آسیب‌شناسی آزادی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

[[آزادی]] همچون هر امر [[ارزشمند]] دیگر ممکن است دچار آسیب‌هایی شود و به پیامدهای ناخواسته و نامطلوبی منجر شود. بنابراین این آسیب‌ها باید [[شناسایی]] شود تا بتوان از بروز آنها [[پیشگیری]] نمود تا در صورت [[گرفتاری]] به آن آسیب‌ها، بتوان آنها را علاج کرد.

به نظر [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، یک آسیب در [[فهم]] معنای آزادی، محدود کردن آن در حوزه [[سیاسی]] و عدم توجه به دیگر ابعاد [[آزادی اجتماعی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با جمعی از اعضای تشکل‌ها، کانون‌ها، نشریات، هیئت‌های مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی، ۱۵/۸/۱۳۸۲.</ref>. اما

آسیب اساسی‌تر، بدفهمی از آن است. توهم [[تعارض]] آزادی با [[دین]] یکی از این بدفهمی‌ها است. این بدفهمی دو موضع نسبت به آن ایجاد کرده است: موضع [[ترس]] از آزادی و موضع نگاه [[غربی]] به آزادی و [[اباحی‌گری]]. از آنجا که آزادی مفهومی [[اسلامی]] است؛ هر دو موضع، مانع اسلامی کردن و بومی کردن و خودی کردن مفهوم آزادی به شمار می‌آید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. ایشان از هر دو گروه عمیقاً اظهار [[تأسف]] می‌کند که میان مرداب [[سکوت]] و [[جمود]] با گرداب هرزه‌گویی و [[کفرگویی]]، طریق سومی نمی‌شناسند؛ چراکه نتیجه ترس از آزادی، [[گریز]] از [[مناظره]] و منع از [[نقد]] بوده و پیامد اباحی‌گری نیز [[جدال و مراء]] به جای مناظره، و هتاکی و [[مسئولیت‌گریزی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه، ۱۶/۱۱/۱۳۸۱.</ref>. به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که بر اساس مصلحتی پنداری، آن هم خارج از حدود قانونی و [[ایمان]] رایج، محدودیتی برای آزادی قایل شویم<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جلسه پرسش و پاسخ با مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، ۴/۱۲/۱۳۷۷.</ref>. از سوی دیگر، کوبیدن دین به نام آزادی که البته از دوران [[مشروطیت]] سابقه دارد نیز خطرناک است و نمیتوان با [[سوء]] استفاده از آزادی، دین را مخدوش کرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در ۲/۱۲/۱۳۶۸.</ref>. [[عدم تعادل]] در مطالبه ارزش‌هایی چون [[آزادی]]، [[امنیت]]، [[دین]] و [[استقلال]] یک آسیب جدی است و همگان، به ویژه دستگاه‌های [[حکومتی]]، در این مورد مسئول‌اند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۳/۲/۱۳۷۹.</ref>.

[[دشمن]] و [[دوستان]] دشمن نیز با [[سوء]] تعبیر از آزادی، سوء استفاده زیادی می‌کنند که [[رهبر انقلاب]] از آن اظهار [[تأسف]] بسیار دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مردم مشهد و زائران حضرت علی بن موسی الرضا{{ع}} در صحن حضرت امام خمینی، ۱/۱/۱۳۷۸؛ خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۳/۲/۱۳۷۹.</ref>. البته غرب از این سوء تعبیر و سوء استفاده غرب [[تجربه]] موفق در [[فروپاشی]] شوروی سابق دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، ۱۹/۴/۱۳۷۹.</ref>. از جمله این سوء استفاده‌ها تشدید فضای [[اختلاف]] و تشنج<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۴/۱۰/۱۳۷۷.</ref>، تشویش [[افکار عمومی]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۴/۱۰/۱۳۷۷.</ref>، ایجاد [[بدبینی]] نسبت به [[نظام]] و [[تضعیف]] [[اعتماد]] به [[مسئولان]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جوانان در مصلای بزرگ تهران، ۱/۲/۱۳۷۹.</ref>، [[شبهه افکنی]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جلسه پرسش و پاسخ با مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، ۴/۱۲/۱۳۷۷؛ مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ۱۱/۵/۱۳۸۰.</ref>، [[ترویج]] [[فرهنگ بیگانه]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ۱۱/۵/۱۳۸۰.</ref>، [[میراندن]] [[روح امید]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جوانان در مصلای بزرگ تهران، ۱/۲/۱۳۷۹.</ref>، [[بزرگ‌نمایی]] قضایای کوچک<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار نمایندگان هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، ۲۷/۳/۱۳۸۳.</ref>، [[توهین]] به نهادهای اصلی [[کشور]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار جوانان در مصلای بزرگ تهران، ۱/۲/۱۳۷۹.</ref>، [[بدگویی]] آشکار و صریح از اشخاص<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جلسه پرسش و پاسخ با مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، ۴/۱۲/۱۳۷۷.</ref>، ترویج [[منکرات]] و [[فحشا]] و [[بی‌بندوباری]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ۱۱/۵/۱۳۸۰.</ref> و از بین بردن فضای مناسب برای [[آزاداندیشی]]<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه، ۱۶/۱۱/۱۳۸۱.</ref> است. این [[سوء]] تعبیر و سوء استفاده تا آنجا پیش رفت که حتی تعبیرهای مضحکی مانند «[[براندازی]] قانونی» نیز به کار رفت<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیر کبیر، ۹/۱۲/۱۳۷۹.</ref>. با همه اینها، باید توجه شود که سوء استفاده از [[آزادی]] به معنای استفاده زیاد از آن نیست و بدفهمی در این مورد خود آسیبی دیگر بر آزادی است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. جلوگیری از سوء استفاده‌ها به معنای این نیست که [[دشمنان]] [[نظام]] و [[مخالفان اسلام]] نمی‌توانند در این نظام [[زندگی]] کنند. آنان به عنوان [[شهروند]] [[حقوق شهروندی]] و [[امنیت]] هم برخوردارند؛ اما [[حق]] معارضه و [[مبارزه]] با نظام را ندارند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان، ۱۵/۶/۱۳۸۰.</ref>.

