بسطام بن مره: تفاوت میان نسخه‌ها
←آشنایی اجمالی
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} | ||
== آشنایی اجمالی == | == آشنایی اجمالی == | ||
بسطام بن مرّه<ref>ر.ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[رجال]] النجاشی، ص۱۱۱، ش۲۸۲؛ [[الرجال]] ([[ابن داود]])، ص۶۹، ش۲۳۸؛ منهج المقال، ج۳، ص۳۶، ش۷۶۱؛ [[نقد الرجال]]، ج۱، ص۲۷۵، ش۶۹۹؛ [[مجمع الرجال]]، ج۱، ص۲۶۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۲۰، ش۹۰۴؛ [[تنقیح المقال]]، ج۱۲، ص۲۰۷، ش۲۹۹۸؛ أعیان الشیعه، ج۳، ص۵۶۷؛ معجم [[رجال الحدیث]]، ج۴، ص۲۱۱، ش۱۷۰۸؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۲، ص۲۴، ش۲۰۸۷؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۳۱۲، ش۱۰۹۳. | |||
ب. منابع [[سنّی]]: لسان [[المیزان]]، ج۲، ص۱۵، ش۵۳.</ref>، در دو [[سند روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[الکافی]] آمده است؛ برای نمونه: | |||
{{متن حدیث|اَلْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بِسْطَامَ بْنِ مُرَّةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ حَسَّانَ عَنِ اَلْهَيْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ اَلْعَبْدِيِّ عَنْ سَعْدٍ اَلْإِسْكَافِ عَنِ اَلْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ : مَا بَالُ أَقْوَامٍ غَيَّرُوا سُنَّةَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عَدَلُوا عَنْ وَصِيِّهِ لاَ يَتَخَوَّفُونَ أَنْ يَنْزِلَ بِهِمُ اَلْعَذَابُ ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ اَلْآيَةَ {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ * جَهَنَّمَ}}<ref>آیا در (کار) کسانی که ناسپاسی را جایگزین نعمت خداوند کردند و قوم خود را به سرای نابودی درآوردند ننگریسته‌ای؟ * که دوزخ است سوره ابراهیم، آیه ۲۸.</ref> ثُمَّ قَالَ نَحْنُ اَلنِّعْمَةُ اَلَّتِي أَنْعَمَ اَللَّهُ بِهَا عَلَى عِبَادِهِ وَ بِنَا يَفُوزُ مَنْ فَازَ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ }}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۷، ص۶۳ به گزارش از الکافی، ج۱، ص۲۱۷، ح۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 511-512.</ref> | |||
==شرح حال [[راوی]]== | |||
از [[رجالیان]] قدمای [[شیعه]]، تنها [[نجاشی]] از وی یاد، و او را صاحب کتاب معرفی، و طریق خود به کتاب وی را ذکر کرده است<ref>رجال النجاشی، ص۱۱۱، ش۲۸۲: {{عربی|بسطام بن مرة له کتاب أخبرنا محمد بن محمد، عن جعفر بن محمد، عن الحسین بن محمد بن عامر، عن المعلی بن محمد البصری، عن بسطام بن مرة بکتابه}}.</ref> و بیش از این، مطلب دیگری نگفته است. | |||
[[ابن حجر عسقلانی]] از رجالیان سنّی نیز از وی یاد کرده و نوشته است: {{عربی|"ذكره الطوسي<ref>چنان که گفته شد، نجاشی از راوی، یاد کرده ولی شیخ طوسی نه در الفهرست، و نه در الرجال از بسطام بن مرّه نام نبرده است.</ref> في رجال الشيعة. روى عن عمرو بن ثابت. يروي عنه إبراهيم بن هاشم، والمعلي بن محمد البصري، و غيرهما"}}<ref>لسان المیزان، ج۲، ص۱۵، ش۵۳.</ref>. | |||
