بصره در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بصره در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۵

۱۰٬۸۱۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۳

←‏شعرای بصره

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۲٬۸۶۰

ویرایش

@@ خط ۸۶: / خط ۸۶: @@
 عده‌ای از تابعین و [[پیروان]] آنان، در اوایل [[قرن دوم هجری]] درصدد برآمدند تا به ضبط [[قرائات قرآن]] بپردازند. در نظر آنها [[قرائات]]، [[علمی]] جدا و مستقل بود که [[مسلمانان]] به آن سخت نیازمند بودند؛ همانند [[علم حدیث]] و [[تفسیر]]. این گروه در [[فن قرائت]] و مسائل آن [[شهرت]] چشمگیری داشته‌اند و هفت تن از آنان به دلیل حسن شهرت، قرّای سبعه<ref>قرّاء سبعه شامل ابن عامر، ابن کثیر، عاصم، ابوعمرو، حمزه، نافع و کسائی می‌شود.</ref> نام گرفتند و از دیگران ممتاز شدند. در میان این قرا، نام [[ابو عمرو]] [[قاری بصره]] نیز به چشم می‌خورد. او [[ابوعمرو]]، [[زبان بن علا بن عمار بن عبدالله بصری مازنی تمیمی]] است که در سال ۶۵ یا ۶۸ یا هفتاد [[هجری]] در مکه متولد شد. نام یا کنیه‌اش [[یحیی]] بوده است و در [[سال ۱۵۴ هجری]] در کوفه بدرود [[حیات]] گفته است. گروهی معتقداند که او [[عرب]] بوده است و برخی می‌گویند که ایرانی‌تبار بوده است. ابوعمرو نزد علمایی چون نافع و [[ابن کثیر]] و عاصم تلمذ کرد و قرائت را آن [[اساتید]] بزرگ آموخت. او از [[قاریان بصره]]، [[یحیی بن یعمر]] و حسن بصری<ref>حسن بن یسار یکی از قرّای بصره است که جزء قرّاء اربعه عشر است و یکی از افرادی است که به قرائت شاذ و خلافِ مشهور قرائت می‌کرده است. (نگارنده)</ref> را [[ملاقات]] کرد و در این [[دیدارها]] به بحث و بررسی در خصوص قرائت پرداختند<ref>تاریخ جمع‌آوری قرآن کریم، ص۳۴۱.</ref>. دو [[راوی]] او [[حفص بن عمر]] و [[ابوشعیب سوسی صالح بن زیاد]] هستند که او را ندیده‌اند؛ ولی به واسطه یزیدی<ref>یحیی بن مبارک از جمله قاریان بصره بود. جزء قرّاء اربعه عشر است و یکی از افرادی است که به قرائت شاذ و خلاف مشهور قرائت می‌کرده است. دو راوی باواسطه از او روایت نقل کرده‌اند.</ref> قرائت او را فراگرفته‌اند<ref>تمدن اسلام و عرب، ص۵۵۶.</ref>.<ref>[[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری]]، ص ۳۲۴.</ref>
+== فقهای بصره ==
+از جمله فقهای بزرگ بصره می‌توان به نمونه‌های ذیل اشاره کرد.
+#[[عمران بن حصین]]: از فقهای بصره است که در سال [[فتح خیبر]] [[اسلام]] آورد و در چند [[غزوه]] همراه [[پیامبر]]{{صل}} شرکت کرد. [[خلیفه دوم]] او را به‌عنوان [[نماینده]] خود به بصره فرستاد تا به اهالی آن [[دیار]] [[فقه]] آموزد و [[منصب قضاوت]] را عهده‌دار باشد؛ ولی پس از مدتی کوتاه، از منصب قضاوت کناره گرفت. او در [[سال ۵۲ هجری]] دار فانی را [[وداع]] گفت<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۱۸۶.</ref>.
+#[[عبدالله بن حارث]]: بن نوفل بن حارث بن عبدالمطلب یکی از فقهای بنامی است که به بصره رفت و مورد توجه [[عامه]] [[مردم]] قرار گرفت و از او در فقه [[تبعیت]] شد. او از [[ترس]] حجاج به [[ابوا]] گریخته بود و به [[سال ۸۴ هجری]] درگذشت و در همان مکان به [[خاک]] سپرده شد<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۲۲۴.</ref>.
