سیاست‌های اجتماعی امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها
←ارتباط مستقیم با مردم
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
[[امام علی]] {{ع}}- در سفارش‌نامه‌اش به [[مالک اشتر]]-: بر دلت [[مهربانی]] بر [[شهروندان]] و [[دوستی]] و [[لطف]] به آنان را وارد ساز و بر آنان، درنده‌ای آسیب‌رسان مباش که خوردن شکارش را [[غنیمت]] داند؛ چراکه [[شهروندان]]، دو دسته‌اند: دسته‌ای [[برادر دینی]] تواند، و دسته دیگر، در آفرینشْ همانند تو. لغزش‌هایی از آنان سر می‌زند و عیب‌هایی بر آنان عارض می‌گردد و خواسته یا نخواسته، خطایی بر دستشان می‌رود. پس به آنان، از [[بخشش]] و [[گذشت]] خود، [[نصیبی]] رسان، چنان که [[دوست]] می‌داری [[خداوند]] به تو از [[بخشش]] و گذشتش عطا کند؛ چه، تو بالا دستِ آنانی و حکمرانِ بر تو بالا دستِ توست، و [[خدا]]، بالادستِ کسی است که تو را به [[ولایت]] رساند؛ و [[خداوند]]، ساماندهی کارشان را از تو خواست و تو را به وسیله آنان، [[آزمایش]] کرد؛ و خود را آماده [[جنگ]] با [[خدا]] مکن که [[کیفر]] او را تاب نیاوری و از [[عفو]] و [[مهربانی]] او بی‌نیاز نیستی... بدان که هیچ چیز به [[خوش‌گمانی]] [[زمامدار]] به [[شهروند]]، وادارکننده‌تر نیست از [[نیکی]] [[زمامدار]] در [[حق]] [[شهروندان]] و سبُک کردن هزینه‌ها بر آنان و [[آزاد]] گذاشتن ابراز ناخوشی از آنچه در آن زمینه، حقی ندارد. پس [[رفتار]] تو چنان باشد که [[خوش‌گمانی]] به [[شهروندان]] را برایت فراهم سازد؛ چرا که [[خوش‌گمانی]]، [[رنج]] دراز را از تو بزداید و سزاوارترین کس به [[خوش‌گمانی]] تو کسی است که [[رفتار]] نیکت درباره اوست، و سزاوارترین کس به [[بدگمانی]]، کسی است که از تو به او [[بدی]] رسید. [در تحف العقول این زیادی وجود دارد:] این [[جایگاه]] را به سود یا زیان خود، بشناس، تا بینایی‌ات در [[کار نیک]]، بالا رود و خوش‌ابتلایی‌ات نزد [[عامه]] افزون گردد، علاوه بر آنچه [[خداوند]]، بدین سبب در [[قیامت]] برایت مهیا سازد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}- فی عَهدِهِ إلی مالِک الأَشتَرِ-: وأشعِر قَلبَک الرحمَةَ لِلرعِیةِ، وَالمَحَبةَ لَهُم، وَاللطفَ بِهِم، ولا تَکونَن عَلَیهِم سَبُعاً ضارِیاً تَغتَنِمُ أکلَهُم؛ فَإِنهُم صِنفانِ: إما أخٌ لَک فِی الدینِ، وإما نَظیرٌ لَک فِی الخَلقِ، یفرُطُ مِنهُمُ الزلَلُ، وتَعرِضُ لَهُمُ العِلَلُ، ویؤتی عَلی أیدیهِم فِی العَمدِ وَالخَطَأَ، فَأَعطِهِم مِن عَفوِک وصَفحِک مِثلَ الذی تُحِب