بسطام بن مرّه در سند چند [[روایت]] قرار گرفته که در بعضی [[اسناد]] با [[لقب]] «الفارسی»<ref>سمعانی درباره این لقب می‌نویسد: {{عربی|الفارِسی: بفتح الفاء بعدها الألف و الراء المکسورة و فی آخرها السین المهملة، هذا الإسم لعدة من المدن الکبیرة، و هی من الأقالیم المعروفة، أصلها و دار مملکتها شیراز، خرج منها جماعة کثیرة من العلماء فی کل فن من هذه البلاد}}. (الأنساب (سمعانی)، ج۱۰، ص۱۲۰، ش۲۹۶۵).</ref> است<ref>ر.ک: المحاسن، ج۲، ص۴۰۴، (ح۱۰۴)، ص۵۱۰، (ح۶۷۷).</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 512.</ref> | |||
==[[طبقه راوی]]== | |||
[[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] بسطام بن مرّه دانسته نیست؛ ولی از جهت طبقه در طبقه [[الحسن بن علی الوشاء]] (زنده در سال ۲۰۳ هجری [[قمری]])<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۳۹، ش۸۰.</ref> و [[محمد بن جمهور العمی]]<ref>ر.ک: الکافی، ج۱، ص۴۹، (ح ۷)، ص۱۸۴، (ح۹)، ص۱۹۲، (ح۳)؛ و....</ref> (از [[صحابه امام رضا]]{{ع}})<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۳۳۷، ش۹۰۱.</ref> قرار دارد؛ زیرا همه اینها از [[اساتید]] [[حدیثی]] [[المعلّی بن محمد البصری]] هستند، از این رو استظهار می‌شود که بسطام بن مرّه در طبقه [[اصحاب امام رضا]]{{ع}} قرار می‌گیرد و در اوایل سده سوم [[هجری]] می‌زیسته است. | |||
[[آیت الله بروجردی]] نیز احتمال داده است که بسطام بن مرّه از [[راویان]] طبقه هفتم باشد<ref>ر.ک: الموسوعة الرجالیه (طبقات رجال الکافی)، ص۷۸.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 513.</ref> | |||
==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]== | |||
در [[اسناد روایات]]، بسطام بن مرّه از [[إسحاق بن احسان]]، [[عبدالرحمن بن یزید فارسی]]، [[عبدالله بن بکر فارسی]] و [[عمرو بن ثابت]]<ref>الکافی، ج۱، ص۲۱۷، (ح۱)، ج۶، ص۳۱۹، (ح۱)؛ المحاسن، ج۲، ص۵۱۰، ح۶۷۷؛ کمال الدین، ص۳۲۳، (ح۷).</ref> روایت کرده که از اساتید حدیثی وی به شمار می‌آیند و افرادی نظیر [[المعلی بن محمد البصری]]، [[علی بن محمد القاسانی]] و [[ابراهیم بن هاشم]]<ref>ر.ک: الکافی، ج۱، ص۲۱۷، ح۱؛ المحاسن، ج۲، ص۵۱۰، ح۶۷۷؛ کمال الدین، ص۳۲۳، ش۷.</ref> نیز از بسطام بن مرّه [[روایت]] کرده‌اند که از [[شاگردان]] [[حدیثی]] او شمرده می‌شوند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 513.</ref> | |||
==[[مذهب]] [[راوی]]== | |||
[[علامه تستری]] با اشاره به [[سند روایت]] [[تهذیب الأحکام]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۹، ص۴۰، ح۱۷۰: {{عربی|محمد بن یعقوب، عن الحسین بن محمد، عن معلی بن محمد، عن بسطام بن مرّة، عن إسحاق بن حسان، عن الهیثم بن واقد، عن علی بن الحسن العبدی، عن أبی هارون، عن أبی سعید الخدری قال:...}}.</ref> که بسطام بن مرّه در آن واقع گردیده و اشاره به [[کلام]] [[شیخ طوسی]] ذیل روایت مبنی بر عامّی بودن بیشتر [[راویان]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۹، ص۴۰: {{عربی|و الرجال الذین رووا هذا الخبر أکثرهم عامة}}.</ref> می‌نویسد که راویان پیش از بسطام بن مرّه تا معلّی بن محمد [[شیعه]] هستند؛ ولی خود بسطام، مشکوک المذهب است<ref>قاموس الرجال، ج۲، ص۳۱۲، ش۱۰۹۳: {{عربی|و الرواة قبله إلی معلّی بن محمد معلوم کونهم من الخاصة، و یبقی هو مشکوکا}}.</ref>. | |||