+#[[انس بن مالک انصاری]]: از جمله [[صحابی پیامبر]]{{صل}} است که در هشت سالگی [[افتخار]] [[خدمت]] به آن حضرت را به دست آورد. او در بیشتر [[جنگ‌های پیامبر]]{{صل}} حضور داشت و از [[محدثان]] و [[فقیهان]] بصره به شمار می‌رود. انس عامل [[صدقات]] [[بحرین]] از طرف [[ابوبکر]] بود و در [[زمان عمر]] به همراه [[ابوموسی اشعری]] به بصره آمد و آخرین [[صحابی]] در بصره بود<ref>دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «انس بن مالک»، ج۱۰، ص۴۰۵۲.</ref>.
+#[[جابر بن زید]]: کنیه‌اش اَبُوالشَعثاء، از فقهای [[تابعین]] و محدثان بزرگ بصره است. او در حدود سال ۱۸ تا ۲۲ [[هجری]] در عمان، به [[دنیا]] آمد و سپس به بصره [[مهاجرت]] کرد. بیشتر [[احادیث]] جابر به نقل از [[عبدالله بن عباس]] است و همچنین از برخی [[صحابه]] چون [[عبدالله بن عمر]] و [[عبدالله بن زبیر]] و تابعینی چون [[حسن بصری]] و [[سعید بن جبیر]] و [[عروة بن زبیر]] نیز [[روایت]] کرده است<ref>دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جابر بن زید»، شماره ۴۲۹۳.</ref>. او در [[سال ۱۰۳ هجری]] [[وفات]] یافت. هنگامی که وفات یافت، [[قتاده]] درباره او گفت: «امروز [[داناترین]] [[مردم عراق]] درگذشت». او [[جانشین]] [[حسن بصری]] در [[مقام]] [[فتوا]] بود<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۳۷۲.</ref>.
+#[[محمد بن سیرین]]: کنیه‌اش [[ابوبکر]]، برده و [[آزاد کرده]] [[انس بن مالک]] بود. او از طبقه دوم [[فقها]] و [[محدثین]] و [[تابعین]] بصره بوده است. [[ابن سیرین]] در نهایت [[علم]] و [[عبادت]] بود، از [[صحابه]] بسیاری [[روایت]] کرده و تعداد زیادی از تابعین از وی روایت کرده‌اند. در نهم [[شوال]] [[سال ۱۱۰ هجری]]، درحالی‌که هشتاد و چند سال از عمرش گذشته بود، درگذشت<ref>دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن سیرین»، ج۳، ص۱۳۵۵.</ref>.
+#[[قتادة بن دعامه دوسی]]: [[ابوالخطاب سدوسی بصری]]، معروف به [[قتادة بن دعامه]]، از تابعین و از علمای بزرگ، [[فقیه]] [[مردم بصره]] و [[دانا]] به علم [[انساب]] و اشعار [[عرب]] بود. او در [[قرآن]] و [[فقه]] میان [[مردم]]، جزء [[علما]] به شمار می‌رفت و از [[حافظان]] بنام [[زمان]] خود بود. قتاده سدوسی به [[دوستی]] با [[اهل‌بیت]] و در رأس آنان [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} معروف و مشهور است. قتاده در واسط بر اثر [[طاعون]] به [[سال ۱۱۸ هجری]] درگذشت<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۳۷۵-۳۷۷.</ref>.<ref>[[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری]]، ص ۳۲۱.</ref>
+==[[مفسرین]] بصره==
+کلمه [[تفسیر]] در لغت به معنی روشن کردن و تبیین است. تفسیر در اصطلاح [[دانشمندان]] زبان [[عرب]] و علمای [[علوم قرآنی]] همان [[علم]] [[فهم قرآن]] است. گروهی نیز بر این [[عقیده]] هستند که تفسیر، عبارت است از علم به [[نزول آیات]] و [[اسباب نزول]] و [[آیات مکی و مدنی]]، [[محکم و متشابه]]، [[ناسخ و منسوخ]]، خاص و عام، [[مطلق و مقید]]، [[حلال و حرام]]، [[وعد و وعید]]، [[امرونهی]] [[قصص قرآن]]<ref>تاریخ تفسیر قرآن، ص۲۱.</ref>. و بر اساس نظر برخی از [[مفسران]] عبارت است از: زدودن ابهام از لفظ مشکل و دشوار که در انتقال معنای مورد نظر، نارسا و دچار اشکال است<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۱۷.</ref>.
