دعا در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

| موضوع مرتبط = دعا

| عنوان مدخل  = دعا

| پرسش مرتبط  =  

}}

'''[[دعا]]''' به معنای خواندن و [[یاری]] خواستن است و [[حقیقت]] دعا آن است که [[انسان]] خود را [[بنده]] و نیازمند مطلق به [[خدا]] ببیند و [[امام سجاد]] {{ع}} در دعاهای خود بر این مسأله تاکید دارند. دعا به درگاه [[خداوند]] بدون [[اجابت]] باقی نمی‌ماند مشروط بر اینکه همراه با [[اخلاص]] باشد؛ حالت [[تضرع]] وجود داشته باشد و [[دعاکننده]] [[یقین]] به [[استجابت]] داشته باشد.

دعا به معنای "خواندن، [[استغاثه]] و [[یاری]] خواستن است"<ref>مفردات الفاظ القرآن.</ref>. [[علامه طباطبایی]] می‌گوید: "دعا و [[دعوت]] به معنای جلب توجه مدعُوّ ([[خداوند]]) به سوی [[داعی]] (نیایش‌گر) برای جلب سود یا دفع زیان است<ref>المیزان فی تفسیرالقرآن، ج۲، ص۳۱.</ref>. با [[تأمل]] در کاربردهای [[دعا در قرآن]] و [[حدیث]]، این نتیجه به دست می‌آید که [[حقیقت]] دعا آن است که [[انسان]] خود را [[بنده]] و [[نیازمند]] مطلق به [[خدا]] ببیند و با [[پرستش]] او درصدد جلب [[عنایت]] و [[رحمت]] او برآید<ref>نهج‌الذکر، ج۱.</ref>.

[[جهان هستی]] نظام‌مند است. بدین معنا که هیچ رخدادی در جهان و در [[ارتباط]] با انسان بدون علت و سبب انجام نمی‌گیرد. از میان همه پدیده‌های جهان، [[اعمال]] و [[افعال]] [[بشر]] این امتیاز را دارد که [[سرنوشت]] آن حتمی و تخلف‌ناپذیر نیست و به هزاران [[علل]] و اسباب، از جمله انواع اراده‌ها و انتخاب‌ها و اختیارها که از خود بشر [[ظهور]] می‌کند، بستگی دارد و درباره هر رخدادی، هر اندازه علل و اسباب مختلف و جریان‌های مختلف متصور باشد، [[قضا]] و قدرهای گوناگون متصور است<ref>مجموعه آثار، ج۱، ص۳۹۴۔ ۳۹۵، با اندکی تصرف.</ref>. [[دعا]] و هرگونه [[ارتباط]] [[معنوی]] با [[خداوند]]، از جلوه‌های [[قضا و قدر الهی]] است که می‌تواند در سرنوشت هر حادثه‌ای مؤثر باشد و یا جلوی [[قضا و قدر]] را بگیرد. [[اعتقاد]] به قضا و قدر به معنای [[باور]] داشتن به نظام‌مند بودن [[جهان]] است و دعا یعنی فراهم کردن علت و سبب برای رسیدن به پاره‌ای از [[خواسته‌ها]] و نیازهای خود<ref>جبر و اختیار، ص۴-۱۲۳.</ref> بر پایه این باور، می‌توان به [[درک]] روشنی از این سخن [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} رسید که فرمود: دعا، بلای فرود آمده و فرود نیامده را باز می‌گرداند<ref>الکافی، ج۲، ص۴۶۹.</ref>. یعنی چه بسا بر اثر عوامل پیشین قرار است حادثه‌ای رخ دهد ولی با اضافه شدن یک متغیر تأثیرگذار جدید به نام دعا و درخواست از [[خدا]]، سرنوشت آن رخداد دستخوش [[تغییر]] می‌شود. بنابراین، دعا از جمله علل و مظاهر نظام‌مندی جهان است و در قلمروهای خاصی می‌تواند اثربخش باشد. بر پایه آموزه‌های [[صحیفه سجادیه]]، دعا از جنبه دیگری نیز با نظام‌مندی جهان ارتباط می‌یابد و آن توجه نمودن به نظام‌مندی عالم و [[پذیرش]] آن است و اینکه نیایش‌گر [[اذعان]] کند که هرچه در جهان و در ارتباط با [[انسان]] رخ می‌دهد بر پایه [[نظام]] سبب و مسبب و [[قدر]] و [[قضای الهی]] است: {{متن حدیث|لَيْسَ‏ لَنَا مِنَ‏ الْأَمْرِ إِلَّا مَا قَضَيْتَ‏}}<ref>دعای ۶.</ref> و هرچه خداوند برای انسان مقدر کرده بر پایه [[شایستگی‌ها]] و عادلانه است<ref>دعاهای ۱۳، ۱۸ و ۲۱.</ref>، ایجاد [[آمادگی]] در خود برای قانع بودن به [[تقدیر الهی]] و پذیرش آن خواه به سود یا زیان ما باشد<ref>دعاهای ۱۳، ۳۲، ۳۳ و ۳۵.</ref>، درخواست از [[خدا]] برای رقم زدن [[سرنوشت]] [[خیر]] برای [[بنده]]<ref>دعاهای ۳۳ و ۵۴.</ref> و در نهایت، درخواست قرار گرفتن دعاهای نیایش‌گر در [[سلسله]] اسباب و عوامل تقدیر و قضای [[خداوند]]؛ چنانچه می‌خوانیم: «ای [[پروردگار]] من! ای خدای [[مهربان]]! همه آنچه را از تو خواسته‌ام و از تو‌طلبیده‌ام و برای آن روی به تو آورده‌ام [[اجابت]] کن، آن را برای من بخواه و مقدر کن و [[حکم]] کن و روا دار»<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>.<ref>[[علی باقری‌فر|باقری‌فر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دعا و مناجات»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۱۶.</ref>

{{اصلی|استجابت دعا}}

بر پایه آموزه‌های [[صحیفه سجادیه]]، در بحث اجابت دعا توجه به چند نکته زیر حائز اهمیت است:

# خدا را با چه نامی بخوانیم: به فرموده [[قرآن کریم]]، همه نام‌ها و [[اوصاف خدا]] نیکوست<ref>{{متن قرآن|قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى...}} «بگو: چه «الله» را بخوانید و چه «رحمان» را؛ هر چه بخوانید، نام‌های نیکوتر او راست.».. سوره اسراء، آیه ۱۱۰.</ref> [[خدا]] را می‌توان به هر نامی خواند، لکن در این میان چند نام و صفت در نیایش‌های [[امام سجاد]] {{ع}} کاربرد بیشتری دارد؛ نخست نام [[مبارک]] "[[الله]]" (اللهم = ای خدا) که بیش از دویست و شصت بار در [[صحیفه]] تکرار شده است، سپس کلمه "[[الهی]]" (= [[معبود]] من)، بعد از آن صفت [[مقدس]] "[[ربّ]]" (= [[پروردگار]] من) و در نهایت صفت‌های "[[رحمان]] و [[رحیم]]" و دیگر اوصافی که نسبت نزدیک‌تری با نوع خواسته نیایش‌گر دارد<ref>نیایش دوازدهم و....</ref>.

== رازگویی و نیازخواهی ==