اشکال نظر علامه تستری این است که موضوع [[رجال نجاشی]]، راویان امامی است و خودش در مقدمه قاموس الرجال به آن تصریح کرده است<ref>قاموس الرجال، ج۱، ص۲۵: {{عربی|أما فهرست الشیخ و فهرست النجاشی و کتاب ابن الغضائری، فما تذکر غیر الشیعی إلا إذا کان عامی روی عنا أو صنف لنا، فتذکره مع التنبیه}}.</ref>. بر این اساس، باید بسطام بن مرّه را از راویان امامی به شمار آورد، چون نامش در [[رجال النجاشی]] عنوان شده است. افزون بر آن، مضامین روایاتش نیز آن را [[تأیید]] می‌کنند؛ برای نمونه: | |||
{{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ اَلْهَمَدَانِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ بِسْطَامِ بْنِ مُرَّةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ قَالَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ سَيِّدُ اَلْعَابِدِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ : مَنْ ثَبَتَ عَلَى مُوَالاَتِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ أَلْفِ شَهِيدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ}}<ref>کمال الدین، ص۳۲۳.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 514-515.</ref> | |||
==جایگاه حدیثی راوی== | |||
[[نجاشی]] تنها به ذکر نام راوی و صاحب کتاب بودنش بسنده کرده و درباره [[جرح و تعدیل]] وی نظری نداده است و [[رجالیان]] پسین نیز بسطام بن مرّه را در کتاب خود عنوان کرده و ذیل آن به عبارت [[نجاشی]] یا بعضی روایاتی که از بسطام بن مرّه نقل شده، اشاره کرده و درباره [[توثیق]] یا [[تضعیف]] وی [[سکوت]] کرده‌اند، از این رو از [[راویان مهمل]] شمرده می‌شود و بر این اساس، [[ابن داود]] از وی در قسم اول کتابش نام برده است<ref>ر.ک: الرجال (ابن داود)، ص۷۰، ش۲۳۸.</ref>؛ زیرا قسم اول [[رجال ابن داود]] به [[راویان ممدوح]] و مُهمل اختصاص دارد. افزون بر این، در [[سند روایت]] [[تفسیر القمی]] نیز قرار گرفته است<ref>{{متن حدیث| أخبرنا الحسین بن محمد، عن المعلی بن محمد، عن بسطام بن مرة، عن إسحاق بن حسان، عن الهیثم بن راقد، عن علی بن الحسین العبدی، عن سعد الإسکاف، عن أصبغ ابن نباتة أنه سئل أمیر المؤمنین{{ع}} عن قول الله - عز و جل -: {{متن قرآن|أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ}}<ref> که مرا و پدر و مادرت را سپاس بگزار سوره لقمان، آیه ۱۴.</ref> قال: الوالدان اللذان أوجب [[الله]] لهما الشکر، هما اللذان ولدا العلم و ورثا الحکم [الحلم] و [[أمر]] [[الناس]] بطاعتهما}}. (تفسیر القمی، ج۲، ص۱۴۸؛ نیز ر.ک: تفسیر القمی، ج۲، ص۴۱۷).</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 515.</ref> | |||
==[[بسطام بن صرة]]== | ==[[بسطام بن صرة]]== | ||