+#[[عبدالله بن قیس]] معروف به [[ابوموسی اشعری]]: که اولین و سزاوارترین فرد برای [[تفسیر قرآن کریم]]، شخص [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است که [[خداوند]] همه [[تنزیل]] و [[تأویل آیات]] کتابش را بر او نازل فرمود. پس از آن حضرت [[وصی]] برحقشان [[حضرت علی]]{{ع}} و سپس [[اهل‌بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} بهترین مفسران [[قرآن]] هستند. برخی از [[صحابه]] و [[تابعین]] نیز مفسران بعدی [[قرآن کریم]] را تشکیل می‌دادند. در این قسمت به معرفی برخی از مفسرین بصره می‌پردازیم: عبدالله بن قیس معروف به ابوموسی اشعری: که از اولین مفسران بصره به شمار می‌آید و ایجاد [[مکتب تفسیری]] بصره را به او منتسب می‌کنند. در مکتب تفسیری او [[انحراف]] شدیدی وجود داشت و پس از او در بصره، زمینه برای [[رشد]] بسیاری از [[بدعت‌ها]] و [[انحرافات فکری]] و [[عقیدتی]] به‌ویژه در مسائل [[اصول دین]] و [[امامت]] و [[عدل]] فراهم شد. [[عبدالکریم شهرستانی]] می‌گوید: «از اتفاقات عجیبی که من شنیدم این است که ابوموسی اشعری (متوفای ۴۴) درست همان مطالبی را عنوان می‌کرد که نوه‌اش [[ابوالحسن اشعری]] (متوفای ۳۲۴) در مذهبش بیان می‌داشت»<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۲۶۰.</ref>.
+#[[واصل بن عطاء]]: [[متکلم معتزلی]] و مؤسس [[فرقه]] [[معتزله]] است. وی به [[غزال]] [[شهرت]] داشته است و کنیه‌اش [[ابو حذیفه]] بوده است. واصل از تابعین بود. نخست در [[مدینه تربیت]] یافت و از [[صحابه]] و [[تابعین]] آنجا [[معارف اسلامی]] را آموخت؛ سپس از [[مدینه]] به بصره رفت و به مجلس درس [[حسن بصری]] پیوست. ولی پس از مدتی از او [[کناره‌گیری]] کرد. او در بصره با کسانی چون [[جهم بن صفوان]] و [[بشار بن برد]] [[شاعر]] آشنا شد و در [[سال ۱۳۱ هجری]] درگذشت<ref>دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «واصل بن عطاء»، شماره ۶۸۶۱.</ref>.
+#[[مقاتل بن سلیمان]]: او از [[خراسان]] ابتدا به بصره و از آنجا به [[بغداد]] رفت و در بغداد به [[شیخ حدیث]] و [[تفسیر]] [[شهرت]] یافت. مقاتل از [[مجاهد بن جبر]] و [[عطا بن ابی رباح]] و [[ضحاک]] و دیگران تفسیر آموخت و از [[دانشمندان]] عالی‌قدر بود. او به [[سال ۱۵۰ هجری]] در بصره درگذشت<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۲۶۰.</ref>.
+#[[حسن بصری]]؛ با نام اصلی [[حسن بن ابوالحسن یسار]]، [[متکلم]]، [[مفسر]]، [[محدّث]]، [[واعظ]]، [[فقیه]] و یکی از هشت [[زاهد]] معروف [[قرن اول]] و دوم [[هجری]] است. حسن بصری در مدینه به [[دنیا]] آمد و در [[وادی القری]] (از مضافات مدینه) پرورش یافت. حسن در دوره [[حیات پیامبر اکرم]]{{صل}} متولد شد. در سال دوم [[خلافت امام علی]]{{ع}}، حسن به همراه خانواده‌اش به بصره [[سفر]] کرد و در آنجا ساکن شدند. حسن بصری، [[استادان]] بسیاری داشت که برجسته‌ترین آنان [[انس بن مالک]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، حُذَیفه [[یمانی]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[حطان بن عبدالله]]، [[عمران بن حصین]] و [[احنف بن قیس]] بودند. او در [[سال ۱۱۰ هجری]]، در بصره درگذشت و در همانجا به [[خاک]] سپرده شد<ref>تفسیر و مفسران، ج۱، ص۳۳۸-۳۴۰.</ref>.
+از دیگر [[مفسران]] بصره می‌توان به [[قتاده]] و [[عطا بن ابی مسلم خراسانی]] و... نیز اشاره کرد<ref>[[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری]]، ص ۳۲۳.</ref>.
 ==شعرای [[بصره]]==