تأویل قرآن در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←دیدگاه چهارم: حقایق خارجی و مصادیق عینی مورد نظر
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
[[باطنیه]] "[[اسماعیلیان]]" به [[صراحت]] گفته‌اند که تفسیر، معنا و مدلول لفظ است و مخصوص [[اهل]] ظاهر؛ ولی تأویل، [[باطن]] و جوهر معناست و آن حقیقتی است [[مستتر]] در ورای لفظ، به طوری که لفظ بر آن دلالت ندارد و مخصوص [[خواص]] و اهل باطن<ref>وجه دین، ص۷۵ ـ ۷۶؛ تأویل الدعائم، ج۱، ص۱۹؛ تأویل قرآن‌کریم، ص۹۹ ـ ۱۰۰</ref>. در نظر آنها، [[پیامبر]]{{صل}} [[تنزیل]] را آورده است که همه رمز و اشارت و [[مَثَل]] است و رسیدن به معنا جز از راه تأویلِ [[وصی]] او امکان‌پذیر نیست<ref>تأویل الدعائم، ج۱، ص۱۹ ـ ۲۰؛ مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ص۳۱۵ - ۳۱۶</ref>. آنها با استناد به برخی [[روایات تفسیری]] که بیشتر از [[غالیان]] نقل شده و نیز با محاسبات متکی بر حساب جُمَّل به بیان تأویل (معنای مرموز) پرداخته‌اند<ref>روشهای تأویل قرآن، ص۲۲۹، ۲۵۴</ref>.<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۸۹ - ۱۱۱.</ref> | [[باطنیه]] "[[اسماعیلیان]]" به [[صراحت]] گفته‌اند که تفسیر، معنا و مدلول لفظ است و مخصوص [[اهل]] ظاهر؛ ولی تأویل، [[باطن]] و جوهر معناست و آن حقیقتی است [[مستتر]] در ورای لفظ، به طوری که لفظ بر آن دلالت ندارد و مخصوص [[خواص]] و اهل باطن<ref>وجه دین، ص۷۵ ـ ۷۶؛ تأویل الدعائم، ج۱، ص۱۹؛ تأویل قرآن‌کریم، ص۹۹ ـ ۱۰۰</ref>. در نظر آنها، [[پیامبر]]{{صل}} [[تنزیل]] را آورده است که همه رمز و اشارت و [[مَثَل]] است و رسیدن به معنا جز از راه تأویلِ [[وصی]] او امکان‌پذیر نیست<ref>تأویل الدعائم، ج۱، ص۱۹ ـ ۲۰؛ مبانی و روشهای تفسیر قرآن، ص۳۱۵ - ۳۱۶</ref>. آنها با استناد به برخی [[روایات تفسیری]] که بیشتر از [[غالیان]] نقل شده و نیز با محاسبات متکی بر حساب جُمَّل به بیان تأویل (معنای مرموز) پرداخته‌اند<ref>روشهای تأویل قرآن، ص۲۲۹، ۲۵۴</ref>.<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۸۹ - ۱۱۱.</ref> | ||
=== دیدگاه چهارم: حقایق خارجی و مصادیق عینی مورد نظر === | === دیدگاه چهارم: [[حقایق]] خارجی و مصادیق عینی مورد نظر === | ||
کاربرد واژه [[تأویل]] به معنای تحقق وعده‌ها و وعیدهای [[قرآن]] در برخی از [[آیات]] و نیز همین نوع کاربرد در برخی [[روایات]] سبب شده تا در نزد برخی این نظریه [[قوّت]] گیرد که اساساً تأویل در اصطلاح قرآن ناظر به حوزه معناشناسی گزاره‌های [[قرآنی]] نیست، بلکه در همه مواردی که تأویل به قرآن اضافه شده و از جمله [[آیه]] {{متن قرآن|هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ}}<ref>«اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات «محکم» (/ استوار/ یک رویه)اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر (آیات) «متشابه» (/ چند رویه)اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد» سوره آل عمران، آیه ۷.</ref>، [[حقیقت]] خارجی مفاهیمِ قرآنی [[اراده]] شده است. [[ابن تیمیه]] در آثار خود بر این نظریه تأکید ورزیده، [[معتقد]] است که تأویل، لفظِ مشترک بین سه معناست: | |||
