علم حضوری معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها

علم حضوری معصوم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۶ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۱:۵۸

۱۸٬۳۳۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۶ دسامبر ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۴٬۴۸۳

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
 <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
+==چیستی علم حضوری و فعلی==
+*در برخی از کلمات فقها در مورد علم امامان(علیهم السلام) از تعبیر علم حضوری و فعلی استفاده شده است،<ref>ر.ک. هاشمی، سیدعلی، ویژگی های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> بسیاری از اندیشمندان و محققین، از علم غیب فعلی و مطلق پیامبران و امامان(علیهم السلام) جانبداری می‌کنند و بر این باورند که بندگان برگزیدۀ الهی همواره از همۀ امور مربوط به حال و گذشته و آینده آگاهند و چیزی از رویدادهای جهان بر آنان پوشیده نمی‌ماند.<ref>ر.ک. موسوی، سیدامین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص 248</ref> مراد از فعلی بودن علم امام، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیح‌تر اشیاء و حقایق در پیش امام حاضر هستند و امام به همۀ اشیا به حسب مقام نورانیت خود آگاه است. <ref>ر.ک. زرین جویی، عین الله، مسألۀ علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی، ص 62 ـ 65</ref> مراد، انکشاف معلومات است برای امام به صورت فعلی.<ref>ر.ک. نجفی لاری، سیدعبدالحسین، آگاهی های آسمانی، ص 35</ref> به عبارتی دیگر مراد از علم حضوری انبیا و امامان(علیهم السلام) علم باطنی فطری لدنی موهوبی از جانب خداوند عالم است، با وحی مع‌الواسطه یا بلاواسطه یا الهام و یا هر اسبابی که اختصاص به انبیا و اوصیا آنها دارد.<ref>ر.ک. موسوی، سیدامین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص 248</ref> از علم فعلی به علم حضوری و احاطی یا دائمی نیز تعبیر شده است.<ref>ر.ک. واعظی، حسین، گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل، ص 190 ـ 191</ref> در این صورت تفاوت علم امام با علم خداوند در این است که علم آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است.<ref>ر.ک. کرباسی زاده، علی، رضایی، محمدجعفر، علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان، فصلنامه نقد و نظر، ش 69، ص 132 و 133</ref> در مقابلِ علم فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام بدین معنا است که امام به برخی موضوعات علم ندارد؛ اما توان دریافت آنها را به شیوه های خاص خود دارد.<ref>ر.ک. هاشمی، سیدعلی، ویژگی های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> یعنی آنان هر وقت بخواهند و اراده کنند می‌دانند و خداوند آنان را آگاه می‌کند و اگر نخواهند نمی‌دانند؟<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref>
+==دیدگاه علما دربارۀ علم فعلی==
+*برخی از علما<ref>مانند مرحوم رشتی، بوارق القهر فی تفسیر سورة الدهر، ص ۱۸۶؛ سید عبدالحسین لاری، المعارف السلمانیة، ص۲۰؛ مرحوم مظفر، علم الإمام، ص۲۴ و ...</ref> هم به چنین تعریفی از علم فعلی و اشائی اشاره کرده اند.<ref>ر.ک. هاشمی، سیدعلی، ویژگی های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟؛ سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص 69؛ رنجبر، جواد، کنکاشی در کیفیت و سرچشمه‌های علم امام، صفحه؟؟؟؛ کرباسی زاده، علی، رضایی، محمدجعفر، علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان، فصلنامه نقد و نظر، ش 69، ص 132 و 133؛ مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218؛ موسوی، سیدامین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص 248</ref>
+==ادلۀ فعلی بودن علم امام==
+*برای فعلی بودن علم امام به برخی از ادله استناد کرده اند مانند اینکه اصل در علم فعلی بودن است و یا اینکه آیات و روایات علم را برای ایشان به صورت مطلق اثبات می کند و قید ارادی ندارد، همچنین روایاتی وجود دارد که بیانگر احاطه امام بر دنیا است و این با فعلی بودن علم آنان سازگاری دارد، مانند روایت سماعة بن مهران از امام صادق(علیه السلام) که فرمودند:<ref>مفید، محمد بن محمد، اختصاص، ص 217</ref> «دنیا برای امام تمثل پیدا می‌کند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست.» یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref> و یا اینکه از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است:<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۶۱، ح ۸</ref> «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مرا متولد کرد (من فرزند او هستم) در حالی که به کتاب خدا عالم هستم که در آن ابتداء آفرینش و آنچه موجود می‌شود تا روز قیامت، در آن هست، و خبر آسمان و خبر زمین و خبر بهشت و خبر جهنم و خبر آنچه بود و هست، در آن می‌باشد، این امور را آن چنان که به کف دستم نگاه می‌کنم، می‌دانم، زیرا خداوند می‌فرماید: در قرآن بیان هر چیزی وجود دارد.»<ref>ر.ک. تحریری، محمد باقر، جلوه های لاهوتی، ج 1، ص 256</ref> البته این ادله مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که در جای خود به آن اشاره شده است.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref>
+آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟
+==امام و علم حضوری==
+*شیعه بر پایۀ اصولی که از قرآن و روایات اهل بیت(علیهم السلام) فراگرفته، اعتقاد دارد اصل و فرع دین از راه وحی و شهود و علم حضوری به صورت قرآن و حدیث قدسی با واسطه یا بی ‏واسطۀ فرشتگان به پیامبر و امام می ‏رسد. البته امامان(علیهم السلام) از پیامبر(صلی الله علیه و آله) این معارف را از راه شهودی، با واسطۀ فرشته یا بدون واسطه آن می ‏یابند و به مردم ابلاغ می ‏کنند.<ref>ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، ج 18، ص 347</ref> امام به حقایق جهان هستی و حقایق امور و اسرار ملکوتى و آنچه مورد تصور و تعقل و حس درآید،<ref>ر.ک. حسینی همدانی نجفی، سید محمد، درخشان پرتوی از اصول کافی، ج 4، ص 39</ref> در هرگونه شرایطی که وجود داشته باشند، به اذن خداوند واقف است، اعم از اینکه تحت حس قرار دارند و یا بیرون از دایرۀ حس می‌‏باشند، مانند موجودات آسمانی و حوادث گذشته و وقایع آینده.<ref>ر.ک. طباطبایی، سیدمحمد حسین، بررسی های اسلامی، ج 1، ص 195؛ سبحانی، سیدمحمدجعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 147 ـ 150</ref> و مراد ما از علم در این مقام، آگاهی از موضوعات خارجیِ جزئی محض است، نه آگاهی از موضوعات احکام کلی.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref> برخی از علما نیز بر حضوری بودن علم امام تاکید کرده اند.<ref>ر.ک. هاشمی، سیدعلی، ویژگی های علوم ائمه از دیدگاه امامیه، صفحه؟؟؟</ref>
+==دلایل علم حضوری امام==
+*چندین دلیل برای اینکه علم امام(علیه السلام) حضوری است بیان شده است که به برخی از آنها اشاره می شود:
+#امام به حسب مقام نورانیتی که دارد کامل‏ترین انسان زمان خود و مظهر تام اسماء و صفات خدایی است و بالفعل به همه چیز عالم و به هر واقعۀ شخصی آشناست و به حسب وجود عنصریِ خود به هر طرف توجه کند، حقایق برای وی روشن می‏‌شود.<ref>ر.ک. طباطبایی، سیدمحمد حسین، بررسی های اسلامی، ج 1، ص 195؛ سبحانی، سیدمحمدجعفر، منابع علم امامان شیعه، ص 147 ـ 150</ref>
+#نافعتر بودن علم حضوری برای امت: جانشین پیامبر باید کسی باشد که صفات ایشان را داشته باشد. امام باید علم سرشار و جوشیدۀ از علم الهی داشته باشد تا بتواند مردم را از انحراف نگه دارد. متصف بودن به علم حضوری برای امام لازم است تا اگر کسی سؤالی داشت بتواند به آن پاسخ دهد.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57؛ پارسانسب، گل افشان، پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا، ص ص 44 ـ 46</ref>
+#کاملتر بودن علم حضوری در رسالت و امامت: این کامل تر بودن زمانی است که معصوم متصف به علم حضوری باشد نه مشروط زیرا علم مشروط به اراده گرچه کمال و فضیلت است امّا بالاترین کمال و فضیلت نیست.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref>
+#سزاوارتر بودن انتخاب افضل برای امام: انسان ها دنبال انتخاب برترین فضلیت ها هستند و شکی نیست که علم حضوری برتر از علم ارادی است و چون انتخاب علم حضوری با خود رسول یا امام است، چرا آن را انتخاب نکند و کاملتر را برنگزیند.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref> و دلایل دیگر.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57؛ واعظی، حسین، گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل، ص 190 ـ 191؛ پارسانسب، گل افشان، پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا، ص ص 44 ـ 46</ref>
+==امام و علم حصولی(شأنی)==
+*البته باید توجه داشت که برخی هم علم امام را حصولی می دانند به دلیل آنکه می گویند: "علوم پیامبر(صلی الله علیه و آله) به تعلیم خداست که به او آموخته و علوم امامان(علیهم السلام) به تعلیم پیغمبر است به ایشان و این بیان با حضوری بودن علم ایشان منافات دارد بلکه از صریح آن اخبار چنین مستفاد می‌شود که علم ایشان حصولی است. علاوه بر اینکه اخبارِ صحیفه‌های مختومه‌ای که برای هر یک از ایشان رسیده از جمله شواهد حصولی بودن علم ایشان است، همچنین اخبار صریحۀ صحیحه و معتبره که دلالت دارد بر اینکه اگر بخواهند بدانند".<ref>ر.ک. میرجهانی طباطبایی، سید محمد حسن، ولایت کلیه، ص 177</ref>
+*نتیجه: باید توجه داشت که بازگشت این سؤال به سؤال: "آیا علم امام فعلی است یا شأنی" است و پاسخ در همان سؤال روشن شده است.
+دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیست؟
+==چیستی فعلی بودن علم امام==
+*مراد از فعلی بودن علم امام، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیح‌تر اشیاء و حقایق در پیش امام حاضر هستند.<ref>ر.ک. زرین جویی، عین الله، مسألۀ علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی، ص 62 ـ 65</ref> مراد از علم در این مقام، آگاهی از موضوعات خارجی جزئی محض است، نه آگاهی از موضوعات احکام کلی.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، علم الامام، ص 47 ـ 57</ref> از علم فعلی به علم حضوری و احاطی یا دائمی نیز تعبیر شده است.<ref>ر.ک. واعظی، حسین، گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل، ص 190 ـ 191</ref>
+==دلایل فعلی بودن علم امام==
+*چندین دلیل برای اینکه علم امام(علیه السلام) حضوری است بیان شده است که به برخی از آنها اشاره می شود:
+#نافعتر بودن علم حضوری برای امت: جانشین پیامبر باید کسی باشد که صفات ایشان را داشته باشد. امام باید علم سرشار و جوشیدۀ از علم الهی داشته باشد تا بتواند مردم را از انحراف نگه دارد. متصف بودن به علم حضوری برای امام لازم است تا اگر کسی سؤالی داشت بتواند به آن پاسخ دهد.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref>
+#کاملتر بودن علم حضوری در رسالت و امامت: این کامل تر بودن زمانی است معصوم متصف به علم حضوری باشد نه مشروط زیرا علم مشروط به اراده گرچه کمال و فضیلت است امّا بالاترین کمال و فضیلت نیست.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref>
+#سزاوارتر بودن انتخاب افضل برای امام: انسان ها دنبال انتخاب برترین فضلیت ها هستند و شکی نیست که علم حضوری برتر از علم ارادی است و چون انتخاب علم حضوری با خود رسول یا امام است، چرا آن را انتخاب نکند و کاملتر را برنگزیند.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref>
+#دورتر بودن علم حضوری از نافرمانی مردم: اگر مردم بدانند که امام، نهان و آشکار آنان و گناهانی که مرتکب می‌شوند و طاعاتی که انجام می‌دهند را می‌داند و چون می‌داند به آنان گزارش می‌دهد و هنگام انجام گناه آنان را منع و نهی می‌کند و گاهِ طاعات تشویق‌شان می‌نماید، این موجب می‌گردد مردم از مصیبت دورتر و به طاعات نزدیک‌تر شوند.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref>
+#اصل در علم فعلی بودن است و آیات و روایاتی که علم را برای اهل بیت(علیهم السلام) اثبات می کنند مطلق هستند و قید ارادی بودن را ندارند، همچنین روایاتی داریم که حضوری و فعلی بودن علم ایشان را اثبات می کند مانند: امام صادق(علیه السلام) فرمودند:<ref>مفید، محمد بن محمد، اختصاص، ص 217</ref> «دنیا برای امام تمثل پیدا می‌کند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست.» یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref> و دلایل دیگر.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 47 ـ 57</ref> البته برخی از این دلایل مورد مناقشه قرار گرفته که در جای خود به آن اشاره شده است.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص 218</ref>
+*خلاصۀ سخن آنکه، حتی اگر از امامان(علیهم السلام) بیانات و شواهدی بر حضوری بودن علمشان به دست ما نرسیده بود، دلالت عقل بر آن کافی و واضح بود.<ref>ر.ک. مظفر، محمد حسین، پژوهشی در باب علم امام، ص 108 ـ 113</ref>
 ==علم حضوری==