آشتی در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

== سلام" و "صلح" در [[فرهنگ]] حقوقی و [[سیاسی]] [[اسلام]] ==

سلام که [[شعار]] و [[درود]] [[اسلامی]] است: {{متن قرآن|وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ}}<ref>«و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما!» سوره انعام، آیه ۵۴.</ref> و تحیتی است که [[خداوند]] به کسانی ارزانی می‌دارد که از گذرگاه [[صبر]] و [[استقامت]] گذشته باشند: {{متن قرآن|سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ}}<ref>«درود بر شما به شکیبی که ورزیده‌اید که فرجام آن سرای، نیکوست!» سوره رعد، آیه ۲۴.</ref>. هنگامی که شخصی به دیگری سلام می‌گوید در [[حقیقت]] مفهوم آن [[دعا]] و خواستن سلامت و [[امنیت]] از خداوند برای اوست، یعنی سلامت و امنیت باد از خداوند بر تو و این دعا و تحیت موجب [[نزول]] [[برکات]] و [[پاکی]] است: {{متن قرآن|فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً}}<ref>«به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند» سوره نور، آیه ۶۱.</ref>، {{متن قرآن|سَلَامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ}}<ref>«و درود بر پیامبران» سوره صافات، آیه ۱۸۱.</ref> [[مصونیت]] وی است: {{متن قرآن|وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ}}<ref>«و نه بیمی خواهند داشت و نه اندوهگین می‌گردند» سوره بقره، آیه ۶۲.</ref>.

[[سلام]] به عنوان [[شعار]] [[صلح]]، تنها در برابر انسان‌های طالب صلح گفته نمی‌شود، بلکه در مقابل کسانی که با برخورد جاهلانه، صلح را به مخاطره می‌افکنند نیز سلام گفته می‌شود: {{متن قرآن|وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا}}<ref>«و هرگاه نادانان با آنان سخن سر کنند پاسخی نرم گویند» سوره فرقان، آیه ۶۳.</ref>. [[قرآن]] در برابر کسانی که شعار سلام را بر زبان می‌آورند، [[درشتی]] و ناباوری و [[بدگمانی]] را نمی‌پذیرد: {{متن قرآن|وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا}}<ref>«و به کسی که به شما ابراز اسلام می‌کند نگویید: تو مؤمن نیستی» سوره نساء، آیه ۹۴.</ref>. سلام، بیانگر مطلوب‌ترین حالتی است که [[انسان]] به هنگام ورود در [[بهشت]] و دریافت [[سند]] [[جاودانگی]]، آن حالت را [[احساس]] می‌کند: {{متن قرآن|ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ}}<ref>«بدان با سلامتی درآیید که این روز جاودانگی است» سوره ق، آیه ۳۴.</ref>. ارزشمندترین، بزرگ‌ترین و مفید‌ترین لحظات در سال، [[شب قدر]] است که قرآن از آن به سلام یاد می‌کند: {{متن قرآن|سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ}}<ref>«آن (شب) تا دمیدن سپیده (امن و) سلامت است» سوره قدر، آیه ۵.</ref>.

ب) "صلح": واژه [[صلح]] در لغت؛ به معنی [[مسالمت]]، [[سازش]] و از بین بردن [[نفرت]] میان [[مردم]] است<ref>ر. ک: راغب، المفردات، ذیل ماده صلح.</ref>، {{متن قرآن|وَالصُّلْحُ خَيْرٌ}}<ref>«و سازش نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۱۲۸.</ref> و [[صلاح]] از همین ماده و [[صالح]] به معنی مطابق با [[عدل]] و [[انصاف]] و [[شایسته]] و به دور از هر نوع [[فساد]] آمده: {{متن قرآن|إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ}}<ref>«سخن پاک به سوی او بالا می‌رود و کردار نیکو آن را فرا می‌برد» سوره فاطر، آیه ۱۰.</ref>؛ {{متن قرآن|فَمَنْ خَافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ}}<ref>«و اگر کسی از وصیّت‌کننده‌ای بیم گرایشی (نادرست) یا گناهی داشت آنگاه (با دگرگون کردن وصیّت) میان آنان سازش داد، بر او گناهی نیست» سوره بقره، آیه ۱۸۲.</ref>؛ {{متن قرآن|كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَأَصْلَحَ بَالَهُمْ}}<ref>«و (خداوند) از گناهان آنان چشم پوشید و حالشان را نیکو گردانید» سوره محمد، آیه ۲.</ref><ref>ر. ک: فقه سیاسی، ج۳، ص۳۷۶.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی]] و [[ابراهیم موسی‌زاده|موسی‌زاده]]، [[بایسته‌های فقه سیاسی (کتاب)|بایسته‌های فقه سیاسی]]، ص ۱۰۴-۱۱۰.</ref>

در مسأله صلح و جنگ نیز چند نظریه به عنوان تأسیس اصل و قاعده دیده می‌شود.

