پرش به محتوا

سعید بن زید عدوی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'واحدی' به 'واحدی'
جز (جایگزینی متن - 'سواره نظام' به 'سواره‌نظام')
جز (جایگزینی متن - 'واحدی' به 'واحدی')
خط ۲۹: خط ۲۹:
در [[آیات]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِكَ هُمْ أُوْلُوا الأَلْبَابِ}}<ref>«و آنان را که از پرستیدن بت دوری گزیده‌اند و به درگاه خداوند بازگشته‌اند، مژده باد! پس به بندگان من مژده بده! کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند، آنانند که خداوند راهنمایی‌شان کرده است و آنانند که خردمندند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.</ref> به کسانی که از [[پرستش طاغوت]] [[کناره‌گیری]] کردند و به سوی [[خدا]] بازگشتند و کسانی که برای دستیابی به [[حقیقت]] به سخنان گوش می‌سپارند و از بهترینِ آن [[پیروی]] می‌کنند [[بشارت]] داده شده و آنان را راه‌یافته و [[خردمند]] دانسته است. [[سیاق آیات]] نیز گویای [[بشارت‌ها]] و انذارهای عمومی [[قرآن]] در برابر [[جامعه]] [[مشرک]] [[مکه]] است و به فرد یا گروه مشخصی از [[مؤمنان]] اختصاص ندارد؛<ref> التفسیر الحدیث، ج۴، ص۳۱۱.</ref> ولی بنابر روایتی پس از [[اسلام]] [[ابوبکر]]، گروهی از [[جوانان]] و [[نوجوانان]]، از جمله سعید بن زید نزد ابوبکر آمده و هنگامی که دریافتند، ابوبکر [[مسلمان]] شده است، آنان نیز اسلام آوردند و به این سبب آیات یاد شده نازل شدند.<ref>اسباب النزول، ص۳۸۳؛ تفسیر بغوی، ج۴، ص۸۳؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۲۴۴.</ref>
در [[آیات]] {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِكَ هُمْ أُوْلُوا الأَلْبَابِ}}<ref>«و آنان را که از پرستیدن بت دوری گزیده‌اند و به درگاه خداوند بازگشته‌اند، مژده باد! پس به بندگان من مژده بده! کسانی که گفتار را می‌شنوند آنگاه از بهترین آن پیروی می‌کنند، آنانند که خداوند راهنمایی‌شان کرده است و آنانند که خردمندند» سوره زمر، آیه ۱۷-۱۸.</ref> به کسانی که از [[پرستش طاغوت]] [[کناره‌گیری]] کردند و به سوی [[خدا]] بازگشتند و کسانی که برای دستیابی به [[حقیقت]] به سخنان گوش می‌سپارند و از بهترینِ آن [[پیروی]] می‌کنند [[بشارت]] داده شده و آنان را راه‌یافته و [[خردمند]] دانسته است. [[سیاق آیات]] نیز گویای [[بشارت‌ها]] و انذارهای عمومی [[قرآن]] در برابر [[جامعه]] [[مشرک]] [[مکه]] است و به فرد یا گروه مشخصی از [[مؤمنان]] اختصاص ندارد؛<ref> التفسیر الحدیث، ج۴، ص۳۱۱.</ref> ولی بنابر روایتی پس از [[اسلام]] [[ابوبکر]]، گروهی از [[جوانان]] و [[نوجوانان]]، از جمله سعید بن زید نزد ابوبکر آمده و هنگامی که دریافتند، ابوبکر [[مسلمان]] شده است، آنان نیز اسلام آوردند و به این سبب آیات یاد شده نازل شدند.<ref>اسباب النزول، ص۳۸۳؛ تفسیر بغوی، ج۴، ص۸۳؛ تفسیر قرطبی، ج۱۵، ص۲۴۴.</ref>


