عصمت در تبلیغ وحی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
'''[[عصمت در تبلیغ وحی]]''' یکی از مباحثی است که در بحث گستره [[عصمت انبیا]]{{ع}}، پس از تصدی منصب [[نبوت]] مورد توجه متکلمان اسلامی قرار گرفته است. بحث از [[قلمرو عصمت]] [[پیامبران]] و نیز تفکیک این بحث به قبل از تصدی منصب نبوت و پس از آن تا [[عصر]] [[امامان اهل بیت]]{{ع}} دیده و شنیده نشده و حتی تا [[زمان]] مرحوم [[شیخ صدوق]] نیز مطرح نبوده و در طول حیات [[فکری]] ایشان مطرح شده است. با این حال یکی از مسائل مورد اتفاق اندیشمندان امامیه [[ضرورت عصمت پیامبران]] از [[گناه]] پس از تصدی منصب نبوت و [[امامت]] است. متکلمان امامیه با استناد به برخی ادله عقلی و [[نقلی]] که مشتمل بر [[آیات قرآن کریم]] است، [[عصمت انبیا]] در در مرحله تلقی و ابلاغ وحی و نیز [[تفسیر]] و تبیین آن را از هرگونه [[خطا]]، [[اشتباه]] و حتی [[سهو]] و [[نسیان]]، به [[اثبات]] رسانده‌اند. | '''[[عصمت در تبلیغ وحی]]''' یکی از مباحثی است که در بحث گستره [[عصمت انبیا]]{{ع}}، پس از تصدی منصب [[نبوت]] مورد توجه متکلمان اسلامی قرار گرفته است. بحث از [[قلمرو عصمت]] [[پیامبران]] و نیز تفکیک این بحث به قبل از تصدی منصب نبوت و پس از آن تا [[عصر]] [[امامان اهل بیت]]{{ع}} دیده و شنیده نشده و حتی تا [[زمان]] مرحوم [[شیخ صدوق]] نیز مطرح نبوده و در طول حیات [[فکری]] ایشان مطرح شده است. با این حال یکی از مسائل مورد اتفاق اندیشمندان امامیه [[ضرورت عصمت پیامبران]] از [[گناه]] پس از تصدی منصب نبوت و [[امامت]] است. متکلمان امامیه با استناد به برخی ادله عقلی و [[نقلی]] که مشتمل بر [[آیات قرآن کریم]] است، [[عصمت انبیا]] در در مرحله تلقی و ابلاغ وحی و نیز [[تفسیر]] و تبیین آن را از هرگونه [[خطا]]، [[اشتباه]] و حتی [[سهو]] و [[نسیان]]، به [[اثبات]] رسانده‌اند. | ||
== معناشناسی [[عصمت]] == | |||
=== معنای لغوی === | |||
{{اصلی|عصمت در لغت}} | |||
عصمت، واژه‌ای عربی و از ماده {{عربی|«عَصِمَ يَعْصِمُ»}} است که در لغت سه معنا برای آن ذکر شده؛ یکی: {{عربی|«مَسَکَ»}} به معنای حفظ و نگهداری<ref>راغب اصفهانی این معنا را برای واژه «عَصَمَ» آورده و می‌گوید: {{عربی|العصم: الإمساک و الاعتصام الاستمساک... (وقوله: «وَلَا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوَافِرِ» والعصام ما یعصم به ای یشد و عصمة الأنبیاء حفظه إیاهم}}؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ص۵۶۹ ـ ۵۷۰ و {{عربی|عصم الله فلاناً من المکروه: ای حفظه و وقاه}}؛ یعنی [[خداوند]] فلانی را از [[مکروه]] حفظ کرده ({{عربی|عصمه}}) بعنی او را حفظ کرد و نگهداشت. المنجد، ص۱۵۰.</ref>، دوم: {{عربی|«مَنَعَ»}} به معنای مانع شدن<ref>ر.ک: فراهیدی،خلیل بن احمد، العین ج ۱ ص۳۱۴؛ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، قاموس محیط، ج۴، ص۱۵۱؛ الجوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، ج۵، ص۱۹۸۶، ابن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۴۰۳.</ref> و سوم به معنای وسیله بازداشتن<ref>ابن‌منظور، از زجاج نقل می‌کند: {{عربی|أَصْلُ العِصْمَةِ الحبْلُ. و كلُّ ما أَمْسَكَ شَيئاً فقد عَصَمَهُ}}لسان العرب، ج۱۲، ص۴۰۵. یعنی، لغت عصمت در اصل به معنای طناب و ریسمان وضع شده است، ولی سپس از این معنا توسعه یافته و برای هر چیزی که موجب امساک و [[حفظ]] چیز دیگری شود، به کار می‌رود.</ref>. با این وجود واژه «[[عصمت]]»، به معنای «گرفتن» و «نگهداری» مناسب‌تر از معنای «مانع شدن» است و شاید به همین جهت است که برخی لغویون نیز «اعصم» را به معنای «مَسْک» و «اعتصام» را به «استمساک» معنا کرده‌اند<ref>ر.ک: المفردات فی غریب القرآن، ص۳۳۶ ـ ۳۳۷..</ref>.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]]، ص۱۴.</ref> | |||
=== در اصطلاح [[متکلمان]] === | |||
در [[علم کلام]] دست کم دو معنا برای عصمت ارائه شده است: | |||
#'''عصمت به معنای [[لطف]]''': مرحوم [[شیخ مفید]] نخستین متکلم [[امامیه]] است که به تعریف عصمت پرداخته است. از نظر او عصمت از ناحیه [[خداوند متعال]]، همان [[توفیق]] و لطف او برای حجت‌های اوست و اعتصام به این عصمت به وسیله [[حجج الهی]] برای [[حفظ دین]] خداوند از ورود [[گناهان]] و خطاها در آن است<ref>محمدبن محمدبن نعمان، شیخ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۸.</ref>. متکلمان امامیه به تبع مرحوم مفید قرن‌ها عصمت را به لطف تعریف کرده‌اند و بزرگانی همچون [[سیدمرتضی]]، [[شیخ طوسی]]، [[نوبختی]]، نباطی<ref>علی بن یونس نباطی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۵۰.</ref> و مانند آنها در آثار خود آن را به کار برده‌اند. | |||
#'''[[عصمت]] به معنای ملکه''': پس از آنکه [[شیخ مفید]] عصمت را به [[لطف]] تعریف کرد و دیگران نیز آن را پذیرفتند، مرحوم [[خواجه نصیرالدین طوسی]] آن را به نقل از [[فلاسفه]]، ملکه نامید و گفت: عصمت ملکه‌ای است که با وجود آن، از صاحبش [[گناهان]] صادر نمی‌شود و این بنا بر [[اندیشه]] حکماست<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلحیص المحصل، ص۳۶۹؛ عضدالدین ایجی نیز این تعریف را به حکما نسبت می‌دهد. ایجی عضدالدین، شرح المواقف، ج۸، ص۲۸۰ البته مرحوم خواجه در برخی موارد نیز عصمت را به لطف تعریف کرده است. ر.ک: خواجه نصیرالدین طوسی، تلخیص الحصل، ص۵۲۵.</ref>. پس از خواجه برخی از [[متکلمان]] معاصر و متأخر از او نیز این تعریف را در کتاب‌های خود ارائه کردند<ref>میثم بن علی بن میثم بحرانی، النجاة فی یوم القیامة، ص۵۵؛ حسن بن یوسف حلی، کشف المراد، ص۴۹۴.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۴ - ۳۵.</ref> | |||
== گستره [[عصمت پیامبران]] == | == گستره [[عصمت پیامبران]] == | ||