# نظریه برخی از مستشرقین که در مسائل بین‌الملل [[اسلام]] به بررسی پرداخته‌اند مبنی بر اینکه [[جهاد]]، رابطه اصلی [[دارالاسلام]] را با [[جهان]] خارج مشخص می‌کند و اسلام از آنجا که نتوانست [[خوی]] جنگ‌جویی [[اعراب]] را زایل سازد، از این وسیله برای [[سرکوب]] غیرمسلمین استفاده کرده و اگر اسلام از [[صلح]] سخن به میان آورده صرفاً برای رهیابی به [[هدف]] نهایی است که توسعه اسلام در جهان است و این در شرایطی است که جهاد کارساز نباشد و [[روابط بین‌الملل]] و [[دیپلماسی]] در [[جهان اسلام]] پدیده‌ای کاملاً [[بیگانه]] و ناآشنا است<ref>ر. ک: دکتر حمید بهزادی، مقاله «اصول روابط بین‌الملل و تحولات آن در اسلام» و نظرات برنارد لوئیس - مستشرق معروف در همان مقاله.</ref>. مستند این نظریه، [[آیات جهاد]] در [[قرآن]] است که جهاد را به عنوان یک [[فریضه]] بر همه [[مسلمین]] [[واجب]] شمرده و کسانی را که از جهاد روی برمی‌گردانند مورد [[نکوهش]] شدید قرار داده است و با برداشتی سطحی [[تصور]] شده است که کلیه آیات جهاد مربوط به [[جهاد ابتدایی]]، و معنی جهاد ابتدایی هم شعله‌ور نگاه داشتن [[جنگ]] به طور مستمر بین جهان اسلام و جهان [[کفر]] است.

# [[جنگ]] ([[جهاد]]) وسیله است نه [[هدف]]؛ زیرا هدف از جهاد، [[هدایت]] است و [[جنگ با کفار]] و [[کشتار]] آنها مقصود اصلی نیست و به همین دلیل است که اگر هدایت بدون جهاد امکان‌پذیر باشد، چنین طریقه‌ای مقدم بر جهاد خواهد بود و نیز در جهاد به حداقل و مقدار مورد [[لزوم]] اکتفا می‌شود و در [[حقیقت]] ضرورتی است که در مواقع خاص به [[میزان]] [[ضرورت]]، اجتناب ناپذیر می‌گردد. مستند این نظریه روایاتی است که از [[خوی]] جنگ‌جویی [[نهی]] می‌کند و [[مسلمین]] را به [[عافیت‌طلبی]] [[دعوت]] می‌نماید، از این قبیل است روایتی که [[ابوهریره]]، نقل می‌کند: {{متن حدیث|ایها الناس لا تمنوا لقاء الله و واسئلوا الله العافیه}}؛ ([[مردم]]! آرزوی [[مرگ]] نکنید و از [[خداوند]] [[عافیت]] و [[سلامتی]] [[طلب]] کنید). این نظریه که به فقهای شافعیه نسبت داده شده گرچه در توجیه [[انگیزه]] جهاد قابل مناقشه است زیرا اهداف جهاد هدایت نیست، چون جهاد به خاطر [[خشونت]]، نوعی [[اکراه]] را در بر دارد که از دید اسلام، اکراه وسیله هدایت نیست. {{متن قرآن|أَفَأَنْتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتَّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ}}<ref>«آیا تو مردم را ناگزیر می‌کنی که مؤمن باشند؟» سوره یونس، آیه ۹۹.</ref>؛ {{متن قرآن|لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ}}<ref>«در (کار) دین هیچ اکراهی نیست» سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref> در این نظریه اساس، عدم اصالت جنگ است و بر این مبنا جنگ همواره باید با مجوز و انگیزه معقول و [[شرعی]] آغاز گردد.

# نظریه [[منسوخ]] بودن جهاد که به [[جنبش]] قادیانی‌ها نسبت داده شده، با توجه به [[نصوص قرآن]] و [[احادیث اسلامی]] در زمینه [[فریضه]] بودن جهاد، جایی برای بحث درباره این نظریه باقی نمی‌ماند.

== وجوب صلح و ترک جنگ ==

پایان دادن به [[جنگ]] و شرایط آن و کیفیت برقراری [[عقد]] [[صلح]] میان [[مسلمانان]] و [[کفّار]] نیز یکی از مباحث [[فقه سیاسی]] در باب [[جهاد]] است.

#"تأمین"؛ اگر یکی از مسلمانان به یکی از کفّار و یا عده‌ای از آنان [[امان]] دهد، جنگ با آنها [[حرام]] می‌شود، مشروط بر این که این تأمین قبل از [[اسیر]] شدن کفّار توسط [[مسلمین]] و نیز عاری از [[مفسده]] باشد، مثلاً [[یقین]] شود که آنها جاسوس [[دشمن]] نیستند.

#"حکمیت"؛ اگر کفّار و [[امام]] مسلمین حاضر شوند که شخصی به عنوان [[حکم]] و داور [[قضاوت]] نمایند، آن حکم هر چه گفت باید عمل شود، از جمله ترک جنگ؛ مشروط بر این که [[داوری]] و حکم، برخلاف مسلمات [[موازین]] [[اسلام]]، نباشد. چنان‌که در [[زمان رسول خدا]] {{صل}} [[یهودیان]] "بنی قریظه" حاضر شدند که به حکم داوری سعدبن [[معاذ]] گردن نهند و براساس [[حکمیت]] وی، مردان [[جنگی]] آنها اعدام و [[زن]] و فرزندشان اسیر شدند.

[[رده:مدخل‌های تلخیص شده]]