمدویه ضبی طهمانی]]، معروف به [[حاکم نیشابوری]] (م ۴۰۵)؛ [[ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی]] (م ۴۱۰)؛ [[ابونعیم احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی اصفهانی]] (م ۴۳۰)؛ [[ابوبکر احمد بن حسین بن علی بن عبدالله بن موسی بیهقی خسروجردی]] (م ۴۵۸)؛ [[ابوالحسن علی بن محمد بن طیب جلابی]]، معروف به [[ابن مغازلی]] (م ۴۸۳)؛ [[ابوشجاع شیرویه بن شهردار بن شیرویه دیلمی همدانی]] (م ۵۰۹)؛ [[ابوالمؤید موفق بن احمد بن ابی‌سعید مکی]]، معروف به [[اخطب خطباء خوارزم]] (م ۵۶۹)؛ [[ابوالخیر رضی‌الدین احمد بن اسماعیل طالقانی قزوینی حاکمی]] (م ۵۹۰)؛ [[کمال‌الدین ابوسالم محمد بن طلحه قرشی]] (م ۶۵۲)؛ [[ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی]] (م ۶۵۸)؛ [[سید علی بن شهاب الدین همدانی]] (م ۷۷۶۹؛ [[نورالدین جعفر بن سالار]]، معروف به [[امیر]] ملّا، [[خلیفه همدانی]]؛ [[شهاب‌الدین احمد]]، صاحب | بسیاری از [[عالمان]] برجسته [[اهل سنت]] و [[شیعه]] [[حدیث تشبیه]] را نقل کرده‌اند، برخی از [[راویان حدیث]] از [[عالمان اهل سنت]] عبارتند از: [[احمد بن حنبل]] (م ۲۴۱)؛ [[ابوحاتم محمد بن ادریس حنظلی رازی]] (م ۲۷۷)؛ [[ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان]]، معروف به [[ابن شاهین]]، [[محدث]] و [[مفسّر]] (م ۳۸۵)؛ [[ابوعبدالله]]، [[عبیدالله بن محمد بن احمد عکبری]]، معروف به [[ابن بطه]] (م ۳۸۷)؛ [[ابوعبدالله محمد بن عبدالله حمدویه ضبی طهمانی]]، معروف به [[حاکم نیشابوری]] (م ۴۰۵)؛ [[ابوبکر احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی]] (م ۴۱۰)؛ [[ابونعیم احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی اصفهانی]] (م ۴۳۰)؛ [[ابوبکر احمد بن حسین بن علی بن عبدالله بن موسی بیهقی خسروجردی]] (م ۴۵۸)؛ [[ابوالحسن علی بن محمد بن طیب جلابی]]، معروف به [[ابن مغازلی]] (م ۴۸۳)؛ [[ابوشجاع شیرویه بن شهردار بن شیرویه دیلمی همدانی]] (م ۵۰۹)؛ [[ابوالمؤید موفق بن احمد بن ابی‌سعید مکی]]، معروف به [[اخطب خطباء خوارزم]] (م ۵۶۹)؛ [[ابوالخیر رضی‌الدین احمد بن اسماعیل طالقانی قزوینی حاکمی]] (م ۵۹۰)؛ [[کمال‌الدین ابوسالم محمد بن طلحه قرشی]] (م ۶۵۲)؛ [[ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی]] (م ۶۵۸)؛ [[سید علی بن شهاب الدین همدانی]] (م ۷۷۶۹؛ [[نورالدین جعفر بن سالار]]، معروف به [[امیر]] ملّا، [[خلیفه همدانی]]؛ [[شهاب‌الدین احمد]]، صاحب «[[توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل (کتاب)|توضیح الدلائل علی ترجیح الفضائل]]»؛ [[شهاب‌الدین بن شمس‌الدین بن عمر زاولی دولت آبادی]]، معروف به [[ملک العلماء هندی]] (م ۸۳۹)؛ [[نورالدین علی بن محمد بن صباغ مالکی]] (م ۸۵۵)؛ [[کمال‌الدین حسین بن معین‌الدین یزدی میبدی]] (م ۸۷۰)؛ [[عبدالرحمن بن عبدالسلام بن عبدالرحمن صفوری شافعی]]؛ [[ابراهیم بن عبدالله وصابی یمنی شافعی]]؛ [[جمال‌الدین عطاء الله بن فضل بن