بنی‌عبدالقیس در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
(←منابع) |
(←منابع) |
||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
== نتیجه گیری == | == نتیجه گیری == | ||
[[مهاجرت]] [[آل]] عبدالقیس از تهامه به سوی عمان و [[بحرین]] و برقراری [[روابط سیاسی]]- نظامی، مذهبی- [[تجاری]] با [[ایرانیان]] ساکن در این [[سرزمین‌ها]] و فراسوی خلیج فارس، سرآغاز فصل جدیدی از دگرگونی‌های [[سیاسی]]، نظامی، [[نژادی]]، [[دینی]] در منطقه خلیج فارس گردید که با یک روند [[تاریخی]] به [[تولد]] یک نوع [[فرهنگ]] [[ایرانی]]- [[عربی]] منجر شد. بنو عبدالقیس متأثر از زبان و [[ادب]] ایرانی، بسیاری از واژگان ایرانیان را پذیرفت و در [[ارتباط]] با این [[قوم]]، ذائقه و قریحه شاعری‌شان تقویت شد و [[شاعران]] پُر آوازه‌ای همچون [[مثقب العبدی]]، [[ممزق العبدی]] به [[جامعه]] ادبی [[شبه جزیره عربی]] تقدیم کردند. در بُعد دینی، بسیاری از [[باورهای دینی]] ایرانیان (زرتشتیگری و مانویت) در اندیشه [[عرب]] بحرین و عمان، جای پایی مناسب برای خویش یافت و حریفی [[قوی]] پنچه برای [[دیانت]] عیسوی در سواحل خلیج فارس گشت. بنی عبدالقیس با [[طیب]] خاطری که در گرویدن به [[اسلام]] داشتند و نیز نقش بسیار مهمی که در [[سرکوب]] [[مرتدان]] ایفا کردند، دارای وجهه مثبتی در نزد [[مسلمانان]] شدند و به دلیل آشنائی با موقعیت طبیعی - [[انسانی]] ایالت‌های جنوبی [[امپراتوری]] [[ایران]]، طلایه‌دار [[فتوحات اسلامی]] در سرزمین‌های [[ایرانی]] خلیج فارس گردیدند. این [[قبیله]]، از [[دوران پیامبر]] {{صل}} با [[اهل بیت]] {{ع}} ایشان، رابطه [[حسنه]] برقرار کرد و در فردای بعد از [[رحلت]] آن [[حضرت]]، به‌ویژه در عصر [[حکومت امام علی]] {{ع}}، در بسیاری از [[جنگ‌ها]] جانفشانی نمود. اگر چه بعد از [[شهادت امام]] {{ع}}، شرایط به گونه‌ای پیش رفت که [[قدرت سیاسی]] از دست [[امامان شیعه]] خارج شد و حضور مؤثر [[سیاسی]] - [[شیعی]] اینان کم رنگ گردید اما با این وجود، در بسیاری از جنبش‌های شیعی همانند [[واقعه کربلا]]، قیام‌های [[توابین]] و [[مختار ثقفی]] حضوری فعال داشتند. این سخنان به این معنی نیست که تمام اهالی این [[قبایل]] دارای گرایش‌های شیعی بوده‌اند بلکه گروه‌هایی از اینان نیز در جبهه‌های [[متخاصم]]، رو در روی [[برادران]] عبدالقیسی خود در نبردهای: [[صفین]]، [[عاشورا]]، نبردهای [[ابن زبیر]] با مختار و قیام‌های نافرجام [[خوارج]] [[شمشیر]] کشیدند و [[خون]] برادران خویش را بر [[زمین]] ریختند. با این وجود، [[گرایش]] اغلب بنی عبدالقیس به [[تشیع]]، سبب شد که [[شیعیان]] در سواحل شرقی [[عربستان]] ریشه بدوانند و حتی سواحل شمالی خلیج فارس را با [[مکتب تشیع]] آشنا کنند. منشأ [[عربی]] تشیع در این منطقه به حدی واضح است که کسی نمی‌تواند ادعا کند که [[رشد]] و گسترش [[شیعه]] در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس دارای ریشه غیر عربی است.<ref> بهادر قیم، مسعود و لی زاده، نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۶-۱۴۷؛ برای مطالعه بیشتر در باره نقش عبدالقیس در تشیع و آثار تمدنی ایشان ر. ک. نعمت الله صفری فروشانی، مهدی سلیمانی آشتیانی، نقش قبیله شیعی بنو عبدالقیس در حیات فرهنگی و اجتماعی کوفه در عصر حضور ائمه {{ع}}، ص۶۳-۶۸.