#حقیقت خارجی. | |||
# [[تفسیر]] و بیان. | |||
#معنای خلاف ظاهر<ref>الاکلیل، ص۲۳</ref>. او می‌گوید که قرآن تأویل را صرفاً در معنای اول به کار برده است؛ ولی [[صحابه]] و بزرگان سَلَف، آن را در معنای دوم نیز به کار می‌برده‌اند و بالاخره معنای سوم از تأویل، اصطلاح متأخران است و اصلا در قرآن و [[کلام]] [[پیامبر]] و گفتار سَلَف به این معنا از تأویل اشاره نشده است<ref>الاکلیل، ص۱۰، ۱۲، ۱۶، ۲۸.</ref> | |||
ابن تیمیه در تبیین نظریه خویش می‌گوید: [[کلام خدا]] در [[قرآن]] بر دو قسم است: انشاء و اِخبار. مراد از انشاء، [[اوامر و نواهی]] خداست. او عمل به اوامر و نواهی قرآن را تأویلِ آنها دانسته، می‌گوید: [[تأویل]] [[امر]]، خودِ فعلی است که بدان امر شده است<ref>الاکلیل، ص۱۵.</ref>. تأویل اِخبار را نیز آن [[حقیقت]] خارجی می‌داند که از آن خبر داده شده <ref>الاکلیل، ص۱۵.</ref>؛ به طور مثال، مراد از تأویل در [[آیه]] {{متن قرآن|هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ}} <ref> آیا جز فرجام آن را چشم می‌دارند، روزی که فرجام آن برسد؛ سوره اعراف، آیه: ۵۳.</ref>، وقوع [[اخبار]] قرآن درباره [[قیامت]] و [[بهشت و دوزخ]] و انواع [[نعمت]] و [[عذاب]] است<ref>الاکلیل، ص۱۶، ۲۸.</ref>. وی می‌افزاید: برخی از تأویل اخبار قرآن واقع شده است؛ مانند آنچه که قرآن از امّتهای پیشین خبر می‌دهد و برخی از آن بعداً به وقوع خواهد پیوست؛ مانند آنچه قرآن از [[احوال قیامت]] و [[بعث]] و حساب و بهشت و دوزخ خبر می‌دهد<ref>الاکلیل، ص۲۸ـ ۳۳</ref>. | |||
[[ابن تیمیه]] نتیجه می‌گیرد که یکی از تفاوتهای اساسی [[تفسیر]] و [[تأویل قرآن]] این است که [[آگاهی]] از تفسیرِ همه قرآن ممکن است، در حالی که تأویل بعضی از [[آیات]] را کسی جز [[خداوند]] نمی‌داند<ref>الاکلیل، ص۲۳</ref> | |||
وی تصریح می‌کند که هیچ آیه‌ای از قرآن از نظر معنا مبهم و غیر قابل [[فهم]] نیست؛ امّا حقیقت خارجی برخی از آیات را ازنظر کمیت و کیفیت، کسی جز [[خدا]] نمی‌داند؛ به طور مثال، وقتی خداوند در قرآن خبر می‌دهد که در [[بهشت]]، شیر، عسل و شراب وجود دارد، ما می‌دانیم که حقیقت آنها غیر از آن چیزی است که در [[دنیا]] می‌بینیم، و به رغم تشابه در اسم، بین آنها تباین عظیمی وجود دارد. [[شناخت]] [[حقایق]] آنها، آن طور که هست، شناخت تأویل اخبار قرآن به شمار می‌آید و [[علم]] به آن مختص خداوند است<ref>الاکلیل، ص۱۷، ۲۳</ref>.<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷، ص۸۹ - ۱۱۱.</ref> | |||
=== دیدگاه پنجم: حقایق عرشی مستندِ محتویات [[قرآن]] === | === دیدگاه پنجم: حقایق عرشی مستندِ محتویات [[قرآن]] === | ||