عبدالرحمن شیرازی]] (م ۱۰۰۰)؛ [[احمد بن فضل بن محمد باکثیر مکی شافعی]] (م ۱۰۴۷)؛ [[میرزا محمد بن معتمدخان بن رستم حارثی بدخشی]]؛ [[محمد صدر العالم]]، مؤلّف «[[معارج العلی فی مناقب المرتضی (کتاب)|معارج العلی فی مناقب المرتضی]]»؛ [[ولی الله بن عبدالرحیم دهلوی]] (م ۱۱۷۶)؛ [[محمد بن اسماعیل بن صلاح امیر یمانی صنعانی]] (م ۱۱۸۲)؛ [[احمد بن عبدالقادر شافعی عجیلی]]؛ [[مولوی ولی الله بن حبیب الله لکهنوی]]<ref>ر.ک: احقاق الحق، ج۴، ص۴۰۵-۳۸۸؛ عبقات الانوار، ج۱۶، ص۱۱ و ۱۲.</ref>. | ||
برخی از ادیبان و [[شاعران]] نیز [[حدیث تشبیه]] را در اشعار خود مورد توجه قرار داده‌اند که از جمله آنها [[محمد بن احمد بن عبیدالله]] (م۳۲۷) مشهور به مفجّع [[بصری]] است؛ [[یاقوت حموی]] در شرح حال مفجع می‌نویسد قصیده «ذات الاشباه» از آن اوست، این قصیده بدان جهت «ذات الاشباه» نامیده شده که سراینده‌اش به حدیث تشبیه نظر داشته است<ref>معجم الادباء، ج۱۷، ص۱۹۱ و ۲۰۲-۲۰۰.</ref>. سنائی غزنوی (م ۵۲۵) [[شاعر]] و [[عارف]] فارسی‌زبان نیز مفاد حدیث تشبیه را در باب سوم از کتاب حدیقةالحقیقة ضمن ابیاتی در [[ستایش]] [[حضرت علی]]{{ع}} به [[نظم]] درآورده است. [[عطار نیشابوری]] (م۶۱۸) از دیگر [[شعرا]] در این مورد بوده و در کتاب مصیبت‌نامه (ص ۳۲) مضمون حدیث تشبیه را به نظم کشیده است<ref>ر.ک: عبقات الانوار، ج۱۶، بخش اول ص۱۶، ۲۷۰ و ۳۳۷؛ نفحات الازهار، ج۱۹، ص۲۸ و ۱۵۰؛ همچنین مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۶۷.</ref>.<ref>[[احمد شجاعی|شجاعی، احمد]]، [[حدیث تشبیه (مقاله)|مقاله «حدیث تشبیه»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۳ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی، ج۳]] ص ۳۵۵.</ref> | برخی از ادیبان و [[شاعران]] نیز [[حدیث تشبیه]] را در اشعار خود مورد توجه قرار داده‌اند که از جمله آنها [[محمد بن احمد بن عبیدالله]] (م۳۲۷) مشهور به مفجّع [[بصری]] است؛ [[یاقوت حموی]] در شرح حال مفجع می‌نویسد قصیده «ذات الاشباه» از آن اوست، این قصیده بدان جهت «ذات الاشباه» نامیده شده که سراینده‌اش به حدیث تشبیه نظر داشته است<ref>معجم الادباء، ج۱۷، ص۱۹۱ و ۲۰۲-۲۰۰.</ref>. سنائی غزنوی (م ۵۲۵) [[شاعر]] و [[عارف]] فارسی‌زبان نیز مفاد حدیث تشبیه را در باب سوم از کتاب حدیقةالحقیقة ضمن ابیاتی در [[ستایش]] [[حضرت علی]]{{ع}} به [[نظم]] درآورده است. [[عطار نیشابوری]] (م۶۱۸) از دیگر [[شعرا]] در این مورد بوده و در کتاب مصیبت‌نامه (ص ۳۲) مضمون حدیث تشبیه را به نظم کشیده است<ref>ر.ک: عبقات الانوار، ج۱۶، بخش اول ص۱۶، ۲۷۰ و ۳۳۷؛ نفحات الازهار، ج۱۹، ص۲۸ و ۱۵۰؛ همچنین مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۶۷.</ref>.<ref>[[احمد شجاعی|شجاعی، احمد]]، [[حدیث تشبیه (مقاله)|مقاله «حدیث تشبیه»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۳ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی، ج۳]] ص ۳۵۵.</ref> | ||