</ref> | [[مهاجرت]] [[آل]] عبدالقیس از تهامه به سوی عمان و [[بحرین]] و برقراری [[روابط سیاسی]]- نظامی، مذهبی- [[تجاری]] با [[ایرانیان]] ساکن در این [[سرزمین‌ها]] و فراسوی خلیج فارس، سرآغاز فصل جدیدی از دگرگونی‌های [[سیاسی]]، نظامی، [[نژادی]]، [[دینی]] در منطقه خلیج فارس گردید که با یک روند [[تاریخی]] به [[تولد]] یک نوع [[فرهنگ]] [[ایرانی]]- [[عربی]] منجر شد. بنو عبدالقیس متأثر از زبان و [[ادب]] ایرانی، بسیاری از واژگان ایرانیان را پذیرفت و در [[ارتباط]] با این [[قوم]]، ذائقه و قریحه شاعری‌شان تقویت شد و [[شاعران]] پُر آوازه‌ای همچون [[مثقب العبدی]]، [[ممزق العبدی]] به [[جامعه]] ادبی [[شبه جزیره عربی]] تقدیم کردند. در بُعد دینی، بسیاری از [[باورهای دینی]] ایرانیان (زرتشتیگری و مانویت) در اندیشه [[عرب]] بحرین و عمان، جای پایی مناسب برای خویش یافت و حریفی [[قوی]] پنچه برای [[دیانت]] عیسوی در سواحل خلیج فارس گشت. بنی عبدالقیس با [[طیب]] خاطری که در گرویدن به [[اسلام]] داشتند و نیز نقش بسیار مهمی که در [[سرکوب]] [[مرتدان]] ایفا کردند، دارای وجهه مثبتی در نزد [[مسلمانان]] شدند و به دلیل آشنائی با موقعیت طبیعی - [[انسانی]] ایالت‌های جنوبی [[امپراتوری]] [[ایران]]، طلایه‌دار [[فتوحات اسلامی]] در سرزمین‌های [[ایرانی]] خلیج فارس گردیدند. این [[قبیله]]، از [[دوران پیامبر]] {{صل}} با [[اهل بیت]] {{ع}} ایشان، رابطه [[حسنه]] برقرار کرد و در فردای بعد از [[رحلت]] آن [[حضرت]]، به‌ویژه در عصر [[حکومت امام علی]] {{ع}}، در بسیاری از [[جنگ‌ها]] جانفشانی نمود. اگر چه بعد از [[شهادت امام]] {{ع}}، شرایط به گونه‌ای پیش رفت که [[قدرت سیاسی]] از دست [[امامان شیعه]] خارج شد و حضور مؤثر [[سیاسی]] - [[شیعی]] اینان کم رنگ گردید اما با این وجود، در بسیاری از جنبش‌های شیعی همانند [[واقعه کربلا]]، قیام‌های [[توابین]] و [[مختار ثقفی]] حضوری فعال داشتند. این سخنان به این معنی نیست که تمام اهالی این [[قبایل]] دارای گرایش‌های شیعی بوده‌اند بلکه گروه‌هایی از اینان نیز در جبهه‌های [[متخاصم]]، رو در روی [[برادران]] عبدالقیسی خود در نبردهای: [[صفین]]، [[عاشورا]]، نبردهای [[ابن زبیر]] با مختار و قیام‌های نافرجام [[خوارج]] [[شمشیر]] کشیدند و [[خون]] برادران خویش را بر [[زمین]] ریختند. با این وجود، [[گرایش]] اغلب بنی عبدالقیس به [[تشیع]]، سبب شد که [[شیعیان]] در سواحل شرقی [[عربستان]] ریشه بدوانند و حتی سواحل شمالی خلیج فارس را با [[مکتب تشیع]] آشنا کنند. منشأ [[عربی]] تشیع در این منطقه به حدی واضح است که کسی نمی‌تواند ادعا کند که [[رشد]] و گسترش [[شیعه]] در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس دارای ریشه غیر عربی است.<ref> بهادر قیم، مسعود و لی زاده، نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۶-۱۴۷؛ برای مطالعه بیشتر در باره نقش عبدالقیس در تشیع و آثار تمدنی ایشان ر. ک. نعمت الله صفری فروشانی، مهدی سلیمانی آشتیانی، نقش قبیله شیعی بنو عبدالقیس در حیات فرهنگی و اجتماعی کوفه در عصر حضور ائمه {{ع}}، ص۶۳-۶۸.</ref> | ||
==[[قبیله عبدالقیس]]<ref>به معنای بنده قیس است و قیس یکی از بت‌های عرب در عصر جاهلیت بوده است، نه اینکه اسم شخص خاصی باشد. (نگارنده)</ref>== | |||