در منابع [[تفسیری]] این گزارش از دو [[راوی]] [[نقل]] شده است. به نظر می‌رسد [[واحدی]] در قرن ۵ [[هجری]] نخستین مفسری باشد که این [[روایت]] را به نقل از [[عطاء بن ابی‌رباح]] از [[ابن‌عباس]] در کتاب خود آورده است.<ref> اسباب النزول، ص۳۸۳.</ref> پس از او [[بغوی]] <ref>تفسیر بغوی، ج۴، ص۸۳.</ref> در قرن ۶ و مظهری <ref> تفسیر المظهری، ج۸، ص۲۰۴.</ref> در قرن ۱۳ و [[ابن‌عاشور]]<ref>التحریر و التنویر، ج۲۴، ص۵۳.</ref> در قرن ۱۴ این روایت را نقل کرده‌اند. نقل دیگر این گزارش از [[ابن‌اسحاق]] است که برای نخستین بار [[ابن‌عطیه اندلسی]]<ref> المحررالوجیز، ج۴، ص۵۲۵.</ref> در قرن ۶، سپس [[ابوحیان اندلسی]]<ref>البحر المحیط، ج۹، ص۱۹۲.</ref> در قرن ۸ و پس از آن دو [[ثعالبی]] <ref>تفسیر ثعالبی، ج۵، ص۸۵.</ref> در قرن ۹ آن را نقل کرده‌اند. این گزارش در منابع [[تفسیری]] متقدم نیامده و در [[منابع تاریخی]] نیز بی‌سابقه است و [[سعید بن زید]] از کسانی شمرده نشده که بر اثر [[اسلام]] [[ابوبکر]] [[مسلمان]] شدند <ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۲۵۲؛ الکامل، ج۲، ص۵۹-۶۰؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۳۷.</ref> و از افزوده‌های دوره‌های میانی‌است؛ همچنین در برخی [[روایات تفسیری]] ذیل [[آیه]] نخست به افرادی چون [[سلمان]]، [[ابوذر]] و [[زید بن عمرو بن نفیل]]، [[پدر]] [[سعید]] اشاره شده که [[پیش از ظهور]] اسلام از [[پرستش]] [[خدایان]] برگشته و به پرستش [[الله]] روی آورده بودند ([[زید بن عمرو بن نفیل]]) و گویا در استنساخ یا نقل این روایت خطاهایی روی داده و نام "سعید بن زید" جایگزین نام پدرش شده است که [[نادرست]] است، زیرا سعید [[در آستانه ظهور]] اسلام [[کودکی]] بیش نبود و به ترک پرستش خدایان [[قریش]] شناخته نمی‌شد.
در منابع [[تفسیری]] این گزارش از دو [[راوی]] [[نقل]] شده است. به نظر می‌رسد واحدی در قرن ۵ [[هجری]] نخستین مفسری باشد که این [[روایت]] را به نقل از [[عطاء بن ابی‌رباح]] از [[ابن‌عباس]] در کتاب خود آورده است.<ref> اسباب النزول، ص۳۸۳.</ref> پس از او [[بغوی]] <ref>تفسیر بغوی، ج۴، ص۸۳.</ref> در قرن ۶ و مظهری <ref> تفسیر المظهری، ج۸، ص۲۰۴.</ref> در قرن ۱۳ و [[ابن‌عاشور]]<ref>التحریر و التنویر، ج۲۴، ص۵۳.</ref> در قرن ۱۴ این روایت را نقل کرده‌اند. نقل دیگر این گزارش از [[ابن‌اسحاق]] است که برای نخستین بار [[ابن‌عطیه اندلسی]]<ref> المحررالوجیز، ج۴، ص۵۲۵.</ref> در قرن ۶، سپس [[ابوحیان اندلسی]]<ref>البحر المحیط، ج۹، ص۱۹۲.</ref> در قرن ۸ و پس از آن دو [[ثعالبی]] <ref>تفسیر ثعالبی، ج۵، ص۸۵.</ref> در قرن ۹ آن را نقل کرده‌اند. این گزارش در منابع [[تفسیری]] متقدم نیامده و در [[منابع تاریخی]] نیز بی‌سابقه است و [[سعید بن زید]] از کسانی شمرده نشده که بر اثر [[اسلام]] [[ابوبکر]] [[مسلمان]] شدند <ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۲۵۲؛ الکامل، ج۲، ص۵۹-۶۰؛ البدایة و النهایه، ج۳، ص۳۷.</ref> و از افزوده‌های دوره‌های میانی‌است؛ همچنین در برخی [[روایات تفسیری]] ذیل [[آیه]] نخست به افرادی چون [[سلمان]]، [[ابوذر]] و [[زید بن عمرو بن نفیل]]، [[پدر]] [[سعید]] اشاره شده که [[پیش از ظهور]] اسلام از [[پرستش]] [[خدایان]] برگشته و به پرستش [[الله]] روی آورده بودند ([[زید بن عمرو بن نفیل]]) و گویا در استنساخ یا نقل این روایت خطاهایی روی داده و نام "سعید بن زید" جایگزین نام پدرش شده است که [[نادرست]] است، زیرا سعید [[در آستانه ظهور]] اسلام [[کودکی]] بیش نبود و به ترک پرستش خدایان [[قریش]] شناخته نمی‌شد.