این آسیب‌ها مستلزم تبیین مرزهای آزادی است. درست است که [[انقلاب]]، برای [[گسستن]] زنجیرهاست و [[احساس]] آزادی را در پی دارد، اما زنجیرهایی از [[قانون]] را نیز می‌بندد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار شعرای مشهد، ۶/۱/۱۳۶۹.</ref>. قلمرو و مرز آزادی وابسته به تعریف و ملاک آزادی است.

به نظر [[حضرت آیت‌الله خامنه‌ای]]، اگرچه در [[اسلام]] آزادی امری [[فطری]] است؛ اما، همانند [[حق]] فطری [[حیات]]، در مواردی استثناء بر می‌دارد. اگر آزادی در [[خدمت]] ضایع کردن فرآورده‌های [[ارزشمند]] [[معنوی]] یا مادی یک [[ملت]] به کار گرفته شود، [[مضر]] است؛ چنان که حیات یک [[انسان]] نیز در چنین مواردی مضر است. ایشان مبنای تحدید آزادی در اسلام را وجود [[حقایق]] و ارزش‌های ثابت در اسلام می‌داند که حرکت در سمت آن [[حقیقت]] [[ارزش]]، ارزش آفرین و کمال است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. بنابراین، مرزهای آزادی در دست [[دولت]] یا حتی [[مقام رهبری]] نیست؛ بلکه مرزها با [[فهم]] صحیح از [[قرآن]] و [[حدیث]] به دست می‌آید<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>.

حد آزادی در غرب، همانند [[عظمت]] این کشورها و [[سلطه]] [[علمی]] این کشورها با [[منافع مادی]] و [[استحکام]] پایه‌های این [[حکومت‌ها]] تعریف می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. اگرچه [[غرب‌زدگان]] به شدت بر آزادی بی‌قید و شرط تأکید دارند؛ اما او حدود و مرزهای آزادی در دنیای مادی غرب را نشان می‌دهد؛ مرزهای آزادی در غرب، برخلاف مرزهای آزادی در اسلام، مرزهای مادی است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. در [[تأیید]] این نکته، به نمونه‌هایی می‌توان اشاره کرد. برای نمونه، [[نهضت]] آزادی [[زنان]] در چارچوب منافع مادی [[اقتصادی]] تعریف می‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در همایش بزرگ خواهران در ورزشگاه آزادی به مناسبت جشن میلاد کوثر، ۳۰/۷/۱۳۷۶.</ref>. نمونه دیگر [[آزادی]] [[تعلیم و تربیت]] است که از مسلم‌ترین [[حقوق]] انسان‌هاست. اما این آزادی در دانشگاه‌های بزرگ دنیای [[غربی]] در مورد [[دانش]] و فن‌آوری والا محدود می‌شود؛ زیرا با خروج این دانش از انحصار این قدرت‌ها، [[سلطه]] آنان به حال خود باقی نمی‌ماند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref> و اساساً فناوری غربی را همراه با [[اسارت]] [[انسان]] می‌داند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، ۲۳/۲/۱۳۷۹.</ref>. از محدودیت‌های دیگر آزادی در غرب، آزادی انتقال اطلاعات و [[اخبار]]، آزادی زنده ماندن، [[آزادی عقیده]]، آزادی [[مبارزه سیاسی]] است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. به هر حال نمونه‌هایی از این دست بسیارند.