وتَرضی أن یعطِیک اللهُ مِن عَفوِهِ وصَفحِهِ؛ فَإنک فَوقَهُم، ووالِی الأَمرِ عَلَیک فَوقَک، واللهُ فَوقَ مَن وَلاک. وقَدِ استَکفَاک أمرَهُم وَابتَلاک بِهِم. ولا تَنصِبَن نَفسَک لِحَربِ اللهِ؛ فَإِنهُ لا یدَ لَک بِنِقمَتِهِ، ولا غِنی بِک عَن عَفوِهِ ورَحمَتِهِ... وَاعلَم أنهُ لَیسَ شَی‌ءٌ بِأَدعی إلی حُسنِ ظَن راعٍ بِرَعِیتِهِ مِن إحسانِهِ إلَیهِم، وتَخفیفِهِ المَؤوناتِ عَلَیهِم، وتَرک استِکراهِهِ إیاهُم عَلی ما لَیسَ لَهُ قِبَلَهُم، فَلیکن مِنک فی ذلِک أمرٌ یجتَمِعُ لَک بِهِ حُسنُ الظن بِرَعِیتِک؛ فَإِن حُسنَ الظن یقطَعُ عَنک نَصَباً طَویلًا، وإن أحَق مَن حَسُنَ ظَنک بِهِ لَمَن حَسُنَ بَلاؤُک عِندَهُ. وإن أحَق مَن ساءَ ظَنک بِهِ لَمَن ساءَ بَلاؤُک عِندَهُ}}. وزاد فی تحف العقول: {{متن حدیث|فَاعرِف هذِهِ المَنزِلَةَ لَک وعَلَیک لِتَزِدک بَصیرَةً فی حُسنِ الصنعِ، وَاستِکثارِ حُسنِ البَلاءِ عِندَ العامةِ، مَعَ ما یوجِبُ اللهُ بِها لَک فِی المَعادِ}} (تحف العقول، ص ۱۲۶- ۱۳۰).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۲۹۳-۲۹۷.</ref> | [[امام علی]] {{ع}}- در سفارش‌نامه‌اش به [[مالک اشتر]]-: بر دلت [[مهربانی]] بر [[شهروندان]] و [[دوستی]] و [[لطف]] به آنان را وارد ساز و بر آنان، درنده‌ای آسیب‌رسان مباش که خوردن شکارش را [[غنیمت]] داند؛ چراکه [[شهروندان]]، دو دسته‌اند: دسته‌ای [[برادر دینی]] تواند، و دسته دیگر، در آفرینشْ همانند تو. لغزش‌هایی از آنان سر می‌زند و عیب‌هایی بر آنان عارض می‌گردد و خواسته یا نخواسته، خطایی بر دستشان می‌رود. پس به آنان، از [[بخشش]] و [[گذشت]] خود، [[نصیبی]] رسان، چنان که [[دوست]] می‌داری [[خداوند]] به تو از [[بخشش]] و گذشتش عطا کند؛ چه، تو بالا دستِ آنانی و حکمرانِ بر تو بالا دستِ توست، و [[خدا]]، بالادستِ کسی است که تو را به [[ولایت]] رساند؛ و [[خداوند]]، ساماندهی کارشان را از تو خواست و تو را به وسیله آنان، [[آزمایش]] کرد؛ و خود را آماده [[جنگ]] با [[خدا]] مکن که [[کیفر]] او را تاب نیاوری و از [[عفو]] و [[مهربانی]] او بی‌نیاز نیستی... بدان که هیچ چیز به [[خوش‌گمانی]] [[زمامدار]] به [[شهروند]]، وادارکننده‌تر نیست از [[نیکی]] [[زمامدار]] در [[حق]] [[شهروندان]] و سبُک کردن هزینه‌ها بر آنان و [[آزاد]] گذاشتن ابراز ناخوشی از آنچه در آن زمینه، حقی ندارد. پس [[رفتار]] تو چنان باشد که [[خوش‌گمانی]] به [[شهروندان]] را برایت فراهم سازد؛ چرا که [[خوش‌گمانی]]، [[رنج]] دراز را از تو بزداید