آیه {{متن قرآن|مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا}}<ref>«از مؤمنان، کسانی هستند که به پیمانی که با خداوند بستند وفا کردند؛ برخی از آنان پیمان خویش را به جای آوردند و برخی چشم به راه دارند و به هیچ روی (پیمان خود را) دگرگون نکردند» سوره احزاب، آیه ۲۳.</ref> از برخی [[مؤمنان]] [[سخن]] می‌گوید که بر [[عهد]] خود ماندند؛ برخی به [[شهادت]] رسیدند و برخی در [[انتظار]] آن هستند. در باره پیمانی که در این [[آیه]] بدان اشاره شده، [[تفاسیر]] متعددی چون [[وفادار]] ماندن، فرار نکردن و [[مقاومت]] کردن بیان شده‌اند که عموماً در [[ارتباط]] با رویارویی نظامی [[مسلمانان]] و کافران‌اند.<ref>زاد المسیر، ج۳، ص۴۵۷.</ref> برخی این آیه را درباره کسانی دانسته‌اند که در [[نبرد]] [[بدر]] در [[سال دوم هجری]] [[سستی]] کردند؛ ولی در نبرد [[احد]] در سال سوم، [[شوق]] [[جهاد]] داشتند. البته به نظر می‌رسد با توجه به قرار گرفتن آیه در [[سوره احزاب]]، این آیه در پی [[تشویق]] مسلمانان به مقاومت در شرایط [[سختی]] چون نبرد احد و نبرد [[احزاب]] است و شامل آن گروه از [[یاران پیامبر]] می‌شود که شوق [[شهادت]] داشتند. در این میان گزارشی در دست است که این آیه را بر [[سعید بن زید]] و تنی دیگر از [[یاران]] قرشی [[پیامبر]] [[تطبیق]] کرده است تا بیانگر [[شهادت‌طلبی]] ایشان باشد <ref> روح البیان، ج۷، ص۱۵۹؛ البحر المدید، ج۴، ص۴۲۱.</ref> و گویا برای نخستین بار [[زمخشری]] <ref>الکشاف، ج۳، ص۵۳۲.</ref> در سده ۶ آن را آورده است. پس از او بروسوی <ref>روح البیان، ج۷، ص۱۵۹.</ref>در سده ۱۲، [[ابن‌عجیبه]]<ref>البحر المدید، ج۴، ص۴۲۱.</ref> در سده ۱۳، و ابن‌عاشور <ref>التحریر و التنویر، ج۲۱، ص۲۲۷.</ref> و جاوی <ref> مراح لبید، ج۲، ص۲۵۰.</ref> هر دو در سده ۱۴ آن را [[نقل]] کرده‌اند و در دیگر تفاسیر انعکاسی ندارد.
آیه {{متن قرآن|مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا}}<ref>«از مؤمنان، کسانی هستند که به پیمانی که با خداوند بستند وفا کردند؛ برخی از آنان پیمان خویش را به جای آوردند و برخی چشم به راه دارند و به هیچ روی (پیمان خود را) دگرگون نکردند» سوره احزاب، آیه ۲۳.</ref> از برخی [[مؤمنان]] [[سخن]] می‌گوید که بر [[عهد]] خود ماندند؛ برخی به [[شهادت]] رسیدند و برخی در [[انتظار]] آن هستند. در باره پیمانی که در این [[آیه]] بدان اشاره شده، [[تفاسیر]] متعددی چون [[وفادار]] ماندن، فرار نکردن و [[مقاومت]] کردن بیان شده‌اند که عموماً در [[ارتباط]] با رویارویی نظامی [[مسلمانان]] و کافران‌اند.<ref>زاد المسیر، ج۳، ص۴۵۷.</ref> برخی این آیه را درباره کسانی دانسته‌اند که در [[نبرد]] [[بدر]] در [[سال دوم هجری]] [[سستی]] کردند؛ ولی در نبرد [[احد]] در سال سوم، [[شوق]] [[جهاد]] داشتند. البته به نظر می‌رسد با توجه به قرار گرفتن آیه در [[سوره احزاب]]، این آیه در پی [[تشویق]] مسلمانان به مقاومت در شرایط [[سختی]] چون نبرد احد و نبرد [[احزاب]] است و شامل آن گروه از [[یاران پیامبر]] می‌شود که شوق [[شهادت]] داشتند. در این میان گزارشی در دست است که این آیه را بر [[سعید بن زید]] و تنی دیگر از [[یاران]] قرشی [[پیامبر]] [[تطبیق]] کرده است تا بیانگر [[شهادت‌طلبی]] ایشان باشد <ref> روح البیان، ج۷، ص۱۵۹؛ البحر المدید، ج۴، ص۴۲۱.</ref> و گویا برای نخستین بار [[زمخشری]] <ref>الکشاف، ج۳، ص۵۳۲.</ref> در سده ۶ آن را آورده است. پس از او بروسوی <ref>روح البیان، ج۷، ص۱۵۹.</ref>در سده ۱۲، [[ابن‌عجیبه]]<ref>البحر المدید، ج۴، ص۴۲۱.</ref> در سده ۱۳، و ابن‌عاشور <ref>التحریر و التنویر، ج۲۱، ص۲۲۷.</ref> و جاوی <ref> مراح لبید، ج۲، ص۲۵۰.</ref> هر دو در سده ۱۴ آن را [[نقل]] کرده‌اند و در دیگر تفاسیر انعکاسی ندارد.
۲۱۸٬۴۳۸

ویرایش