[[رهبر انقلاب]] در مسأله [[حدود آزادی]] بسیار [[قاطع]] است و بعضی امور را به این علت [[تحمل]] می‌کند که تا حد امکان دستگاه‌های [[مسئول]]، [[وزارت]] [[ارشاد]]، [[دستگاه قضایی]] و دستگاه، [[امنیتی]] [[وظیفه]] خود را انجام دهند. ایشان تصریح می‌کند که در این مورد هیچ به این [[فکر]] نمی‌کند که [[دنیا]] چه می‌گوید یا روزنامه‌ها و سازمان‌های دنیا چه می‌گویند؛ چنان که نباید به آن فکر کرد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار فرماندهان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، ۲۴/۶/۱۳۷۷.</ref>. در [[حفاظت]] از مرز آزادی نمی‌توان تنها به [[نصیحت]] اکتفا کرد و نمی‌توان [[مردم]] را به بهانه [[انتخاب]] [[آزاد]] در دست [[دشمنان دین]] [[اخلاق]] و [[زندگی]] رها کرد؛ بلکه این امر [[اقدام]] قاطع امنیتی و [[قضایی]] لازم دارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار وزیر معاونین و رؤسای مناطق آموزش و پرورش سراسر کشور، ۲۱/۵/۱۳۷۱.</ref>.

اساسی‌ترین مرز آزادی اصل [[اسلام]] است. بنابراین، سوق مردم به [[بی‌ایمانی]] و [[عقاید]] مخالف اسلام و [[اشاعه فساد]] [[فکری]] آزاد نیست و آن را [[خیانت]] می‌نامد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷؛ دیدار فرماندهان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، ۲۴/۶/۱۳۷۷.</ref>. حد [[آزادی]] حدودی است که [[اسلام]] تعیین کرده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار فرماندهان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، ۲۴/۶/۱۳۷۷.</ref> و در درون آن مرزها است که آزادی باید استفاده شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. [[تبلیغ]] [[اباحی‌گری]] [[اعتقادی]] و عملی کار [[دشمن]] بوده و خروج از مرز آزادی به شمار می‌آورد؛ در حالی که آزادی [[اسلامی]] برای خود اسلام است. به نظر معظم له اباحی‌گری یعنی گرفتن پایبندی‌ها، تقیدات و تکیه‌گاه‌هایی که [[انسان]] را در حرکت به سمت [[هدف]] مشخص عازم و مصمم می‌کند و او را [[سرگردان]] و لنگ کردن<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری آقای سید محمد خاتمی، ۱۱/۵/۱۳۸۰.</ref>.

[[اخلاق]] یکی از فارق‌های اساسی دیگر میان آزادی اسلامی و آزادی لیبرالی [[غربی]] است. در [[لیبرالیسم]] غربی [[حقیقت]] و [[ارزش‌های اخلاقی]] نسبی است و [[اعتقاد]] به ارزش‌های اخلاقی بر عدم اعتقاد به آنها ترجیح ندارد و در آن [[نظام]]، اعتقاد یک فرد به مجموعه‌ای از ارزش‌های اخلاقی، به او این [[حق]] را نمی‌دهد که از تعرض به این [[ارزش‌ها]] [[نهی]] کند؛ چون ممکن است دیگران به این ارزش‌ها [[معتقد]] نباشد و نیز بیان می‌کند که در این نظام از لحاظ [[معنوی]] نیز هیچ حدی برای آزادی وجود ندارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref> و از معنای وسیع آزادی، غرب بیشتر به حدود و مرزهای نادرست و [[مضر]] آن [[گرایش]] پیدا کرده است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در همایش بزرگ خواهران در ورزشگاه آزادی به مناسبت جشن میلاد کوثر، ۳۰/۶/۱۳۷۶.</ref>. اما در اسلام، ارزش‌های اخلاقی و معنوی مرز آزادی‌اند. برای نمونه، [[اشاعه فساد]] جنسی و سوق [[مردم]] به [[شهوات]]، [[دروغ‌گویی]] و مانند آنها [[آزاد]] نیست<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷؛ دیدار فرماندهان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، ۲۴/۶/۱۳۷۷.</ref>. همچنین، در حوزه [[هنر]]، [[آزادی]] تخیل یا آزادی [[هنری]] بهانه فضیلت‌سوزی و هتک [[اخلاق]] نمی‌شود<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر، ۱/۵/۱۳۸۰.</ref>.

به علاوه، [[ارجاف]] ([[شایعه‌پراکنی]] برای [[ترساندن]] و [[فتنه‌انگیزی]]) نیز مرزی از [[ارزش‌های معنوی]] آزادی است<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>.<ref>[[ابوالحسن حسنی (زاده 1348)|حسنی، ابوالحسن]]، [[آزادی اسلامی - حسنی (مقاله)|مقاله «آزادی اسلامی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲]] ص ۱۱۸۰.</ref>