و سزاوارترین کس به [[خوش‌گمانی]] تو کسی است که [[رفتار]] نیکت درباره اوست، و سزاوارترین کس به [[بدگمانی]]، کسی است که از تو به او [[بدی]] رسید. [در تحف العقول این زیادی وجود دارد:] این [[جایگاه]] را به سود یا زیان خود، بشناس، تا بینایی‌ات در [[کار نیک]]، بالا رود و خوش‌ابتلایی‌ات نزد [[عامه]] افزون گردد، علاوه بر آنچه [[خداوند]]، بدین سبب در [[قیامت]] برایت مهیا سازد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}- فی عَهدِهِ إلی مالِک الأَشتَرِ-: وأشعِر قَلبَک الرحمَةَ لِلرعِیةِ، وَالمَحَبةَ لَهُم، وَاللطفَ بِهِم، ولا تَکونَن عَلَیهِم سَبُعاً ضارِیاً تَغتَنِمُ أکلَهُم؛ فَإِنهُم صِنفانِ: إما أخٌ لَک فِی الدینِ، وإما نَظیرٌ لَک فِی الخَلقِ، یفرُطُ مِنهُمُ الزلَلُ، وتَعرِضُ لَهُمُ العِلَلُ، ویؤتی عَلی أیدیهِم فِی العَمدِ وَالخَطَأَ، فَأَعطِهِم مِن عَفوِک وصَفحِک مِثلَ الذی تُحِب وتَرضی أن یعطِیک اللهُ مِن عَفوِهِ وصَفحِهِ؛ فَإنک فَوقَهُم، ووالِی الأَمرِ عَلَیک فَوقَک، واللهُ فَوقَ مَن وَلاک. وقَدِ استَکفَاک أمرَهُم وَابتَلاک بِهِم. ولا تَنصِبَن نَفسَک لِحَربِ اللهِ؛ فَإِنهُ لا یدَ لَک بِنِقمَتِهِ، ولا غِنی بِک عَن عَفوِهِ ورَحمَتِهِ... وَاعلَم أنهُ لَیسَ شَی‌ءٌ بِأَدعی إلی حُسنِ ظَن راعٍ بِرَعِیتِهِ مِن إحسانِهِ إلَیهِم، وتَخفیفِهِ المَؤوناتِ عَلَیهِم، وتَرک استِکراهِهِ إیاهُم عَلی ما لَیسَ لَهُ قِبَلَهُم، فَلیکن مِنک فی ذلِک أمرٌ یجتَمِعُ لَک بِهِ حُسنُ الظن بِرَعِیتِک؛ فَإِن حُسنَ الظن یقطَعُ عَنک نَصَباً طَویلًا، وإن أحَق مَن حَسُنَ ظَنک بِهِ لَمَن حَسُنَ بَلاؤُک عِندَهُ. وإن أحَق مَن ساءَ ظَنک بِهِ لَمَن ساءَ بَلاؤُک عِندَهُ}}. وزاد فی تحف العقول: {{متن حدیث|فَاعرِف هذِهِ المَنزِلَةَ لَک وعَلَیک لِتَزِدک بَصیرَةً فی حُسنِ الصنعِ، وَاستِکثارِ حُسنِ البَلاءِ عِندَ العامةِ، مَعَ ما یوجِبُ اللهُ بِها لَک فِی المَعادِ}} (تحف العقول، ص ۱۲۶- ۱۳۰).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۲۹۳-۲۹۷.</ref> | ||
== | == ارتباط مستقیم با مردم== | ||
[[امام علی]] {{ع}}- در سفارش‌نامه‌اش به [[مالک اشتر]]-: برای [[نیازمندان]]، ساعتی را بگذار که خود شخصاً بدان بپردازی و درنشستی عمومی با آنان بنشینی، و برای خدایی که تو را آفرید، [[فروتنی]] کنی؛ و نگهبان و دربان را کنار گذار، تا آن‌که سخن می‌گوید، بی‌واهمه و بدون [[دلهره]] [[سخن]] گوید. به [[درستی]] که شنیدم [[پیامبر خدا]] بارها می‌فرمود: "هیچ امتی [[پاک]] شمرده نشود که در آن، [[حق]] [[ناتوان]] از توانا، بدون [[دلهره]] ستانده نمی‌شود"... نیز بخشی از کارهاست که خود باید آن را انجام دهی: یکی | [[امام علی]] {{ع}}- در سفارش‌نامه‌اش به [[مالک اشتر]]-: برای [[نیازمندان]]، ساعتی را بگذار که خود شخصاً بدان بپردازی و درنشستی عمومی با آنان بنشینی، و برای خدایی که تو را آفرید، [[فروتنی]] کنی؛ و نگهبان و دربان را کنار گذار، تا آن‌که سخن می‌گوید، بی‌واهمه و بدون [[دلهره]] [[سخن]] گوید. به [[درستی]] که شنیدم [[پیامبر خدا]] بارها می‌فرمود: "هیچ امتی [[پاک]] شمرده نشود که در آن، [[حق]] [[ناتوان]] از توانا، بدون [[دلهره]] ستانده نمی‌شود"... نیز بخشی از کارهاست که خود باید آن را انجام دهی: یکی پاسخگویی به [[کارگزاران]]، آنجا که کاتبان درمانده شوند؛ دیگری برآوردن نیازهای [[مردم]] در همان روز که بر تو عرضه شود و یارانت در انجام دادن آن کندی کنند... پنهان بودنت از [[شهروندان]]، طولانی نگردد؛ چرا که پنهان بودن‌زمامداران از [[شهروندان]]، شاخه‌ای از کم‌اطلاعی و تَنگ خویی است، و پنهان شدن از [[شهروندان]]، [[زمامداران]] را از دانستن آنچه از آنان پوشیده است، باز دارد. پس کار بزرگْ نزد آنان، خُرد به شمار آید و کار خُرد، بزرگ نماید؛ [[زیبا]]، [[زشت]] شود و [[زشت]]، [[زیبا]] گردد<ref>{{متن حدیث|الإمام علی {{ع}}- فی عَهدِهِ إلی مالِک الأَشتَرِ-: اجعَل لِذَوِی الحاجاتِ مِنک قِسماً تُفَرغُ لَهُم فیهِ شَخصَک، وتَجلِسُ لَهُم مَجلِساً عاماً، فَتَتَواضَعُ فیهِ للهِ الذی خَلَقَک، وتُقعِدَ عَنهُم جُندَک وأعوانَک مِن أحراسِک وشُرَطِک، حَتی یکلمَک مُتَکلمُهُم غَیرَ مُتَتَعتِعٍ؛ فَإِنی سَمِعتُ رَسولَ اللهِ {{صل}} یقولُ فی غَیرِ مَوطِنٍ: «لَن تُقَدسَ امةٌ لا یؤخَذُ لِلضعیفِ فیها حَقهُ مِنَ القَوِی غَیرَ مُتَتَعتِعٍ»... ثُم امورٌ مِن امورِک لابُد لَک مِن مُباشَرَتِها، مِنها: إجابَةُ عُمالِک بِما یعیا عَنهُ کتابُک. ومِنها: إصدارُ حاجاتِ الناسِ یومَ وُرودِها عَلیک بِما تَحرَجُ بِهِ صُدورُ أعوانِک... فَلا تُطَولَن احتجِابَک عَن رَعِیتِک؛ فَإِن احتِجابَ الوُلاةِ عَنِ الرعِیةِ شُعبَةٌ مِنَ الضیقِ، وقِلةُ عِلمٍ بِالامورِ، وَالِاحتِجابُ مِنهُم یقطَعُ عَنهُم عِلمَ مَا احتَجَبوا دونَهُ، فَیصغُرُ عِندَهُمُ الکبیرُ، ویعظُمُ الصغیرُ، ویقبُحُ الحَسَنُ، ویحسُنُ القَبیحُ}} (نهج البلاغة، نامه ۵۳).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۲۹۳-۲۹۷.</ref> | ||
== دوری از خشم == | == دوری از خشم == | ||