قبیله عبدالقیس یا [[عبد قیس]] از [[قبایل]] قدیم [[عرب]] در تهامه<ref>تهامه، سرزمینی است در جزیرةالعرب که حدود غربی آن به د یای سرخ و در جنوب به صنعاد محدود می‌شود و دامنه آن تا حوالی مکه و نجران امتداد می‌یابد.</ref> در [[عربستان]] شرقی بود که شاخه‌ای از [[قبیله ربیعه]] به حساب می‌آمد. این [[طایفه]] از [[ذریه بن عبدالقیس بن اَفصَی بن دُعمی بن جَدیله بن اسد بن ربیعه بن نزار بن معد بن عدنان]] است و نیای بزرگ قبیله‌ای است که در [[تاریخ اسلام]] و عرب به [[عبدی]] و [[عبد]] قیسی [[شهرت]] یافته است. [[وطن اصلی]] و [[مسکن]] اولیه آنها در [[زمان جاهلیت]]، تهامه بود که بعدها به دو منطقه بزرگ عربستان، یکی [[بحرین]]<ref>بحرین، نامی است عام بر سرزمین‌های دریای هند از بصره تا عمان که هجر قصبه آن است. (نگارنده)</ref> و دیگری عمان، [[مهاجرت]] کردند<ref>نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۲۹.</ref>. | |||
در سال هشت [[هجری]]، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} طی نامه‌ای، منذربن ساوی عبدی، [[امیر]] بحرین و سی‌بخت، مرزبانان هجر را به [[اسلام]] فراخواند که یا [[مسلمان]] شوند یا [[جزیه]] پرداخت کنند که با [[اسلام آوردن]] آنها بسیاری از [[اعراب]] و [[ایرانیان]] آن [[دیار]] نیز مسلمان شدند<ref>فتوح البلدان، ص۱۱۴.</ref>. ابن‌سعد در طبقات آورده است: صبح روزی که [[نمایندگان]] [[عبدقیس]] در راه بودند تا در [[مدینه]] به [[خدمت]] [[پیامبر]]{{صل}} برسند؛ پیامبر{{صل}} به افق نگریست و فرمود: «گروهی از [[مشرکان]] خواهند آمد که برای [[پذیرش اسلام]] مجبور نشده‌اند، شتران خود را در راه خسته و فرسوده و زاد و توشه‌شان را تمام کرده‌اند. سالارشان دارای علامت مشخصی است. خدایا قبیله عبدالقیس را بیامرز که پیش من آمده‌اند و چیزی نمی‌خواهند. ایشان بهترین [[مردم]] خاوران‌اند»<ref>طبقات کبری، ج۱، ص۳۰۲.</ref>. | |||
با تأسیس [[شهر بصره]]، قبیله عبدالقیس برای تثبیت جایگاه خود در این [[شهر]] بسیار [[کوشش]] کرد و [[خاندان]] [[عبدالقیس]] ([[آل]] [[جارود]]) به همراه [[خاندان مهلب]] و [[بنی مسلم بن عمر باهلی]] و خاندان [[بنی مسمع]]، از [[بنی بکر بن وائل]]، چهار خاندان معروف [[بصره]] را تشکیل می‌دادند. در [[زمان]] [[عثمان بن عفان]]، [[اذینه بن سلمه بن حارث عبدی]]، ریاستِ [[بنی عبدالقیس]] بصره را برعهده داشت و پسرش عبدالرحمان، عهده‌دار [[قضاوت]] شهر بود. تیره‌های [[آل معذل بن عیلان]] و [[بنو عامره]] [[نخل]]، از دیگر بطون صاحب نام عبدالقیس در بصره بودند<ref>نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۰.</ref>. | |||
[[قبیله]] بنی عبدالقیس با [[طیب]] خاطری که در گرویدن به [[اسلام]] داشت و نیز نقش بسیار مهمی که در [[سرکوب]] [[مرتدان]] ایفا کرد، دارای وجهه مثبتی نزد [[مسلمانان]] شد. این قبیله، از [[دوران پیامبر]]{{صل}} با [[اهل‌بیت]] ایشان رابطه [[حسنه]] برقرار کرد و در عصر [[حکومت امام علی]]{{ع}}، در بسیاری از [[جنگ‌ها]] [[جانفشانی]] کرد. اگرچه بعد از [[شهادت امام]]، شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که [[قدرت سیاسی]] از دست [[امامان شیعه]] خارج شد، این قبلیه در بسیاری از جنبش‌های [[شیعی]] همانند [[واقعه کربلا]] و قیام‌های [[توابین]] و مختار ثقفی حضوری فعال داشت<ref>نقش و عملکرد قبیله عبدالقیس در روند تحولات سیاسی جهان اسلام، ص۱۴۷.</ref>.<ref>[[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری]]، ص۷۹.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||